انتخابات ریاست جمهوری روسیه و ۳ مسئله مهم

 در 18 مارس سال جاری میلادی یعنی 27 اسفند ماه 1396، انتخابات ریاست جمهوری فدراسیون روسیه برگزار می‌شود.
البته تا این زمان، انتخابات‌های برون مرزی در کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا و یا ایسلند برگزار و به طور کلی رأی‌گیری‌های اولیه انجام شده است.
با این حال رأی گیری اصلی و تبیین کننده وضعیت سیاسی این کشور همچنان پیش رو است. ویژگی‌های برآمده از رقابت‌های انتخاباتی این دوره، دارای تفاوت‌های اساسی با سایر رای‌گیری‌های ریاست جمهوری این کشور‌ است که توجه و تعمیم آن می‌تواند وضعیت فرهنگ سیاسی روسیه و چالش‌های پیش روی آن را به خوبی ترسیم کند. در ادامه این مسائل مهم را به صورت خلاصه ذیل پرسش‌هایی مطرح می‌کنیم.

 *چرا پوتین جایگزینی برای خود انتخاب نکرد؟

به صورت قانونی رئیس جمهور فعلی روسیه یعنی ولادیمیر پوتین می‌تواند در این انتخابات شرکت کند اما پس از گذشت 6 سال وی باید به فکر شخص دیگری برای معرفی باشد. پوتین هفته گذشته طی مصاحبه با شبکه "ام بی سی" آمریکا در پاسخ به خبرنگار گفته بود که «مطمئن باشید از سال 2000 درباره جایگرین بالقوه خود اندیشیده است»
بدین صورت و با توجه به اینکه شخص قبلاً معرفی شده یعنی دمیتری مدودیف، در دوران ریاست جمهوری خود نتوانست چهره خوبی از خود نشان دهد و آمارها به خوبی این وضعیت را بیان می‌کند، به واقع پوتین چه شخصی را جهت معرفی جایگزین در نظر دارد؟
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که پوتین هنوز برای انتخاب شخصی جهت معرفی به تصمیم نهایی نرسیده، وگرنه خود دوباره به میدان نمی‌آمد. برخی دیگر معتقدند که رئیس جمهور فعلی روسیه کارهای ناتمام زیادی دارد که می‌بایست در این دوره از حکومت خود آن را به پایان برساند و بدین ترتیب فعلا تنها چند گزینه را در ذهن دارد.
در حال حاضر، شواهد نشان می‌دهد که پوتین هیچ جایگزینی را برای معرفی در نظر ندارد. اما سال گذشته میلادی زمزمه‌هایی مبتنی بر اینکه پوتین استاندار یکی از مناطق روسیه را برای معرفی در نظر دارد نیز وجود داشت. البته زیاد به آن پرداخته نشد و طبیعی است که با وجود شرایط "پوتین بدون جایگزین"، هر اتفاقی و حمایتی بتواند به خوراک رسانه‌های داخلی روسیه تبدیل شود.
در واقع اینکه پوتین به فکر معرفی چه جایگزینی برای خود است، سؤال اساسی بسیاری از عالمان سیاسی و جامعه شناسان روسی است. با این وضعیت می‌توان گفت که در صورت انتخاب شدن پوتین، طی 6 سال آینده شاهد معرفی‌های ضمنی یا شخصیت سازی در کرملین باشیم، البته شاید هم این شخصیت، یکی از نامزدهای فعلی انتخابات روسیه باشد که در پرسش بعدی به آن می‌پردازیم.

 *چرا با وجود اعلام نظرسنجی‌ها مبنی بر پیروزی پوتین، تنور رقابت‌ها داغ است؟

بدون شک یکی از اهداف هر انتخاب در هر نظام دموکراسی شرکت پرشمار شهروندان واجد شرایط در انتخابات است. این وضعیت هم می‌تواند مقبولیت عمده‌ای برای منتخب داشته باشد و هم موجب تقویت فرایند دموکراسی در آن کشور شود.
به ویژه آنکه روسیه در رقابت با غرب، تلاش می‌کند ادعای اروپایی‌ها مبنی بر عدم رضایت مردم روسیه را از بین ببرد و فشار ناشی از این مورد را کاهش دهد. شرکت اکثر شهروندان روسیه در انتخابات می‌تواند به معنای حمایت گسترده از منتخب و استفاده از این امتیاز توسط رئیس جمهور و مقامات مرتبط در کرسی‌های مختلف باشد.
الگوی مطیع-متمرد "آلموند"، تا حدودی می‌تواند قابل تعمیم بر فرهنگ سیاسی فعلی روسیه باشد. در این الگو بین دو وضعیت مطیع و متمرد، سه حالت ملاحظه کار، متعامل و از خودبیگانه نیز بیان می‌شود.
حالت میانی یعنی متعامل به وضعیتی اطلاق می‌شود که مردم می‌توانند در تصمیمات و سیاست‌هایی سهیم باشند که زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طبق تعریف آلموند، از خودبیگانه، نگرش‌هایی در جامعه است که نسبت به الگوهای اقتداری (حکومت) بدبین هستند و برای بیان مخالفت خود اقدام به کارهایی می‌کنند که تقریبا غیر مؤثر است، مانند خودداری از رأی دادن.  
البته همانطور که گفته شد این الگو تا حدودی قابل تعمیم است و در جامعه روسیه هم این تقسیم‌بندی‌ها با کم و کیف‌های گوناگون وجود دارد و هم تقسیمات دیگری که ممکن است تاکنون به صورت دقیق به آن پرداخته نشده باشد.
با این حال، در جامعه روسیه وضعیت از خود بیگانه، نه کاملاَ بدین معنا که نسبت به اقدامات حکومت بدبین باشند، بلکه وضعیت آگاهی مردم از سرنوشت انتخابات و عدم رغبت آنها برای شرکت در آن وجود دارد.
در واقع تفاوت جالب انتخابات ریاست جمهوری روسیه با سایر انتخابات‌های مشابه این است که در حال حاضر مردم در این کشور می‌دانند انتخابی بهتر از پوتین وجود ندارد و نظرسنجی‌ها به خوبی این را بیان می‌کند.
برای مثال، در هفته گذشته مرکز مطالعات افکار عمومی روسیه بر اساس تازه‌ترین نتایج نظرسنجی خود اعلام کرد که پوتین با 5.69 درصد در رتبه اول، پاول گرودینین نامزد حزب کمونیست فدراسیون روسیه 7.5 درصد در جایکاه دوم قرار دارد. بقیه نامزدها نیز در فاصله کمتر نسبت به گرودینین به ترتیب ولادیمیر ژیرنوفسکی رهبر حزب لیبرال دموکرات روسیه، گریگوری یاولینسکی از طرف حزب یابلوکا هستند.
همچنین، کسنیا سابچاک نامزد حزب ابتکار دموکراتیک، سرگئی بابورین نامزد حزب اتحادیه عموم مردم روسیه، بوریس تیتوف نامزد حزب رشد و ماکسیم سورایکین نامزد حزب کمونیست‌های روسیه به ترتیب با کسب آمار کمتر از یک درصد در ردیف‌های پنجم تا هشتم قرار گرفتند.
آمارهای دیگری که توسط مرکز لوادا سنتر و برخی سایت‌های داخلی روسیه صورت گرفت نیز نتایج مشابهی داشت.
از این رو، به طور طبیعی تلاش برای داغ کردن تنور انتخابات می‌تواند یکی از اهداف اساسی باشد تا مردم از وضعیت بی رغبتی به آن، به یک وضعیت تعاملی یا مشارکتی برسند، یا حداقل حمایت گسترده از منتخب در فرایند رأی گیری داشته باشند. از دیدگاه داغ کردن تنور انتخابات یک نمایش ماهرانه است.
طرف دیگر ماجرا، شور و حرارت خود نامزدهای انتخاباتی است که دلیل آن علاوه بر موارد گفته شده می‌تواند تلاش رقبا برای معرفی برنامه‌های خود باشد.
ممکن است یکی از جایگزین‌های پوتین برای انتخابات سال 2024 در همین کارزار 2018 معرفی شده باشد که این مورد طی سال‌های بعد مشخص‌تر می‌شود، یا اینکه کسی بتواند ضربه اول شروع اقدامات خود را زده باشد.  برای مثال، پاول گرودینین، نامزد حزب کمونیست فدراسیون روسیه برنامه خوبی جهت اقدامات خود معرفی کرده و در اقدام اول، چهره خوبی را از خود نشان داده است. در جامعه روسیه این مورد که گرودینین "می‌تواند مهم بشود" وجود دارد و نامزد حزب کمونیست نسبت به سایر رقبا حداقل ذهنیت خوبی برای شروع در بین مردم ایجاد کرده است. 

 *این دوره از رقابت‌های انتخاباتی روسیه بیانگر چه وضعیتی است؟

1.در روسیه خصوصیت فردی، همچنان ویژگی حکومتی آن است و نقش و رویه سازمانی به خودی خود نمی‌تواند تعیین کننده رفتار باشد. بدین ترتیب همچنان توجه به نظریه تصمیم گیری برای تحلیل رفتار سیاسی حکومت در سطح گسترده وجود دارد.
2.وضعیت سیاسی جامعه روسیه نشان می‌دهد که مردم این کشور به سمت محافظه کاری و "خواستار حفظ وضع موجود" حرکت کرده‌اند و پذیرش ریسک در این برهه زمانی را بسیار خطر آفرین می‌دانند.
3. محافظه کاری سبب می‌شود که پیدا شدن یک جایگزین به سختی صورت بگیرد و فرایند شخصیت سازی نیز دشوار باشد، در این شرایط اعتماد مردم به یک شخص جدید بسیار کم است.
4. در حال حاضر، روسیه به واسطه ویژگی‌های منحصر به فرد خود نیاز به رئیس جمهوری دارد که بتواند با زیرکی تمام یکپارچگی در کشور را حفظ کند، بدین ترتیب در عین فراهم آوردن آزادی‌های سیاسی، رئیس جمهور باید بتواند جلوی سوء استفاده از آن را بگیرد که تا به حال تنها پوتین و کادر او تقریبا توانسته از عهده این کار بر بیاید.
در مجموع این دوره از رقابت‌های انتخاباتی روسیه باشرکت نامزدهای جدید و البته حضور یک نامزد زن مانند سابچاک در قالب اپوزیسیون با اعلام حمایت از آلکسی ناوالنی مخالف سیاسی پوتین، شکلی متفاوت به خود گرفته بود. متن بالا تنها ترسیم گوشه‌ای از وضعیت انتخابات روسیه بود. در این میان چالش‌ها و البته فرصت‌هایی وجود دارد که حتی می‌تواند تحولات منطقه‌ای و جهانی را دگرگون کند و موجب تغییر وضعیت رابطه مسکو با ایران نیز بشود که بیان آن مجال دیگری می‌طلبد.

منبع: خبرگزاری تسنیم