سقائیان: برقراری روابط متوازن با قدرتهای بزرگ و حفظ امنیت و تامین منافع ملی و مراقبت از مناسبات همسایگی جهت جلوگیری از درگیریها و چالشها و همچنین تامین منافع کشور از اهداف اصلی سیاست خارجی ارمنستان است. زمانی که به کشور ارمنستان و شرایط جغرافیایی و مختصات ژئوپلتیکی آن نگاه میکنیم در می یابیم که این کشور سرزمین کوچک و دارای جمعیت سه میلیون نفری است. این کشور محصور در خشکی است، در شرایط کنونی در حالت نه جنگ و نه صلح با جمهوری آذربایجان بر سر مناقشه قره باغ است، مرز غربی آن با ترکیه بسته است و تنها دو راه ارتباط جغرافیای با گرجستان و ایران دارد. بنابراین طبعا این کشور با چنین وضعیتی و با توجه به بودجه محدودی که دارد بایستی سیاستی مبتنی بر حفظ وضع موجود داشته باشد تا بیش از این به هزینه های خود اضافه نکند و کشور را دچار بحران نکند. لذا مجبور است که از یک سو به دنبال حفظ وضعیت صلح پایدار در منطقه باشد و از سویی هم هم متعادلانه با قدرت های منطقه ای و سایر قدرت ها تبادل نظر داشته باشد. بر این اساس حفظ وضع موجود یکی از اهداف مهم سیاست خارجی ارمنستان تلقی میشود. علاوه بر این ارمنستان در مناقشه قره باغ به دنبال گفتگو بدون درگیری و جنگ و در جهت اهداف خود است. در این حال هم ارمنستان تلاش میکند تا به اهداف ارامنه خارج از کشور بپردازد و ارتباط با دیاسپورایی (که بیش از جمعیت داخل کشور بوده و در کشورهای اروپایی، امریکا و برخی از کشورهای همسایه از جمله ایران هستند) را با سرزمین مادری حفظ کند. در این حال پیگیری قتل عام ارامنه در ۱۹۱۵ هم از اهداف دیگر در سیاست خارجی ارمنستان است.
پرسش: پیوستن به اتحادیه اروپا چه جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری ارمنستان دارد ؟
سقائیان: ارمنستان طی سالهای اخیر کوشیده است تا به ساختارهای اروپایی نزدیک شود . اما به نظرمی رسد مقامات این کشور به نیکی می دانند که ارمنستان با استانداردهای اروپایی فاصله بسیار دارد. با این حال دوری و نزدیکی با اروپا هم تنظیم کننده دیگر روابط این کشور نیز هست.
پرسش: با توجه به تهدیدات پیشین مقامات ارمنی در مورد شناسایی رسمی استقلال قره باغ در چه صورتی شناسایی رسمی استقلال قره باغ توسط دولت ارمنستان انجام میشود؟
سقائیان: ورود به بحث به رسمیت شناختن رسمی استقلال قره باغ در صورت عدم همراهی دیگر قدرتها تبعات و هزینه های سنگینی برای ارمنستان به دنبال خواهد داشت. در این حال با توجه به وضعیت کنونی بحران قره باغ در واقع تهدید به شناسایی رسمی استقلال قره باغ در جهت چانه زنی بیشتر با طرف دیگر درگیر مناقشه یعنی جمهوری آذربایجان است. در این حال با توجه به وضعیت نه جنگ و نه صلحی که برقرار است و مذاکراتی که در طول ۱۵ سال گذشته انجام شده است و همچنین رویکرد کشورهای فرانسه روسیه و امریکا (که شناسایی استقلال قره باغ را نپذیرفته و نخواهند پذیرفت) به نظر من طرح استقلال قره باغ و شناسایی آن اهرم فشاری از سوی ارمنستان بر ضد جمهوری آذربایجان است.
پرسش: وزیر امور خارجه ارمنستان قبلا اعلام کرده است که یکی از اولویتهای سیاست خارجی کشورش در سال ۲۰۱۲ میلادی حل و فصل مناقشه قره باغ است. در این حال سیاست خارجی ارمنستان در پیگیری اهداف و علایق منطقه ای تا حدی متاثر از وقایع قره باغ و موضع کشورهای منطقه نسبت به این مسئله بوده است؟
سقائیان: قرار دادن مسائل قره باغ در بین اولویتهای کشور با منافع ملی ارمنستان گره خورده است. در این حال باید دانست که فارغ از بحث تبلیغاتی در این حوزه شرایط کنونی مسئله قره باغ مطابق منافع ارمنستان ارزیابی می شود.
پرسش: چندی پیش تیگران سرکیسیان وزیر دفاع ارمنستان از آمادگی کشورش برای میزبانی ایستگاه ردیابی روسی در صورت شکست مذاکرات مسکو با باکو در زمینه تمدید مدت اجاره ایستگاه ردیابی قبله در جمهوری آذربایجان خبر داد. در این بین هدف ایروان از این امر چیست؟
سقائیان: در واقع بحث ایجاد تعادل برای قدرت های منطقه ای و بین المللی از جمله روسیه، ایران و... و به نوعی هم ایجاد توازن نظامی مورد نظر ارمنستان بوده و جدا از این نیز طبیعی است که ارمنستان قطعا به دنبال ارتباطات قوی تر و راهبردی تر اعم از امنیتی و سیاسی با روسیه است. گذشته از این باید دانست که رادار قبله هم کارتی است که باکو با آن بازی کرده و روسیه هم در حال نتیجه گرفتن در مورد این رادار است. در این بین طبیعی است که با توجه به اینکه روس ها در داخل ارمنستان پایگاه نظامی نیرو های واکنش سریع سی آی اس دارند، ارتباط نظامی و روابط سنتی کشورهای همسودی مانند ارمنستان با روسیه طبیعی باشد. در این راستا هدف ایروان از ذکر مسئله فوق بیانگر رقابت ارمنستان با دیگر کشورهای منطقه ای برای حفظ روابط استراتژیک با روسیه و تامین خواستهای مهم مسکو جهت بهره برداریهای آتی است. از سوی دیگر هم باید شاره کرد که پذیرش راداری مانند قبله در ارمنستان امری واقع گرایانه نیست چرا که موقعیت رادار قبله به گونه ای است که روسیه سالها از آن بهره برده اند.
پرسش: با توجه به نقض آتش‌بس بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان در سالهای گذشته و تهدیدهای مداوم مقامات به استفاده از ابزار نظامی و تقویت بودجه و ارتش آذربایجان به نظر شما ممکن است جمهوری ارمنستان برای حل بحران قره‌باغ دست به حمله نظامی بزند؟
سقائیان: با توجه به شرایط کنونی قره باغ و تحولات آن این امر از سوی ارمنستان بعید است، اما در صورت آغاز جنگ توسط جمهوری آذربایجان مقابله با تهدیدات باکو حتمی است.
پرسش: نقش دیاسپورای ارمنیان جهان و لابی های ارمنیان خارج از کشور در سیاست خارجی ارمنستان چیست؟
سقائیان: دیاسپورای ارمنی نقش لابی گر برنامه ها و اهداف ارمنستان را ایفا می کند و آنها در این مهم نقش اثر گذاری را طی سالهای گذشته ایفا کرده اند. در این حال اگر به این امر بپردازیم که این لابی تا چه حدی توانسته است در راستای منافع ارمنی ها در جهان نقش مهمی ایفا کند باید به این مساله توجه داشت که در واقع جمعیت ارامنه خارج از کشور بین شش تا هشت میلیون نفر هستند و ارامنه داخل در حدود سه میلیو ن نفر هستند. در این بین دیاسپورای ارامنه با وضعیت و توان خاصی که دارند سالانه بیش از دو میلیارد دلار به اقتصاد داخلی ارمنستان کمک می کنند و مطمئنا هم نقش تعیین کننده ای در ارمنستان دارند. آنان همچنین به توسعه زیر ساخت های اقتصادی و امنیتی توجه دارند. از سوی دیگر هم یکی از دیگر اهدافی که ارامنه خارج از کشور در کنار نقش دولت ارمنستان به دنبال آن هستند موضوع قتل عام ارامنه توسط دولت عثمانی است. یعنی این امر یکی از اهداف مهم دیاسپورا در کنار پیگیری موضوع قره باغ است.
پرسش: آیا همکاری های نظامی غرب و ناتو با آذربایجان تهدیدی برای جمهوری ارمنستان می باشد؟
سقائیان: هرگونه تقویت بنیه نظامی جمهوری آذربایجان تهدید و فشاری جدید برای ارمنستان محسوب می شود. اما بنظر می رسد غرب و ناتو پیش شرط های چنین همکاریهای نظامی را لحاظ کرده باشند تا متحدی دیگر را با آسیب مواجه نسازند.
پرسش: به نگاه شما ایروان تا چه حدی توانسته است در روابط خود با امریکا و روسیه توازن برقرار کند؟ سقائیان: ارمنستان در قالب سیاست خارجی تکمیل متقابل علاوه بر تنظیم روابط با روسیه و آمریکا، روابط متوازنی را حتی در روابط با ایران و غرب و روسیه نیز تجربه کرده است. در واقع با توجه به اینکه ارمنستان با دو همسایه خود رابطه ای ندارد، قطعا با کشور هایی که قدرت های منطقه ای و بین المللی (از جمله ایران و روسیه و یا امریکا) هستند سیاست های متوازنی را برقرار میکند. در این راستا به نظر من باید به نقش لابی قوی دیاسپورای ارامنه خارج از کشور توجه کرد. یعنی دیاسپورای ارامنه نقش ایراون را تقویت کرده اند. در امریکا دیاسپورا با اعضای کنگره و سناتورها در رده های بالا ارتباطات قوی دارند و در اقتصاد کشورهایی مانند روسیه و امریکا که در مینسک حاضر هستند نقش مهمی دارند. حتی در دوران شوروی ارمنیان در رده های بالای شوروی و فرماندهی نظامی حضور داشتند. گذشته از این نیز ارامنه در کشورهای منطقه و اروپا نیز نقش خوبی را بازی می کنند. چنانچه تصویب لایجه ضد کشتار ارامنه در فرانسه در سال گذشته بیانگر نفوذ و قدرت آنان در فرانسه است. قطعنامه ای که روابط فرانسه با ترکیه را به چالش کشاند. در واقع گذشته از روسیه و امریکا ارامنه با اتحادیه اروپا و شورای پارلمان اروپا هم روابط خوبی دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در سالهای گذشته در برخی از گزارشها وجود داشته است که جمهوری ارمنستان در حال افزایش همکاریهای خود با سازمان آتلانتیک شمالی یا ناتو است. نگاه شما نسبت به این موضوع چیست؟
ارمنستان طی سالهای گذشته در قالب برنامه های مشارکت انفرادی، همسایگان شرقی و دیگر برنامه های جانبی ناتو روابط نزدیکتر و منظم تری را با ناتو تجربه کرده است و کوشیده است تا با اعزام نیروهایی در قالب نیروهای صلح خود را بعنوان همکار ناتو در ماموریتهای بین المللی معرفی نماید . این امر نه تنها به ارمنستان کمک می کند تا با اتصال به ناتو نوعی بازدارندگی را برای آذربایجان تعریف نماید، بلکه می تواند گامی برای تقویت روابط این کشور با غرب و اتحادیه اروپا نیز قلمداد گردد .
منبع: مرکز مطالعات بین المللی صلح، به کوشش فرزاد رمضانی بونش
https://ccsi.ir//vdch.znmt23nvvftd2.html
ccsi.ir/vdch.znmt23nvvftd2.html
