قدرت نرم آموزشی
الویت نخست قدرت نرم ترکیه در قرقیزستان «قدرت نرم آموزشی» است که از طریق سیستم آموزشی مدرن و علمی، اعمال می‌شود. سیستم آموزشی ترکیه، سعی نمود تا جایگزین نظام آموزشی دوران اقتدارگرایی اتحاد جماهیر شوروی، شود. در دهه‌های 80-90م، در پرتو حمایت‌های داخلی و نیز بین‌المللی، اندیشه‌های فکری، معنوی و سیاسی «شیخ سعید نورجی» در راستای اهداف مریدش، «فتح‌الله گولن» با تاسیس و گسترش مدارس و مراکز دانشگاهی خصوصی، خوابگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و... در داخل ترکیه و مناطق مختلف جهان دنبال شد. مدارسی که 200 باب آن در ترکیه و 300 باب‌اش در اکثر نقاط و قاره‌های جهان، فعال گردید. گولنیست‌ها در 140 کشور جهان، مدرسه، دانشگاه، خانه فرهنگ،کانون فعالیت دینی/ مذهبی را دایرکردند، از اربیل (مرکز اقلیم کردستان عراق) تا ترکمنستان، اوکراین، سراسر آسیای میانه، شرق دور، بالکان، استرالیا، اقیانوسیه، آمریکا و شاخ آفریقا، مراکز فعال، کانون هایی پویا و محصلینی ممتاز دارند که از طریق فضای مجازی با یکدیگر مرتبط می‌باشند. تعداد حامیان / پارتیزان‌های فتو ( فتح‌الله گولن) را تا چهار میلیون تن تخمین می‌زنند که در حوزه‌های مختلف سیاسی نقش مبلغان فرهنگی و سیاسی جنبش را بر عهده دارند. آنان تا قبل از برخورد دولت اردوغان شبکه گسترده‌ای از روزنامه و نشریات را در اختیار داشتند که عبارت بود از: روزنامه «زمان، 1986.م » طی شمارگان بیش از 500000 نسخه در روز، انتشار بین المللی در بیش از 15 کشور خارجی، و نیز هفته نامه، ماهنامه‌های: خانواده من ـ دانشگاه ـ دوست من ـ نقطه ـ سیزینتی( نفوذ) ( قهرمانپور، 105 - 1390).
در حال حاضر 22 مؤسسۀ آموزشی تحت عنوان «انجمن ثبات» ترکیه در قرقیزستان فعالیت دارند. همچنین 9 مدرسه بین المللی پسرانه، 5 مدرسۀ بین المللی دخترانه، مدرسه بین المللی «جادة ابریشم»، دانشگاه بین‌المللی « آتاترک ـ آلاتو» در قرقیزستان فعال هستند که بخش قابل توجهی از نسل جوان فعال و ممتاز قرقیزستان در این مؤسسات در حال تحصیل هستند. اگر چه، به غیر از تعدادی محدود و منتخب، سایر فارغ التحصیلان مؤسسات آموزشی ترکیه، طرفدار پان ترکیسم نیستند، به ویژه اگر فرزندان خانواده های مرفه، تحصیل کردة شهری با فرهنگ دوران حاکمیت شوروی باشند.
در پایان سال 2013 م.، بیش از 9000 تن از مؤسسات «انجمن ثبات» در قرقیزستان فارغ‌التحصیل شدند. مزیت اصلی آنها، در مقایسه با مدارس محلی، تأکید بر تدریس با کیفیت، مطالعۀ عمیق دروس، فراتر از سطح معمول مدارس قرقیزی، به زبان انگلیسی است، چنانکه در سال 2102 .م، تعداد 6 تن قرقیزستان در المپیاد بین‌المللی فیزیک شرکت کردند که 5 تن آنان دانش آموزان مدارس ترکیه بودند. ظرفیت / پتانسیل قدرت نرم ترکیه در بخش آموزش در قرقیزستان به 16،000 افزایش یافت و این مسئله توانست به شکلگیری ساختارهای شبکه‌های اجتماعی و تجاری منجر شود. چنانکه زمینۀ ساخت‌وساز، عمران، تجارت، صنایع تبدیلی کشاورزی، صنایع غذایی، تجارت ترکیه، سال به سال گسترش یافته و ظرفیت مذکور در حال ایجاد زنجیرة تولید و تجارت برای خود هستند.
«قدرت نرم دینی»
یکی دیگر از ویژگی‌های متمایز نفوذ ترکیه در قرقیزستان، نسبت به دیگر بازیگران و رقبا، استفاده از قدرت نرم دینی است. جمهوری ترکیه با استفاده از مدل های دینی که در آن دین به دولت وابسته است، از سازمان های دینی خیریه و بنیادهایی حمایت می‌کند که در پایین ترین سطوح فعالیت کرده و مشکلات روزمرة مردم عادی را حل می‌کنند. احداث مساجد، حمایت از فقرا، دعوت به همبستگی امت، کارهای خیریه و مفید اجتماعی، از جمله فعالیت هایی است که محافل و بنیادهای دینی ترک‌گرا / پان‌ترک، آن را انجام می دهند. این فعالیت ها مزیت بیشتری به ترکیه نسبت به سایر رقبای قدرت نرم در جمهوری قرقیزستان می دهد
بنیاد دیانت ترکیه ( TurkiyeDiyanetVakfi) و تشکیلات نورجی‌ها ( Nurciler) به عنوان یک اهرم مؤثر برای تبلیغ پان‌ترکیسم عمل می کنند. بنیادهای مذکور سالانه هزاران جوان قرقیزستانی را برای آموزش های دینی به ترکیه اعزام می کنند تا پس از بازگشت، از فعالیت های آنان درزمینه گسترش اسلام و تجارت، حمایت و بهره برداری نمایند. سرمایه‌گذاران ترک در ساخت مسجد جامع جدید بیشکک (تاسیس2016.م) مبلغ 20 میلیون دلار پشتیبانی مالی کردند.
«قدرت نرم هنری»
قدرت نرم هنری ترکیه از طریق فعالیت‌های اشاعه هنر، با محوریت رواج موزیک، فیلم سینمایی، سریال های تلویزیونی ترکیه، از اهرم‌های موثری ر قرقیزستان است که طرفداران بسیاری دارد.
«قدرت نرم اجتماعی»
قدرت نرم اجتماعی جمهوری ترکیه از طریق حمایت از سمن هایی که مورد نیاز و توجه عامه است پیگیری می گردد. در سال 2014 م.، تعداد سمن ها، سازمان های غیردولتی قرقیزستان به 16،000 افزایش یافت، اما درواقع فقط چند صد سازمان فعالیت جدی دارند، بقیۀ آنها در انتظار دریافت کمک های جدید، استفاده از وضعیت قانونی خود برای کسب درآمد از فعالیت های خود، امیدوار هستند. بیشتر سازمانهای غیردولتی در «بیشکک» و «اوش» فعالیت دارند. علی‌رغم وجود سیستم های توسعه یافته «قدرت نرم» در ساختارهای مختلف دولتی در قرقیزستان، ساختارهای قبیله ای، با استفاده از منابع انسانی و مالی، به طورسیستماتیک تغییر نمی کند. در واقع، آنچه در قرقیزستان مشاهده می گردد: بازگشت به ساختارهای قدیمی، طرد و حاشیه سازی جامعه و روابط اجتماعی، به بدترین شکل خود است. بازگشت به ساختارهای قبیله ای با این واقعیت همراه است که این ساختارها، تنها به گروه های جداگانه و مخصوص برای زنده ماندن کمک می کنند، اما فاقد عوامل بازداندة اخلاقی هستند که در یک جامعه سنتی وجود دارد و باعث زنده ماندن جوامع بزرگ می‌شود. بنابراین اقلیت تحصیلکرده که می خواهند با استانداردهای جامعۀ مدنی در یک کشور دموکراتیک زندگی کند، به اقلیت حاشیه ای / طرد شده، تبدیل می شوند. در چنین وضعیت پس رفت و تحجر اجتماعی، فعالیت سمن هایی حمایت، هدایت، مدیریت شده توسط غربی‌ها، در ظاهر امری خوشایند، تا حدی مهم جلوه می نمایند، ولی توجیهی در جامعه ندارد.
بنیاد« Adep Bashaty» ده ها هزار پیرو متحد و وفادار در سراسر مناطق قرقیزستان دارد و نفوذ آن به سرعت در حال گسترش است. اعتبار بسیار اعضای این جنبش در میان مردم بخصوص در مناطق جنوبی قرقیزستان( استان های جنوبی و مناطق نوساز) به دلیل تفاوت کیفی رویکرد این اعضاء نسبت به طبقۀ سیاسی ، آمادگی آنان برای پذیرفتن مسئولیت های اجتماعی و فعالیت های تجاری است.
در قرقزیستان، بیش از 300 شرکت مشترک« ترک ـ قرقیز» فعالیت دارند که برخلاف شرکت های روسیه ای، اغلب با مؤسسات آموزشی ترکیه در بخش های مختلف همکاری دارند. بیشتر کارمندان این شرکت ها، فارغ التحصیلان مؤسسات آموزشی ترکیه هستند. در جمهوری قرقیزستان « انجمن کارآفرینان جوان » متشکل از چندصد فارغ التحصیل مؤسسات آموزشی و بنیاد های ترکیه مشغول فعالیت است که از نظر اقتصادی، سیاسی، مورد حمایت، هدایت آنکارا هستند. ضمن آن که در زمینه فعالیت های فرهنگی، هنری، برنامۀ تأسیس «مرکز فرهنگی یونس امره» شاعر شهیر ترکیه، نیز مد نظر است.
توسعۀ اقتصاد ترکیه در چند دهۀ اخیر بخصوص در حوزة صنایع سبک، در ذهن مردم قرقیزستان سیمایی مدرن از ترکیه، به مثابه قطب پیشرفته فناوری ترسیم کرده است. کیفیت خوب، قیمت مناسب محصولات ترکیه، بویژه در اجناس پارچه، لباس، کفش، لوازم منزل، موادغذایی، ماشین آلات صنعتی، محصولات پلاستیکی، بسته بندی و... موجب گردیده است تا شهروندان قرقیز، اجناس تولیدی ترکیه را ترجیح دهند. در سال 2013 م. دولت ترکیه 100 میلیون دلار وام و 6 میلیون دلار کمک مالی به دولت قرقیزستان پرداخت کرد. پیش از آن، در سال 2011، آنکارا رسماً 20 میلیون دلارکمک مالی برای حمایت از اقتصاد کشور و هم چنین 11 میلیون دلار برای کارهای بازسازی در جنوب قرقیزستان اختصاص داد.
«قدرت نرم اطلاعاتی»
قدرت نرم اطلاعاتی مشتمل بر موضوعات امنیتی مورد توجه ترکیه است که از طریق رصد، پایش، بررسی تناسب افزایش آشنایی، میزان علاقمندی به تمدن و فرهنگ ترکان و تسلط شهروندان قرقزیستانی به زبان ترکی استانبولی توسعه می یابد. در حال حاضر روزنامه ترکیه ای تحت عنوان «زمان قرقیزستان» در بیشکک منتشر می شود و یک ایستگاه رادیویی نیز تحت عنوان «ماناس اف.ام، manas.fm» فعالیت دارد.
جمع‌بندی:
1-روسیه و چین، در تصمیم گیری های سیاسی، اقتصاد، اتخاذ تصمیم های راهبردی/ استراتژیک بیشترین تأثیر را دارند.
2- قدرت نرم روسیه ، از منظر گزاره های اطلاعاتی، اجتماعی قوی ترین، محسوب می گردد.
3- قدرت نرم آمریکا از نظر مفهومی برای جامعه قرقیز جذاب و خوشایند است.
4- قدرت نرم ترکیه از منظر فرهنگی، به ویژه اشتراکات زبانی، برای جامعۀ قرقیز نزدیک تر و مطلوب تر است. بیشترین ظرفیت / پتانسیل، از نظر اعمال نفوذ در مناطق و شهرک های نوساز قرقیزستان، در انحصار شبکه خدمات آموزشی، دینی، تجاری، جمهوری ترکیه است.
منابع:
مرجانی‌نژاد، احمد، دیپلماسی منطقه‌ای جمهوری ترکیه، بنیاد مطالعات قفقاز
گزارش رایزنی فرهنگی سفارت ج.ا.ایران در قرقیزستان، مهرماه 1398
«حسین اسوب علی‌یف» رئیس مرکز تحلیلی راه حل‌های عاقلانه قرقیزستان
«رادیک میرزاگالی اف» مدیر مرکز مطالعات ژئوپلیتیک «برلیک / وحدت» در روسیه
«کازبیک بی‌سیبایف»، دیپلمات پیشین قزاقستان
ایران شرقی ـ کد خبر:1642 - منتشره مورخ: 10/07/1397
پایگاه خبری ـ تحلیلی الوقت - منتشره مورخ: 07/07/1398
دکتر رضا صولت ـ مرکز بین المللی مطالعات صلح ( IPSC ) - منتشره مورخ: 03/07/1398
ایران شرقی ـ کد خبر:1619 - منتشره مورخ: 01/07/1397.
http://easterniran.com/fa/doc/interview/1642
http://easterniran.com/fa/doc/interview/1619
- Jenny Barbara White. (2002), Islamist Mobilization in Turkey: a Study in
Vernacular Politics, University of Washington, pp 30'32
*مترجم و کارشناس عالی توسعه روابط فرهنگی https://ccsi.ir//vdcfm0d0.w6d0eagiiw.html
ccsi.ir/vdcfm0d0.w6d0eagiiw.html