الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان از اتحادیه اروپا خواست تا با کاهش موانع نظارتی و بهبود شرایط تامین مالی زمینه را برای امکان گسترش صادرات گاز طبیعی اروپا فراهم کند. اما داده‌های منتشر شده اخیر تردیدهایی را در مورد امکان عملیاتی شدن تعهدات جمهوری آذربایجان مبنی بر صادرات سالانه 20 میلیارد مترمکعب گاز به اتحادیه اروپا تا سال 2027 ایجاد کرده است.
بر اساس داده‌های منتشر شده توسط بروگل ( یک اندیشکده مستقر در بروکسل که به بررسی سیاست‌های اقتصادی می‌پردازد ) صادرات گاز جمهوری آذربایجان اکنون در جهتی نادرست است. بر اساس داده‌های بروگل، صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اتحادیه اروپا در سه ماهه اول سال 2025، 2.84 میلیارد متر مکعب بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل 3.2 میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.
داده‌ها نشان می‌دهد که حجم صادرات در سه سال گذشته راکد بوده است. حجم کل صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اتحادیه اروپا در سال 2024، 12.66 میلیارد مترمکعب بود که اندکی بالاتر از مجموع سالانه 12.39 میلیارد مترمکعب در سال 2023 و 12.26 میلیارد مترمکعب در سال 2022 است.
بر اساس گزارش واردات روزانه بروگل که آخرین بار در 22 فروردین 1404 به روزرسانی شد، اتحادیه اروپا همچنان روزانه اندکی بیشتر از جمهوری آذربایجان، از روسیه گاز دریافت می‌کند. به نظر می‌رسد این ارقام معمای مرغ یا تخم مرغ در روابط انرژی جمهوری آذربایجان با اتحادیه اروپا را عمیق‌تر می‌سازد. جمهوری آذربایجان معتقد است اتحادیه اروپا باید سرمایه گذاری‌های گسترده را برای افزایش ظرفیت خط لوله به منظور دستیابی به هدف 20 میلیارد مترمکعبی تا سال 2027 تسهیل کند. در عین حال تردید اتحادیه اروپا درباره توانایی صادراتی جمهوری آذربایجان، سیاست‌گذاران بروکسل را در ارتباط با سرمایه‌گذاری جدید در این زمینه با تردید مواجه ساخته است.
در 20 فروردین 1404، علی‌اف در سخنانی در مجمع بین‌المللی با عنوان "به سوی نظم نوین جهانی" در آکادمی دیپلماتیک باکو (ADA) تلاش کرد تا با تهدید اتحادیه اروپا مبنی بر صادرات گاز جمهوری آذربایجان به شرق و جنوب، این اتحادیه را ترغیب به سرمایه‌گذاری برای گسترش کریدور گاز جنوبی کند. علی‌اف افزود اکتشافات جدید و برنامه انرژی تجدیدپذیر داخلی، حجم گاز اضافی را برای صادرات آزاد می‌سازد.
علی‌اف بر دوگانگی نیاز فوری بروکسل به تامین‌کنندگان جدید سوخت فسیلی برای کاهش وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه با اهداف بلندمدت به صفر رساندن انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2050 از طریق انتقال به منابع انرژی تجدیدپذیر تاکید کرد. وی افزود مشتریان اتحادیه اروپا متعهد به قراردادهای عرضه پس از سال 2049 نخواهند شد و بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) تامین مالی پروژه‌های سوخت فسیلی را به طور کامل متوقف کرده است. رئیس‌جمهور آذربایجان در ادامه خاطرنشان کرد کمیسیون اروپا از نفوذ کافی برای جلب حمایت بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) از گسترش کریدور گاز جنوبی برخوردار است.
علی‌اف براساس اظهارات خود که در وب‌سایت ریاست‌جمهوری جمهوری آذربایجان منتشر شده است، گفت: "کمیسیون اروپا باید به جهان از دیدگاه واقع‌بینانه نگاه کرده و از کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان قدردانی کند.".
برخی از کارشناسان اتحادیه اروپا با توجه به نیازهای وارداتی گاز اتحادیه معتقدند گاز باکو عنصر حیاتی برای آینده انرژی اروپا نیست. یانا زابانووا در تحلیلی که توسط بنیاد هاینریش بول آلمان منتشر شده است، نوشت: تقاضای گاز طبیعی اتحادیه اروپا از سال 2022 به دلیل ترکیبی از کاهش مصرف صنعتی، افزایش بهره‌وری و توسعه استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر کاهش یافته است. زبانووا خاطرنشان کرد که اهداف آب و هوایی اتحادیه اروپا برای سال 2050 همچنان به اعمال فشار برای کاهش واردات گاز در سال‌های آینده ادامه خواهد داد. علاوه بر این، گسترش واردات گاز طبیعی مایع ( عمدتاً از قطر ) که انتظار می‌رود در سال 2026 آغاز شود، سبب سنجی واقعی نیاز اتحادیه اروپا به گاز جمهوری آذربایجان تا سال 2030 خواهد شد.
زابانوا در پایان نوشت: هر چند جمهوری آذربایجان یک تامین کننده انرژی مهم برای اتحادیه اروپا است اما به هیچ وجه به عنوان منبع ضروری تامین انرژی در نظر گرفته نمی‌شود. جمهوری آذربایجان با سوابق نگران کننده در حوزه حقوق بشر، از نظر سیاسی یک شریک بحث برانگیز برای اتحادیه اروپا بوده و صداهای بسیاری - از جمله در پارلمان اروپا - خواستار ارزیابی مجدد این روابط شده‌اند.
نویسنده: دکتر محمد صداقت، پژوهشگر ارشد بنیاد مطالعات قفقاز
https://ccsi.ir//vdcexe8w.jh8nzi9bbj.html
ccsi.ir/vdcexe8w.jh8nzi9bbj.html