دکتر کولایی: عدم استفاده ایران از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی روسیه را بهره‌مند می‌کند

به بهانه سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به تهران پس از 8 سال و برای کنکاش روابط فعلی ایران و روسیه و یافتن پاسخ به مسائلی از قبیل سطح روابط ایران و روسیه بعد از برجام، تغییر در روابط ایران با کشورهای غربی و موضع مسکو در این ارتباط، موانع پیشرفت روابط دو کشور و موضوعاتی از این قبیل به سراغ دکتر الهه کولایی، استاد دانشگاه تهران رفتیم و نظر وی را در خصوص این موضوعات جویا شدیم. ایسکانیوز: سطح کنونی روابط ایران و روسیه را چطور ارزیابی می فرمایید؟ دکتر کولایی: ایران و روسیه در شرایط کنونی با توجه به نیازهای متقابل و اهمیت دو کشور برای یکدیگر یکی از دوره های بسیار درخشان روابط خود را می گذرانند. در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران توانسته است اهمیت منطقه ای خود را از جریان مذاکرات برجام و تلاش برای حل و فصل مسائل مربوط به برنامه هسته ای خود به مرحله فعلیت یافتن نزدیک کند این برای روسیه مانند شرکای غربی آن می تواند بسیار قابل بهره برداری و کارساز باشد. گذشته از سطح مسائل منطقه ای و بین المللی دو کشور نیازهای گوناگونی دارند که می توان در گسترش روابط دو جانبه به ویژه برای ایران به آن پاسخ گفت. روسیه همسایه پر قدرت ایران در مرزهای شمالی آن سوی آب های دریای خزر است که ظرفیت و توانمندی های گوناگونی برای پاسخ به نیازهای ایران در اختیار دارد. جمهوری اسلامی ایران نیز از آنچنان ظرفیت ژئوپلیتیکی برخوردار است که می تواند در همان حال که روابط گسترده با روسیه را سامان می دهد، با کشورهای غربی به ویژه آمریکا این روابط را در سطح قابل توجهی در جهت تأمین منافع خود گسترش دهد. این وضعیت ارتباط مستقیم با وزن ژئوپلیتیکی ایران در منطقه غرب آسیا که تحولات بسیار اساسی را تجربه می کند دارد. قدرت ایران در این منطقه از جهان بدلیل برخورداری از اهرم های گوناگون نفوذ و تحولات منطقه ای نه از سوی روسیه و نه از سوی کشورهای غربی قابل انکار نیست. به نظر می رسد این رویکردی است که امروز در زمینه گسترش روابط ایران با روسیه به ویژه برای تعادل بخشیدن به روابط خارجی ایران می تواند مورد توجه قرار گیرد. ایسکانیوز: عده ای معتقدند بعد از برجام و بهبودی روابط ایران و غرب، روسیه احساس می کند منافع اش در رابطه با ایران به خطر افتاده است

نظر شما در این مورد چیست؟ دکتر کولایی: این مسئله یعنی تغییر در روابط ایران با کشورهای غربی در سطوح مختلف فقط با روسیه منحصر نمی شود در طول بیش از سه دهه گذشته کشورهای بسیاری از وضعیت کنونی نامتوازن روابط ایران و غرب بهره بردند که روسیه تنها یکی از آنهاست. به طور طبیعی در شرایطی که ایران نتواند از ظرفیت های ژئوپلیتیکی خود استفاده کند بهره نصیب کشورهای پیرامونی از جمله روسیه می شود. روشن است که اگر این موازنه بر هم بخورد یعنی ایران بتواند یک توازن ژئوپلیتیکی در روابط خود ایجاد کند، می تواند همزمان هم از مزایای روابط با روسیه و هم کشورهای قدرتمند غربی بهره مند شود به طور طبیعی این می تواند مایه نگرانی روس ها هم باشد چرا که در بسیاری از حوزه ها ظرفیت ها و توانمندی های روسیه با کشورهای غرب به ویژه آمریکا قابل مقایسه نیست. اما به هر حال این نکته مهم است که روسیه کشوری پر قدرت در همسایگی ایران است و ایران باید روابط گسترده و همه جانبه با این کشور را دنبال کند. ابسکانیوز: با تمام پتانسیل هایی که در روابط ایران و روسیه وجود دارد اما روابط این دو کشور آنطور که بایسته است پیشرفت نداشته است از نظر شما موانع آن چیست؟ دکتر کولایی: شکاف تکنولوژی میان روسیه و غرب توانایی این کشور را در رفع نیازهای ایران به چالش می کشد. این واقعیت غیرقابل انکار است که روسیه در بسیاری از زمینه ها نیازمند کشورهای غربی و تکنولوژی های پیشرفته در این کشورها در حوزه های مختلف است البته روس ها در بسیاری از زمینه ها از چنان ظرفیت های علمی برخوردارند که برای پاسخ به نیازهای کشور ما قابل بهره برداری است؛ اما جامعه ایران به شکل سنتی نگاهش به سمت غرب شکل گرفته است و نظام آموزشی و نظام اجتماعی ما با هنجارها و معیارهای غربی آشناتر و همسوتر بوده است. ایسکانیوز: ظرفیت های همکاری میان دو کشور در چه زمینه های است؟ دکتر کولایی: ایران و روسیه پیوندهای فرهنگی و پیوندهای اجتماعی بسیاری دارند که قابل بهره برداری است، ولی در طول سال های گذشته اساسا حوزه های غیرسیاسی و غیرامنیتی مورد توجه جدی قرار نگرفته است. این ظرفیت ها به ویژه در حوزه روابط دانشگاهی و آکادمیک مورد توجه نبوده، هرچند قدم هایی در این زمینه در حال برداشته شدن است، ولی اساسا این ظرفیت ها در کشور ما به درستی شناخته نشده است. بدلیل جهت گیری های سنتی غرب گرایانه در کشور، عدم شناخت و عدم اطلاع کافی از واقعیت های روسیه این تمایل نسبت به روسیه مورد توجه قرار نگرفته است. چرا که نگاه روسیه در کشور ما همواره با عینک آمریکا شکل گرفته است. بنظر می رسد که به سبب کم توجهی ساختاری نسبت به شناخت این کشور، ظرفیت ها و توانمندی های آن بدرستی شناخته نشده است. در نتیجه تمایل نسبت به آن بسیار اندک است. این یک مشکل ساختاری است که برطرف کردن آن نیازمند برنامه ریزی و اجرای روش هایی است که در طول زمان جواب می دهد. در چنین شرایطی بدون تردید اراده سیاسی و تصمیم رهبران می تواند بر ایجاد زیرساخت ها و تقویت زیر ساخت های مناسب برای بهبود این نگرش ها تأثیرگذار باشد. https://ccsi.ir//vdcj8tev.uqe88zsffu.html