ایران و جمهوری آذربایجان؛ همگرایی در محیطی تنش‌زا

به گزارش خبرگزاری مهر، شعیب بهمن پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات ایران و اوراسیا در یادداشتی به "مهر" به سفر پیش روی معاون وزیر امورخارجه ایران به باکو که در پاسخ به سفر ماه می گذشته خلف خلف اف معاون وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان به تهران صورت می گیرد اشاره می کند و می نویسد: این سفر حائز اهمیت بسیار زیادی می باشد. زیرا چنین سفری ضمن کاهش از تنش های بوجود آمده پیرامون روابط دو کشور، می تواند تا حد زیادی در بررسی مسایل دوجانبه و راه های گسترش مناسبات میان تهران و باکو نیز موثر باشد. بر این اساس دو کشور می توانند ضمن تاکید بر پیوند منافع دو طرف، بر لزوم رفع سوءتفاهمات موجود در مناسبات و هوشیاری در جهت تاثیر نپذیرفتن از نیروهای ثالث نیز پافشاری نمایند.اگر چه خلف خلف اف در سفر پیشین خود به تهران اعلام کرد که باکو در مورد توسعه روابط با جمهوی اسلامی ایران از هیچ کس اجازه نخواهد گرفت، اما به نظر می رسد سایه برخی از مسائل نظیر پیگیری ایده‌های غرب‌گرایانه توسط باکو، گسترش روابط با ایالات متحده، نزدیکی به اسرائیل و تمایل به عضویت در ناتو، همچنان بر روابط ایران و جمهوری آذربایجان سنگینی می کند. به همین سبب نیز همواره جمهوری اسلامی ایران با حساسیت به همکاری های جمهوری آذربایجان با اسرائیل، آمریکا و ناتو نگریسته است. تحرکات چند سال اخیر آذری ها نسبت به برقراری ارتباط گسترده با نیروهای فرامنطقه ای و حتی بعضا دعوت از آنها برای حضور نظامی در دریای خزر، حساسیت های زیادی را برای تهران ایجاد کرده است. این حساسیت‌ها نزدیکی جمهوری آذربایجان به آمریکا و اسرائیل و دامنه همکاری‌های نظامی باکو با آنها را افزایش داده است.
از این رو جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش باکو برای همگرایی با ایالات متحده را به عنوان تشدید رقابت‌های نظامی، ناامن‌سازی ساحل دریای خزر و ایجاد فضای امنیتی و نظامی‌گری در مرزهای شمالی خود نکوهش کرده است. در واقع ایران نگران روابط نزدیک آمریکا و اسرائیل با جمهوری آذربایجان است و همواره از این مسئله که باکو خاک خود را در اختیار نیروهای نظامی امریکا و اسرائیل قرار دهد، ابراز نگرانی کرده است. در این بین آذری ها همکاری های نظامی خود با آمریکا و اسرائیل را در چارچوب روابط دوجانبه ارزیابی می کنند و معتقدند که جمهوری آذربایجان همانند هر کشور دیگری، مختار است که روابط سیاسی خود را با سایر کشورها بر اساس مصالح و منافع ملی خود پیگیری نماید. بنابراین ایران نمی تواند و نباید برای باکو تعیین تکلیف کند که با چه کشوری رابطه داشته باشد و با چه کشوری قطع ارتباط نماید.
این در حالیست که چنین موضوعی با منافع ، اشتراکات و همسایگی دو کشور مغایرت دارد. بر این اساس دیدارهای منظم مقامات دو کشور می تواند در کمک به رفع اختلافات و توسعه مناسبات دو کشور کمک شایانی بکند. به خصوص که اقدامات ضد ایرانی جمهوری آذربایجان درماه های گذشته نظیر فشار به نهادهای ایرانی در باکو، تبلیغات ایران ستیزانه و ضداسلامی و همکاری با رژیم صهیونیستی علیه ایران، علاوه بر انتقادات گسترده مردم جمهوری آذربایجان، باعث بروز شکاف در جناح های درون حاکمیت نیز شده است.
بر این اساس در شرایطی که عده ای در باکو گمان می کنند همکاری جمهوری آذربایجان با اسرائیل و آمریکا می تواند فشار معینی را بر ایران وارد کند تا تهران از باکو در مسئله قره‌باغ حمایت کند، با این حال مقامات دولت آذربایجان به این مسئله واقف هستند که هرگونه همکاری با آمریکا و اسرائیل می تواند واکنش معکوس در پی داشته باشد و موجب نزدیکی ایران به ارمنستان گردد. لذا با توجه به نقش غیرقابل انکار ایران در معادلات منطقه ای، جمهوری آذربایجان از نزدیکی تهران به ایروان و تضعیف شدن موقعیت باکو در خصوص مناقشه قره‌باغ هراس دارد. به همین سبب نیز به رغم تمام غرب‌گرایی هایی که در سیاست خارجی آذربایجان مشاهده می شود، این کشور در نهایت سعی می کند همواره روابط خوب و قابل قبولی با ایران داشته باشد. به خصوص که این کشور به قدرت نظامی ایران نیز واقف است و می داند که هرگونه تحرک شیطنت‌آمیز می تواند پاسخی کوبنده از سوی ایران داشته باشد.
به هر روی، روابط مطلوب میان ایران و جمهوری آذربایجان می تواند به ثبات و تعادل در منطقه بینجامد و نقش مهمی در حفظ صلح و ثبات دو کشور ایفا نماید. به خصوص که فارق از مناسبات دولت ها، روابط دو ملت ایران و جمهوری آذربایجان بر پایه تاریخی و فرهنگی برپا شده و دو ملت یک پیوند ریشه‌ای و ماندگار دارند.

https://ccsi.ir//vdcb.gbaurhbz9iupr.html