انتشار دوره کامل روزنامه «آذربایجان جزء لاینفک ایران»

دوره کامل روزنامه «آذربایجان جزو لاینفک ایران» از سوی انتشارات پردیس ‌دانش منتشر شد. این روزنامه که در سال های پایانی جنگ جهانی اول و به مدت یک سال، ۱۳ شماره از آن منتشر شده بود ارگان ایرانیان ساکن قفقاز بود که خود را شعبه‌ای از حزب دموکرات ایران می‌دانستند.

انتشارات پردیس ‌دانش در راستای یکی از کارکردهای همیشگی خود، یعنی انتشار آثار و اسنادی که بخشی از تاریخ معاصر را شفاف‌تر منعکس کند به همکاری رحیم رئیس‌نیا، تورج اتابکی و کاوه بیات به انتشار شمارگان سیزده‌گانه این روزنامه همت گمارده است. انتشار روزنامه «آذربایجان جزو لاینفک ایران» و به ویژه تأکید نهفته در لاینفک بودن آن از ایران، یادگار برهه‌ای از تحولات منطقه‌ای ایران معاصر است که با رواج شایعات و زمزمه‌هایی پیرامون تلاش گروهی از مسلمان‌های قفقاز برای ایجاد کشوری موسوم به آذربایجان در آن حدود، در بین ایرانیان نسبت به وضعیت آذربایجان واقعی در مقام یکی از ایالات و اجزاي لاینفک ایران نگرانی‌هایی پدید آمد.

در آن موقع یعنی حدود چهار ماه پیش از اعلان رسمی تشکیل چنین کشوری در بخش‌هایی از خانات مسلمان‌نشین جنوب شرق قفقاز در اواخر مه ۱۹۱۸، در حالی‌که کم و کیف شایعاتی از این دست هنوز به درستی روشن نبود، بسیاری از ایرانیان که نسبت به مخاطرات حاصل از تأسیس یک‌چنین موجودیتی در همسایگی ایالت آذربایجان آگاه بودند در مقام مقابله برآمده و نسبت به طرح این‌گونه مطالب اعتراض کردند. در کنار نکات و موارد مختلفی که مخصوصا در جراید ایران در این زمینه طرح شد، آنچه در این مجموعه منعکس شده است به واکنش ایرانیان مقیم قفقاز برمی‌گردد که خود به نحوی مستقیم و بی‌واسطه در جریان امر قرار داشتند وارد کار شده و انتشار روزنامه آذربایجان با قید پرمعنای جزو لاینفک ایران به دو زبان ترکی و فارسی نیز از جمله آن کارها بود.

بین سال‌های ۱۹۱۰ و ۱۹۲۰، حداقل ۵۰ هزار ایرانی مهاجر، اکثرا فارسی‌زبان از آذربایجان و ترکی‌زبان از شمال ایران، در باکو و حومه‌ آن زندگی می‌کردند. موج نیرومند پان‌ترکیسم و موضوع استقلال برای آذربایجانی‌های ایرانی تنش‌های بسیاری بین مهاجران ایرانی در قفقاز به وجود آورده بود. در ۲۸ ژانویه ۱۹۱۸ این امر به چاپ روزنامه «آذربايجان، جزو لاینفک ایران»، اولین روزنامه ایرانیان مقیم قفقاز منجر شد. روزنامه توسط حزب دموکراتیک ایران (شاخه باکو) و اغلب به زبان آذری به همراه چند مقاله فارسی منتشر می‌شد. در داخل حرف «ن» کلمه «آذربایجان» واقع در میان صفحه اول و به خط نسخ، عبارت «جزو جدایی‌ناپذیر» قرار داده شده بود که بر وحدت، همبستگی و انسجام بین ایرانیان قفقاز و سرزمین ایران تأکید می‌کرد. 


منبع: روزنامه قانون