ایران و ترکیه دو کشور همسایه و دو بازیگر مهم منطقه‌ای محسوب می‌شوند. در هفته‌های اخیر که منطقه شاهد تحولات بسیاری است، با گسترش همکاری میان دو کشور ایران و ترکیه روبه‌رو هستیم که سفر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری ایران به ترکیه و سفر اردوغان به تهران در آینده‌ای نزدیک، یکی از مصادیق این همکاری‌هاست. در ارتباط با روابط فعلی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه و همچنین تغییر رویکرد سیاست خارجی ترکیه در قبال مسائل منطقه‌ای ازجمله سوریه با دکتر سیدرسول موسوی، کارشناس مسائل منطقه گفت‌وگو کرده‌ایم.
ارزیابی جنابعالی از سطح روابط ایران و ترکیه در شرایط فعلی چیست؟ سیدرسول موسوی: روابط ایران و ترکیه را باید در یک بستر تاریخی ببینیم. روابط دو کشور از یک مقطع تاریخی 300 سال به این طرف با نوعی ثبات و همکاری روبه‌رو بوده است، ضمن این که برخی مواقع، مشکلاتی میان دو کشور پیش آمد ولی وجه غالب روابط همسایگی و همکاری براساس درک متقابل از شرایط دو کشور وجود داشته است. بنابراین باید به این وجه غالب در روابط ایران و ترکیه توجه داشته باشیم. باید بدانیم جدا از اختلافات مقطعی و برخی برداشت‌های متفاوت و رقابت میان دو کشور همیشه در روابط ایران با همسایه غربی خود (عثمانی قدیم و ترکیه جدید) درک متقابل وجود داشته و همیشه دو کشور سعی کردند، حدودی را در روابط خود ملاحظه کنند و از خطوط قرمزی عبور نکنند.
در طول چند ماه گذشته، شاهد فراز و فرودهایی در روابط دو کشور و برخی اظهارات تند مقامات ترکیه علیه ایران بودیم. دلایل این فراز و فرودها از نظر شما چیست؟
سیدرسول موسوی: با نگاه عمیق‌تر به ترکیه متوجه می‌شویم، جامعه ترکیه متکثر است و نباید یک اظهارنظر را به نمایندگی از سوی این کشور قلمداد و تصور کنیم ترکیه در مجموع این گونه فکر می‌کند. باید بدانیم صرفا با ترکیه یکصدایی، طرف نیستیم. اگر صرفا یک موضوع را برای قضاوت در مورد ترکیه ملاک قرار دهیم، تحلیل اشتباهی خواهیم داشت. بنابراین باید ترکیه چند صدایی را در نظر بگیریم.
ترکیه طی چند ماه گذشته در قبال مسائل منطقه‌ای سیاست خارجی خود را تغییر داد و از جمله درباره سوریه عنوان کرد، حل‌و‌فصل بحران سوریه، بدون اسد معقول و منطقی نیست. دلایل چرخش ترکیه در قبال مسائل منطقه‌ای ازجمله سوریه چیست؟
سیدرسول موسوی: نمی‌توان گفت، صرفا ترکیه در سیاست خارجی خود تجدیدنظر داشته است، بلکه اتفاقاتی که در برخی کشورها ازجمله لیبی و برخی کشورهای عربی دیگر شکل گرفت، ظاهرا همه را ازجمله (فرانسه و بسیاری از کشورهای غربی) به این جمعبندی رساند که باید نوعی تجدیدنظر در سیاست‌های خود به عمل آورند.
جمهوری اسلامی ایران، یکی از کشورهایی بود که اساسا طرفدار حفظ وضع موجود در ژئوپلتیک منطقه بوده و معتقد است، مرزها باید محترم شمرده شوند و نباید تغییر کنند و هر اتفافی در درون کشور باید براساس خواست کشورها صورت گیرد.
ترکیه متوجه شد، فروپاشی سوریه به زیان تمامیت ارضی و امنیت ملی ترکیه خواهد شد. نکته دیگر این است که ترکیه وارد عرصه‌ای شده که در جریان عمل متوجه شد، در مقاطع حساسی که حادثه‌هایی برای ترکیه رخ داد، ناتو از این کشور پشتیبانی نکرد و ترکیه را در برخوردی که ممکن بود با روس‌ها به وجود بیاید، تنها گذاشت. ترکیه به این نتیجه رسید که موافقت‌نامه‌های خاصی که با آمریکا داشت، برای این کشور تمامیت ارضی به دنبال ندارد. آمریکا از حرکت‌هایی حمایت می‌کند که آن حرکت‌ها می‌توانند تمامیت ارضی ترکیه را زیر سوال ببرند.
با توجه به رویکردی که آمریکا در قبال ترکیه در پیش گرفت، این کشور به این نتیجه رسید که صرفا موضوع تحولات داخلی سوریه نیست بلکه تمامیت ارضی و امنیت ملی ترکیه مطرح است. بنابراین ترکیه به این جمعبندی رسید که با تجدیدنظر در راهبردهایش بهتر می‌تواند تمامیت ارضی و امنیت ملی خود را تامین کند. البته این اتفاق فقط در ترکیه شکل نگرفت بلکه در پاکستان و دیگر کشورها شاهد چنین رویکردی بودیم و آنها به این نتیجه رسیدند که با اتکا به همکاری با همسایگان و کشورهای منطقه‌ای بهتر می‌توانند امنیت ملی خود را حفظ کنند.
در مجموع چقدر می‌توان بر همکاری ترکیه در تحولات منطقه‌ای و ازجمله موضوع کردها اعتماد کرد؟
سیدرسول موسوی: باید در نظر داشته باشیم، نگاه ایران به کردها با ترکیه متفاوت است، همکاری ایران و ترکیه برای تحکیم امنیت ملی است، نه علیه یگ گروه. کردها بخشی از تاریخ منطقه و واقعیت‌های سرزمینی هستند. نگاهی که ما به کردها در ایران و منطقه داریم، بسیار متفاوت از نگاه دیگر کشورهاست. در برخی از این کشورها حقوق مردم کرد پایمال می‌شود و این گونه نیست که ایران بخواهد در ارتباط با برخی همکاری‌های خود، تعاریفی خلاف منافع مردم منطقه داشته باشد. جمهوری اسلامی ایران و ترکیه مانع سوءاستفاده قدرت‌های خارجی برای بر هم زدن وضع موجود مرزها و امنیت ملی کشورها هستند. از نظر ایران، کردها در درون هر کشوری باید مساوی با مردم دیگر از بالاترین حقوق برخوردار باشند.در ضمن باید اشاره کنم که اعتماد یک سازه است و باید ساخته شود.بنابراین انتشار مطالبی در رسانه‌ها مبنی بر عدم اعتماد به ترکیه بیشتر برای عدم شکل گیری همکاری‌هاست. باید از این بی‌اعتمادی‌ها عبور کنیم و نباید این گونه اظهارات مبنی بر قابل اعتماد نبودن ترکیه مانعی برای گسترش همکاری میان ایران و ترکیه براساس توافق‌های اصولی شود.
گفت‌وگو از مریم شریف‌زاده
منبع: جام جم
https://ccsi.ir//vdchmknz.23nqzdftt2.html
ccsi.ir/vdchmknz.23nqzdftt2.html