پرسش: علی احمداف معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان به خبرنگاران گفته است که این کشور آماده جنگ با ارمنستان است. با توجه به شرایط بحرانی در مرزهای ارمنستان و جمهوري آذربایجان، آیا ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای امکان ایفای نقش میانجیگرانه در این مناقشه را دارد؟
پاك‌آيين: حتما می‌دانید که تهران پس از انعقاد آتش بس در منطقه مناقشه در ماه می سال ۱۹۹۴ سعی کرد در روند حل و فصل مناقشه سهم خود را ایفا کند و تا سال ۱۹۹۷ در این زمینه بسیار فعال بود. اما بعد از آن که طرفین مناقشه، خوشبینانه میانجیگری سازمان امنیت و همکاری اروپا یا گروه مینسک را پذیرفتند، ابعاد فعالیت تهران در این زمینه کاهش یافت.
تهران از همان زمان سعی کرد با حفظ روابط رسمی خود با باکو و ایروان با طرفین مناقشه فاصله برابری داشته باشد و بدون اینکه در مناقشه مداخله کند، با دقت اوضاع نظامی منطقه را رصد کند. به نظر من حفظ و توسعه روابط برابر با طرفین مناقشه قره باغ و دنبال کردن سیاست متعادل با فاصله گیری برابر از هر دو کشور، دستاورد مهم سیاست منطقه ای ایران به شمار رفته و میدان را برای ادامه میانجیگری ما در صورت لزوم باز نگه داشته است.
ایران امروز هم به دنبال مساعدت برای پیدا کردن ظرفیت های جدید منطقه ای علاوه بر ظرفیت گروه مینسک، در جهت نزدیکی مواضع طرفین مناقشه است تا بتواند در عدم از سرگیری عملیات جنگی در منطقه سهم خود را ایفا می کند.
بطور طبیعی ایران به هیچ وجه به تشدید فعالیت نظامی در نزدیکی مرزهای خود علاقه مند نیست و در شرایط فعلی نیز طرفین را به خویشتن داری دعوت می کند. ما معتقدیم هر راه حلی برای مسأله قره باغ باید حل صلح آمیز باشد و راهی جز مسیر مذاکره را توصیه نمی کنیم. در عین حال معتقدیم که کشورهای منطقه باید به عنوان میانجی، نقش خود را در روند برقراری صلح ایفا نمایند. البته می توان احتمال داد که بهبود روابط ایران و غرب به حل و فصل متعادل مناقشه قره باغ کمک کند.
در مجموع وزن سیاسی ایران در منطقه وظرفیت ریاست دوره ای جنبش عدم تعهد می تواند برای استقرار صلح در منطقه و جلوگیری از وقوع جنگ در رابطه با مناقشه قره باغ موثر باشد. اعتقاد من این است که با تهیه یک طرح کلان و نقشه راه با توجه به شرایط مناقشه و اختلافات اساسی طرفین درگیر می توان با انعطاف، حوصله و چانهزنی و استفاده از قوه ابتکار و خلاقیت میانجیگرانه، به حل و فصل مناقشه کمک کرد.
پرسش: غیر از موضوع قره‌باغ، درباره حضور موثر ایران در مسایل منطقه‌ای، چه مثال‌هایی در این باره داریم؟
پاك‌آيين: ایران محیط استراتژیک حساس و مهمی دارد، کشوری است که خاورمیانه را به شبه قاره و آسیای مرکزی و قفقاز را به آب های آزاد و همینطور خلیج فارس و خاورمیانه متصل می کند، ایران کشوری است با ظرفیت های فوق العاده برای ترانزیت انرژی و مبارزه با مهمترین تهدید های بین المللی مثل تروریسم، و قاچاق مواد مخدر و کشوری که می تواند در اختلافات کشورهای پیرامون خود نقش میانجیگرانه ایفا کند. لذا ایران را می توان یک عنصر تاثیر گذار و یک "بازیگر منطقه‌ای" دانست. در عین حال امنیت ملی ایران با امنیت کشورهای منطقه گره خورده است و ما نمی توانیم نسبت به مناقشه های امنیتی در پیرامون خود بی تفاوت باشیم. لذا فکر می کنم ایران به دلیل ژئوپلتیک حساس خود از جمله قرارگرفتن در کنار بحران های منطقه ای عراق، سوریه و افغانستان و با توجه به ریاست جنبش غیرمتعهدها که پس از سازمان ملل متحد، بزرگترین و پرجمعیت ترین تشکل سیاسی جهان است ، می تواند و باید نقش موثرتری در رابطه با آینده امنیتی و اقتصادی منطقه ایفا کند.
پرسش: نقش ایران در ایجاد ثبات در عراق و افغانستان چه بوده است؟
پاك‌آيين: در این مقطع که کشورهای غربی با هدایت آمریکا و ابزارهایی مثل سازمان ناتو به افغانستان لشکرکشی کرده و موجب بی ثباتی این کشور شده اند و در برهه ای که عوامل باقیمانده از دوران حضور آمریکا در عراق در قالب گروه های تروریستی امنیت این کشور را تهدید می کنند، نقش جنبش غیرمتعهدها و رئیس دوره ای آن در قبال صلح جهانی بارزتر می شود و در این میان مسلما در دوره انتقالی افغانستان از وضع موجود به وضع مطلوب، ایران به عنوان یک دوست و برادر، می تواند فرصت های بیشتری را برای آرامش و توسعه این دو کشور فراهم کند. با اشاره به ناکامی ناتو و هم پیمانان این سازمان در تامین امنیت، مقابله با قاچاق مواد مخدر و مبارزه با تروریسم در افغانستان، نقش سازنده ایران بیشتر می تواند مورد تاکید باشد و همکاری دو کشور می تواند فرصت های کم نظیری را برای توسعه و تقویت اقتصاد این کشور و تامین امنیت منطقه فراهم آورد. باید توجه کنیم که همسایگان نزدیک یعنی ایران پاکستان، ازبکستان، تاجیکستان ،آذربایجان و ترکمنستان و همچنین همسایگان دور نظیر قزاقستان و هند، قرقیزستان از اعضای جنبش عدم تعهد بوده و هماهنگی لازم بین همسایگان با دو قدرت منطقه یعنی چین و روسیه، توسط ایران، طرفیت بی بدیلی را برای کمک به حل مناقشه های منطقه ای ایجاد می کند. این همراهی و همکاری همه جانبه، می تواند نگرانی های امنیتی جهان و منطقه از اوضاع افغانستان و عراق را نیزکاهش دهد.
پرسش: آیا می توان ثبات و امنیت در عراق و افغانستان را بدون ایران متصور بود؟
پاك‌آيين: ما آرزو می‌کنیم در آینده شاهد عراق و افغانستان امن و با ثبات باشیم اما به دلیل دخالت های کشورهای فرامنطقه ای و بخصوص حمایت آنان از تروریسم و گروه های تکفیری، شخصا بعید می دانم بدون کمک ایران به عنوان یک کشور ضد تروریسم، بتوان ثبات و امنیت را در این دو کشور متصور بود.
پرسش: اکنون کنفرانس ژنو دو درباره بحران سوریه بدون حضور ایران برگزار شده است. آیا می توان امیدی به نتیجه بخش بودن آن داشت؟
پاك‌آيين: کنفرانس ژنو ۲ می توانست در جلوگیری از انجام عملیات نظامی گسترده علیه سوریه نقش ایفا کند و به توقف کمک های مالی به مخالفان دولت بیانجامد، و در واقع برگزاری این کنفرانس نوعی انعطاف سوریه نسبت به مخالفان بود. دمشق آماده مذاکره با تمامی گروه های مخالف خود بود و بیش از ۹۰ درصد مطالب ارائه شده از سوی هیات رسمی سوریه بر اساس محتوا و یا متن بیانیه ژنو ۱ بود، اما دولت آمریکا با رویکردی منفی، در طی برگزاری کنفرانس ژنو ۲ ،تصمیم گرفت اسلحه در اختیار مخالفان قرار دهد و این اقدام،کنفرانس را به شکست منجر کرد. ما اعتقاد داریم مشکل سوریه باید در قالب یک طرح سوری-سوری و بدون دخالت کشورهای خارجی حل و فصل شود و تدبیر درستی برای مقابله با تروریسم نیز اتخاذ گردد و بدون این تدابیر با آینده این قبیل مذاکرات امیدوار نیستیم.
پرسش: ایران در بازگشت ثبات و امنیت به سوریه چه نقشی را می تواند ایفا کند؟
پاك‌آيين: به اعتقاد اکثر کارشناسان یافتن هرگونه راه حل بدون توجه به مواضع ایران و روسیه در منطقه ، دشوار است و حضور ایران و روسیه به عنوان کشورهای منطقه و همسایه در کنفرانس های مرتبط با سوریه، بسیار ضروری است. من فکر می کنم علت ناکامی سیاست های تهاجمی غرب بر علیه سوریه به دلیل ایفای نقش ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم در تعیین سیاست های منطقه ای بوده و عدم توجه به نقش ایران در حل بحران سوریه به مفهوم به بن بست رسیدن این تحرکات است.
منبع: ديپلماسي ايراني
https://ccsi.ir//vdcg.q97rak9qnpr4a.html
ccsi.ir/vdcg.q97rak9qnpr4a.html