آناکلیا، بندر آبهای عمیق چینی در قفقاز

به گزارش بنیاد مطالعات قفقاز به نقل از قفقاز واچ، بندر آناکلیا یک بندر ابهای عمیق است که در سواحل گرجستان در دریای سیاه در حال توسعه است. حدودا یک دهه پیش، دولت گرجستان به کنسرسیومی به رهبری TBC Holding (گرجستان)، SSA Marine (ایالات متحده آمریکا)، Wondernet Express (بریتانیا)، G-Star LtD (بلغارستان) و Conti International (ایالات متحده آمریکا) یک امتیاز 52 ساله برای توسعه یک بندر در 9 فاز را اعطا کرد. این بزرگترین پروژه سرمایه گذاری زیرساختی نه تنها در گرجستان بلکه در کل منطقه دریای سیاه با هزینه 2.5 میلیارد دلار بود.
سرمایه‌گذاران شامل سرمایه‌گذاران گرجستانی، اروپایی و آمریکایی، از جمله بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD)، شرکت سرمایه‌گذاری خصوصی (OPIC)، بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB)، بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا (AIIB) . و بانک توسعه آسیایی (ADB) بودند. کمیسیون اروپا متعهد شده بود تقریباً 250 میلیون دلار برای تأمین مالی ابعاد نرم‌افزاری این پروژه بپردازد و آناکلیا را به دروازه اروپا به اوراسیا تبدیل کند.
در سال 2020، دولت گرجستان امتیاز این کنسرسیوم را لغو کرد و روند دادخواهی طولانی مدت را آغاز کرد. در 29 مه 2024، تفلیس اعلام کرد که امتیاز جدیدی را به کنسرسیومی تماماً چینی که شامل شرکت ساخت و ساز ارتباطات چین (CCCC)، سرمایه‌گذاری بندرگاه چین مستقر در سنگاپور، شرکت جاده و پل چین، و بندر بین‌المللی چینگدائو می‌شود، اعطا می‌کند. دولت آمریکا شرکت ساخت و ساز ارتباطات چین CCCC را به دلیل دخالت در نظامی سازی دریای چین جنوبی در لیست سیاه قرار داده است.
در مجموع، آناکلیا اکنون به‌عنوان پروژه یک کمربند، یک جاده در نظر گرفته می‌شود. این بی سابقه نیست. شرکت های چینی اکثر اسکله ها را در روتردام، پیرئوس، آنتورپ و سهام قابل توجهی در هامبورگ کنترل می کنند. با این حال، موقعیت گرجستان این انتخاب را متفاوت می کند.
برای درک اهمیت این سرمایه گذاری در این مقطع زمانی خاص، به ماموکا خزارادزه، یکی از بنیانگذاران بانک TBC گرجستان و رئیس سابق کنسرسیوم توسعه آناکلیا (ADC) مراجعه می کنیم. او از سال 2020 رهبری حزب مخالف «للو برای گرجستان» را بر عهده دارد.
 
سوال: بندر آناکلیا برای جابجایی 100 میلیون تن بار با ظرفیت کامل طراحی شده است. در سال 2018، چهار بندر گرجستان - باتومی، پوتی، کولوی و سوپسا - کمتر از 10 میلیون تن را جابه‌جا کردند. این حجم در سال های اخیر، احتمالاً به دلیل جنگ در اوکراین، چهار برابر شده است. فکر می کنید بخش لجستیک گرجستان به کجا می رود؟ آیا ساخت بندر آبهای عمیق آناکلیا هنوز منطقی است؟
بله، قطعا. مشاوران مستقل رشد دو رقمی در بخش لجستیک گرجستان را حدود 10 تا 15 درصد در سال پیش بینی کرده اند. در سال گذشته شاهد افزایش 95 درصدی حجم حمل و نقل کالا بودیم. توجه به این نکته ضروری است که پیش بینی 100 میلیون تنی یکباره انجام نمی شود. بندر آناکلیا قرار بود به 9 فاز تقسیم شود و زیرساخت های آن مطابق با تقاضا گسترش یابد. اصول این پروژه کاملاً سالم باقی مانده است.
سوال: شما رهبری کنسرسیومی را برای توسعه اولیه بندر برعهده داشتید که شرکای انگلیسی و آمریکایی در آن حضور داشتند. اتحادیه اروپا نزدیک به یک چهارم میلیارد دلار برای توسعه خود ارائه کرده است. چرا کنسرسیوم توسعه آناکلیا نتوانست این پروژه را به نتیجه برساند؟
پاسخ ساده ای برای این سوال وجود دارد که برای گرجستان عوارض ایجاد می کند. در واقع، دولت ما در خدمت منافع روسیه است که خواهان بندری در رقابت با نووروسیسک نبود. از زمان افشای اسناد پاناما، ما می دانیم که مردی که حزب حاکم و دولت گرجستان را کنترل می کند، بیدزینا ایوانیشویلی، دارای منافع تجاری شخصی مرتبط با بندر پوتی بوده و در پی ایجاد مانع در توسعه آناکلیا توسط کنسرسیوم ما، بوده است. حداقل به این دلیل که او آن کنسرسیوم را کنترل نمی کرد.
زمانی که دولت گرجستان عملاً حمایت خود را از کنسرسیوم توسعه آناکلیا لغو کرد، این پروژه 400 میلیون دلار وام، تأمین مالی نرم افزاری و سرمایه سهام از وام دهندگانی مانند EBRD، EIB، AIIB، ADB و دیگران تضمین کرد. ما 80 میلیون دلار خرج کرده بودیم که بیشتر این سرمایه توسط شرکای آمریکایی ما و همچنین سرمایه گذاران هلندی، مجارستانی و ازبکی هزینه شده بود. ناگفته نماند که این امر به اعتبار کشور در مقابل سرمایه گذاران خارجی لطمه زد.
سوال: در 29 می، کنسرسیومی متشکل از دو شرکت چینی قرارداد توسعه آناکلیا را دریافت کردند. پس از ساخت، دولت گرجستان مالک اکثر سهام این بندر خواهد بود. این بندر چینی خواهد بود یا گرجستان؟ آیا این مهم است؟
اگر به همین شکل پیش برود، مطمئناً این یک بندر چینی خواهد بود. دولت گرجستان سرمایه ای برای حفظ 51 درصد از سرمایه گذاری که در مرحله اول توسعه آن به 800 میلیون دلار نیاز دارد را ندارد. زمانی که قصد ساخت آناکلیا را داشتیم، 630 میلیون دلار بودجه داشتیم. این تقریباً یک دهه پیش بود و از آن زمان تاکنون فشار تورمی قابل توجه بوده است. گرجستان سرمایه لازم برای تامین نیمی از سرمایه مورد نیاز را ندارد و در بودجه امسال نیز چیزی برای سرمایه گذاری در این اندازه در نظر گرفته نشده است.
سوال: دریای خزر به دلیل تغییرات آب و هوایی در حال تبخیر است. آیا مسیر ترانس خزر و اتصال به چین از نظر فنی قابل اجراست؟
من مطمئن هستم که اینطور است. دریای خزر دارای یک سری بنادر پیشرفته در دو سوی آن است. کشتی های جدید نیز در حال ساخت هستند و مسیر در حال بهینه سازی است. اعداد آمار نیز از این قضیه حمایت می کنند. حمل یک کشتی کانتینری از شانگهای به روتردام 52 روز طول می کشد. از آناکلیا تا چین دو هفته طول می کشد. حتی با بارهای بارگیری شده در کامیون ها، 12 روز بیشتر نیست. بنابراین به لحاظ منطق اقتصادی مشکلی ندارد.
با این حال، آناکلیا بندر دروازه طبیعی منطقه به بازار جهانی است. این پروژه حتی اگر تنها به آسیای مرکزی و قفقاز خدمت کند، با 17 میلیون نفر در منطقه قفقاز جنوبی و 147 میلیون نفر در قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، تاجیکستان و شمال ایران قابل اجرا خواهد بود.
سوال: همسایگان و شرکای تجاری طبیعی گرجستان ترکیه، روسیه و ایران هستند. با توجه به ظن جنگ‌های تجاری در حال ظهور و درخواست‌ها برای «جهانی‌زدایی»، آیا چشم‌انداز یک مرکز تجاری شرق-غرب همچنان واقع بینانه است؟
بله، این می تواند یک پروژه قابل اجرا باشد. با این حال، دولت فعلی گرجستان تنها با چین کار می کند. این یک اشتباه است. ریسک باید بین پایه وسیع تری از ذینفعان توزیع شود. هرچه پایگاه سرمایه گذار گسترده تر باشد، سرمایه گذاری امن تر است. باید به اندازه ریسک های مالی، ریسک های سیاسی را پوشش داد. از نظر تجاری، این پروژه می تواند قابل اجرا باشد. با این حال، زمانی که کشور دارایی‌های پرداخت شده توسط سرمایه‌گذاران آمریکایی و اروپایی را مصادره می‌کند، ما نه تنها به این پروژه آسیب می‌رسانیم، بلکه سرمایه‌گذاری آینده را نیز تضعیف می‌کنیم.
 
مصاحبه توسط ایلیا روبانیس انجام شده است.