به گزارش بنیاد مطالعات قفقاز مردم جمهوری آذربایجان در سالگرد 20 ژانویه 1990 که از آن به عنوان «ژانویه خونین» یا "ژانویه سیاه" یاد می شود، در خیابان شهدا (شهدیلر خیاوانی) باکو گرده هم آمده و با تشکیل صفوف طولانی گلهای سرخ نثار یادبود شهدای آن روز کردند.
این مراسم از ساعت 12:00 به وقت محلی و پس از یک دقیقه سکوت آغاز شد. الهام علی‌اف رئیس‌جمهور و اعضای دولت جمهوری آذربایجان در این مراسم حضور یافتند.
با فرا رسیدن سال 1990 که نشانه های فروپاشی شوروی نمایان شده بود، زمینه‌های تبدیل شدن اختلافات قومی در فضای داخلی شوروی به منازعات خونین مهیا شده بود و در نتیجه زدوخوردهایی که در باکو در موضوع اختلافات ناشی از ادعاهای ارضی ارامنه بر سر جمهوری خودمختار قره باغ کوهستانی که در ساختار شوروی جزئی از خاک جمهوری آذربایجان محسوب شده بود روی داد و به اعتراضات مردم جمهوری آذربایجان علیه نظام شوروی منجر شد، نزدیک به 26 هزار سرباز شوروی برای سرکوب معترضان در جمهوری آذربایجان شوروی وارد باکو شده و 147 تن از مردم جمهوری آذربایجان از جمله زنان و کودکان را به شکل خونینی به قتل رسانده و صدها تن را نیز زخمی کردند.
واله حسین‌اوا (54) نیز از شاهدان عینی «ژانویه سیاه» است. وی با اشاره به اینکه در آن روز دانشجوی سال اول در دانشکده پزشکی بوده و علی رغم حال ناخوشش در تظاهرات شرکت کرده، اظهار داشت: جاده‌ها را با کامیون ها و تجهیزات ساختمانی بسته بودیم. مردم نیز در جلوی آنها تجمع کرده بودند.
وی افزود: پس از مدتی سه تانک در مقابل ما گارد گرفتند. ابتدا سربازان (شوروی) شروع به اهانت به مردم کردند اما ما هیچ پاسخی به تحریکات آنها ندادیم. ساعات 23:45 صدای تیراندازی آمد و پس آز آن مردم را به گلوله بستند. آنها تانک ها را نیز بر روی خودروها رانده و مردم برای حفظ جان خود پشت کامیون‌ها و ماشین ها پناه می گرفتند. کامیونی را که من نیز پشت آن بودم زیر گرفتند. تلاش کردم از جایم بلند شوم اما نتوانستم. همه جا پر از کشته ها و زخمی ها بود. سربازان شوروی هر کس را که سر بلند می کرد، با تیر می زدند. مرا نیز مرده فرض کرده و از کنارم گذشتند.
قتل‌عام ارتش شوروی در چند شهر مانند نفت چاله و لنکران ادامه یافت. در مجموع حدود 150 غیرنظامی قربانی قتل‌عام 20 ژانویه شدند. در این حمله 750 نفر دیگر زخمی و حدود 400 نفر نیز توسط شوروی بازداشت شدند.
علی‌رغم اعلام وضعیت فوق‌العاده توسط نیروهای شوروی در باکو و کنترل این شهر توسط آنها، مردم جمهوری آذربایجان شجاعانه دوباره به خیابان ها رفتند و برای تدفین شهدا دست به کار شدند.
درز اخبار این کشتار به بیرون از دیوارهای آهنین موجب رسوایی شوروی و رسیدن پیام استقلال‌طلبی مردم تحت سلطه اتحاد جماهیر شوروی به جهان شد که در این بین کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در باکو نقش مهمی را در انتشار اخبار این جنایت ایفا کرد.
مردم جمهوری آذربایجان طی سه دهه گذشته، در بیستم ژانویه هر سال با حضور در مقابل بنای یادبود شهدا و نهادن گلهای میخک در آرامگاه آنها، به شهدای خود ادای احترام می‌کنند.
https://ccsi.ir//vdcftmd0.w6d0jagiiw.html
ccsi.ir/vdcftmd0.w6d0jagiiw.html