کشورهای آذربایجان، گرجستان، ارمنستان ، در پهنه جغرافیای قفقاز جنوبی ، واقع هستند. هر نوع بحران منطقه ای و جهانی می تواند علاوه بر نتایج مخرب بر سایر کشور ها در منطقه قفقاز جنوبی نیز تاثیر بگذارد.اینک تاثیرات بحران ویروس کرونا در سراسر گیتی و در کشورهای منطقه قفقاز جنوبی غیرقابل انکار است، ضمن آن که این منطقه حساس نقش مهمی را بر بخش های دیگر و ارتباط با بخش های مختلف به خصوص خاورمیانه دارد. مسلما، بزرگترین ضرر و پیامد این بحران از جهت اقتصادی است که نه تنها در این سه کشور بلکه بر کل جهان برجای گذاشته است. به جهت اهمیت قفقاز جنوبی و منحصر به فرد بودن آن در عرصه سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، بسیاری از دولت ها و بازیگران غیردولتی اقدام به سرمایه گذاری و بهره برداری از این موقعیت قفقاز جنوبی کرده و آن را آلترناتیوی نسبت به خاورمیانه قلمداد می کنند . این کشورها نسبت به قفقاز جایگاه خاصی را در چشم انداز رشد و پیشرفت اقتصادی مدنظر گرفته اند. برای مثال آلمانی ها روابط خوبی را با گرجستان، فرانسوی ها با آذربایجان و یا برخی کشورها با ارمنستان دارند . روسیه نیز منطقه قفقاز جنوبی را به عنوان یکی از مهمترین راهبرد های تامین منافع ملی خود قلمداد می کند. ضمن آن که امریکا اهداف و منافع متعددی را در این منطقه دنبال می کند.
اولین حرکت مقابله با کرونا که تاثیرات منفی بر اقتصاد کشورهای قفقاز جنوبی را گذاشت . بستن مرزها و توقف برخی فعالیت های اقتصادی مرزی است. بنابراین ویروس کرونا، هم از منظر موقعیت ژئوپلیتیکی برای کشورهای این محدوده جغرافیایی و هم برای کشورهایی که از این منطقه برای تبادلات و تجارت خود استفاده می کنند و یا سرمایه گذاری می کنند، بحران آفرین گردید. مسلما، برخی اقدامات محدودیتی و قرنطینه ای منجر به کاهش برخی فعالیت ها از قبیل تولید، صادرات و واردات می گردد که نتایج آن نه تنها بر کشورهای قفقاز جنوبی بلکه بر کشورهای دیگر نیز اثر گذار است. هم چنین مسیر صادرات برخی کالاها به کشورهای دیگر نیز دچار مشکل شده است به عنوان نمونه برخی کالاهای صادراتی کشورهای مختلف به روسیه از مسیر گرجستان در این روند تعلیل و یا تاخیر داشته است. و یا فعالیت بیش از چهل شرکت فرانسوی در آذربایجان که برای ارتباط بین آسیا - اروپا در خصوص پروژه های بزرگ انرژی و حمل و نقل تاکید دارند بسیاری از آنها در عرصه حمل و نقل فعالیت می کنند. هم چنین طبق آخرین اطلاعات و آمارها، چین دومین شریک تجاری ارمنستان است. طی سالهای اخیر توافقات گسترده ای میان چین و برخی کشورهای حوزه قفقاز جنوبی واقع شده است و این امر باعث شده تا منافع طرفین ، مطرح گردد. برخی سرمایه گذاری ها در پروژه های صنعتی، طرح های آموزشی ،فرهنگی، راه اندازی موسسات ، و … از سوی چین در منطقه مورد حمایت قرار گرفته است. اما حال که چین منبع پخش ویروس کرونا قرار گرفته است. بی تردید شاهد برخی تعلیل ها و تعلیق ها در این بخش ها و کاهش تاثیر گذاری چین در قفقاز جنوبی هستیم. اعمال برخی محدودیت ها حتی قبل از مبتلا ء شدن مردمان این سرزمین ها به کرونا ، عملی شده و نشان از کاهش فعالیت و تبادلات اقتصادی طرفین دارد که تاثیرگذارترین و مهم ترین عامل در کاهش رشد اقتصادی و مبادلات اقتصادی طرفین در ماههای اخیر می باشد. البته در برخی کشورها مانند ارمنستان برخی مبادلات تجاری برای مواد اولیه ، تولید کالاهای اولیه غذایی و بهداشتی جهت مقابله با ویروس کرونا ، انجام می پذیرد، برای مثال کشورهای روسیه، ایران و گرجستان حمل و نقل برخی اقلام نام برده را به ارمنستان در طول این ماه داشته اند. اینک، کشورهای آذربایجان، ارمنستان، گرجستان هرچند با نسبت های متفاوت درگیر بحران کرونا شده اند و بیش از گذشته تحت تاثیرات مخرب آن قرار گرفته اند . این کشور ها فرا تر از مسائل خارجی، در داخل نیز باکاهش وتوقف صنعت گردشگری ، رکود درامد ناشی از آن مواجه شده اند. مثلا گردشگری در گرجستان یکی از بیشترین پیامدهای منفی را دارد چرا که گردشگران چینی ، ایرانی، ایتالیایی در این کشور قابل توجه بوده است اما اکنون این کشور اقدام به برخی اقدامات مانند لغو پروازها، بستن مرزها ، جلوگیری از ورود اتباع برخی کشورهای پر خطر دور و نزدیک، به دلیل کرونا و در نتیجه به تعلیق درامدن شرکت های توریستی و تعطیلی هتل ها کرده است که به خودی خود این بخش از درامد کشور را به پایین ترین حد خود رسانده است. براساس مطالب بالا اولین قربانی کرونا در هر کشور جدا از جان انسان ها ، اقتصاد آن کشور از جهت کاهش رشد اقتصادی و درامدی است که می تواند دومین عامل تضعیف و حتی از دست رفتن جان برخی انسان ها در جهان شود. طبق برخی آمارهای بانک جهانی رشد اقتصادی کشورهای حوزه قفقاز جنوبی به کمتر از نرخ قبلی خود به دلایل ذکر شده می رسد. از آنجایی که هنوز معلوم نیست که کشورها تا چه زمانی با این ویروس درگیر هستند، لذا این پیامدها باعث عدم ناپایداری اقتصاد کشورهای نام برده می گردد. همانطور که ریس جمهور آذربایجان در سخنرانی خود گفته است باید منابع مالی را مدیریت کرد و منابع جدید درامدی را ترسیم کرد تا دچار رکود و ناپایداری اقتصادی نشوند. [2]
از منظر فرهنگی و تبعات اقتصادی آن، تعطیلی برخی مراسم ها ی باستانی ، فرهنگی، مانند: جشن نوروز، سایر آداب و رسوم، جشن ها ی ملی در این کشورها ، بی تردید موارد درامدزایی ناشی از این رخداد های فرهنگی نیز به شدت دچار آسیب شده اند و درامد انها به حداقل ممکن رسیده است. با آن که ویروس کرونا در حال گسترده تر شدن هست و علی رغم تلاش زیاد جهانی، درگیری با این ویروس هنوز ادامه دارد، بحث قومیت و برخی اختلاف های نژادی ، مذهبی، یکی از مهم ترین چالش های منطقه قفقاز جنوبی هست. احتمال می رود با شیوع ویروس کرونا این اختلافات و درگیری ها فروکش کند و این امر قطع یقین عاقلانه تر است، اما نباید منکر سوء استفاده از این فرصت شد که برخی طرفین درگیر به جهت پیش برد خواست های خود از آن استفاده نمایند. از دیگر تاثیرات کووید 19 در منطقه، رخداد های سیاسی ، تلاش برخی کشورها، از جمله امریکا ، برای حضور و گسترش نفوذ خود در منطقه ، به دلیل غیبت موقت چندین ماهه چین و یا کشورهای دیگر هست. چنان چه می توان ، پیشنهادهای امریکایی ها به گرجستان ، برای برخی تحقیقات مشترک بیولوژیکی، طی روزهای اخیر را عنوان کرد. البته امریکا از دیرباز تلاش داشته است کشورهای قفقاز را وارد پیمان های مختلف با غرب کند و این موقعیت می تواند یکی از فرصت های خوب برای این هدف قلمداد شود. چنان چه فعالیت‌های نظامی و بیولوژیکی پنتاگون در مناطق مختلف جهان از جمله در مجاورت مرزهای روسیه سئوال های جدی را به‌وجود آورده است، به‌خصوص فعالیت به‌اصطلاح مرکز تحقیقات سلامت عمومی«ریچارد لوگا» در خاک گرجستان، جایی که نظامیان آمریکایی برنامه کاربردی دوگانه‌ای را اجرا می‌کنند که واشنگتن از آن به‌عنوان بخشی از اقدامات اعتمادسازی کنوانسیون منع سلاح‌های بیولوژیکی یاد می‌کند.«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه تأکید کرد که مقامات مسکو از ایالات متحده انتظار دارند اقدامات مشخصی را در زمینه سلاح‌های بیولوژیکی، برای رفع نگرانی‌های ناشی از اقدامات پنتاگون از جمله در گرجستان انجام دهد.ما از ایالات متحده می‌خواهیم تا مسئولیت‌های خود را مطابق کنوانسیون مربوط به منع آزمایشات بیولوژیکی را انجام دهد و اقدامات مشخصی برای رفع نگرانی‌های فوق در نظر بگیرد. [3]
جمع بندی:
بحران کنونی ناشی از ویروس کووید 19 ، در گام اول بر اقتصاد و سپس بر عرصه های فرهنگی و سیاسی در حوزه های مختلف ، به صورت میان و بلند مدت ، در منطقه قفقاز جنوبی تاثیر گذارده است. قفقاز جنوبی به دلیل موقعیت سوق الجیشی( ژئوپلیتیکی ) ، قرار گرفتن به عنوان شاهراهی برای وصل به خاورمیانه بزرگ ، تحت تاثیر ابعاد مختلف اقتصادی ، فرهنگی ، سیاسی جغرافیایش شده است .
منابع :
https://ccsi.ir//vdcf0cd0.w6d00agiiw.html[1] گزارش خبرگزاری مهر به نقل از نووستی، شنبه ۶ ارديبهشت ۱۳۹۹
[2] https://www.irna.ir/news/83751846/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%81-86
[3] خالقی نژاد، مریم- اسماعیلی مقدم، حمزه- مرکز بین المللی مطالعات صلح(IPSC ) - ۱, اردیبهشت ماه ۱۳۹۹
ccsi.ir/vdcf0cd0.w6d00agiiw.html