چرا آذربایجان به دنبال بستن ایستگاه راداری روسیه در''گابال'' است؟

یک کارشناس روس با ارسال یادداشتی اختصاصی به خبرگزاری فارس تأکید کرد که آذربایجان با تعطیل کردن پایگاه روسیه در این کشور به دنبال دریافت تضمین‌های امنیتی از سوی آمریکا و غرب در حمایت از این کشور است.
به گزارش  خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی، "استانسلاف پریتچین" کارشناس مرکز مطالعات آسیای مرکزی، قفقاز و اورال - پولژسکی انستیتوی شرق شناسی آکادمی علوم روسیه معتقد است که باکو به منظور دریافت تضمین‌های امنیتی از سوی آمریکا و غرب در صورت حمله این کشورها به ایران و همچنین گرفتن امتیاز از روسیه در مورد حل‌ و فصل مسئله "قره‌باغ" به دنبال بهره‌جویی از موضوع بستن و یا افزایش اجاره بهای ایستگاه راداری روسیه موسوم به "داریال" می‌باشد.

وی مطالب خود را در این مورد اینگونه عنوان می‌کند که در مذاکرات بین روسیه و آذربایجان برای تمدید قرارداد اجاره ایستگاه راداری داریال در منطقه گابال، باکو درخواست کرده است که اجاره بهای این مرکز از ۷ میلیون دلار به ۳۰۰ میلیون دلار در سال افزایش یابد.

این در حالی است که قرارداد جاری در مورد این ایستگاه در سال ۲۰۰۲ برای مدت ۱۰ سال امضا شده بود که دوره آن در دسامبر سال ۲۰۱۲ به پایان می رسد با این وجود مذاکرات برای تمدید این قرارداد مدت چند ماه است ادامه دارد و ۲ طرف بارها اعلام کرده‌اند که برای دستیابی به توافق در این زمینه نزدیک شده‌اند اما به طور غیر رسمی زمزمه‌هایی در مورد افزایش اجاره بهای این مرکز تا میزان ۱۵ میلیون دلار در سال به گوش می‌رسد. با این وجود پس از دور بعدی مذاکرات که در اواسط ماه فوریه صورت گرفت، اطلاعاتی در مورد شرایط جدید باکو برای درخواست افزایش اجاره بها تا سقف ۲۰ برابر بالاتر از رقم قبلی به دست آمده است که البته تا کنون هیچگونه تایید و یا رد رسمی اطلاعات فوق از سوی وزارت امور خارجه و یا وزارت دفاع آذربایجان، صورت نگرفته است و تنها معاون وزیر دفاع روسیه "آناتولی آنتونوف" در این رابطه گفته است که مذاکرات برای تمدید اجاره این مرکز به صورت فعال بین ۲ طرف ادامه دارد.

در صورتیکه چنین تغییر شدیدی در مواضع باکو درست باشد ۲ حالت متصور خواهد بود؛ اول اینکه هزینه اجاره این مکان افزایش یابد و دوم اینکه در این رابطه جمهوری آذربایجان تلاش خواهد کرد امتیازاتی را از روسیه بگیرد به عنوان مثال در حل‌و‌فصل مناقشه قره باغ از روسیه بخواهد که جانب این کشور را بگیرد.

با این حال افزایش اجاره پایگاه‌های روسیه در کشورهای همسود به میزان چندین برابر، تنها در مورد پایگاه فضایی "بایکونور" که روسیه برای اجاره آن مبلغ ۱۱۵ میلیون دلار در سال به قزاقستان پرداخت می‌کند، مشاهده می‌شود.

یکی دیگر از گزینه‌ها در این رابطه این خواهد بود که مقامات جمهوری آذربایجان تلاش خواهند کرد تا رهبری روسیه را متقاعد سازند که آن‌ها قصد ادامه همکاری‌ها با مسکو را در حوزه نظامی ندارند و خواهان بستن ایستگاه راداری مذکور و خروج تمام نظامیان روسیه پس از سال ۲۰۱۲ از خاک این کشور هستند.

در ضمن این واقعیت که آذربایجان به سمت برداشتن گام‌های جدی در سیاست خارجی حرکت می‌کند برای این کشور غیر معمول می‌باشد به طوریکه گفتگوهای این کشور با روسیه در مدت ۱۰ سال گذشته دلیل خوبی برای این امر محسوب می‌شود.



با این وجود در حال حاضر ۲ موضوع در این رابطه مطرح است: یکی افزایش تهدید درگیری نظامی آمریکا با ایران و خطرات نظامی، اقتصادی و انسانی این مسئله برای آذربایجان و دیگری موضوع حل نشده قره باغ کوهستانی است.

از سوی دیگر این امر می‌تواند اینچنین تصور شود که رهبری جمهوری آذربایجان آماده است تا در اقدامی تلافی‌جویانه برای تلاش‌های ناموفق "دیمیتری مدودف" در مورد حل و فصل مناقشه قره باغ در نشست سران، ایستگاه راداری روسیه در این کشور را تعطیل کند.

علاوه بر این در باکو نگرانی‌هایی در مورد تهدید به اقدام قریب الوقوع علیه ایران نیز وجود دارد که در این حالت آذربایجان چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد و ایران در واکنش به حملات ایالات متحده و متحدان آن به این کشور از طریق خاک آذربایجان می‌تواند آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های نفتی در این جمهوری که به طور عمده در عرضه مواد خام به بازارهای غربی متمرکز شده اند، وارد کند.

در واقع هم اکنون در این کشور با مشارکت فعال شرکت‌های آمریکایی و اروپایی پروژه‌های بزرگی برای استخراج و حمل و نقل نفت و گاز در حال اجرا می‌باشد از قبیل؛ خط لوله نفت باکو- تفلیس- جیحان و خط انتقال گاز باکو- تفلیس- ارزروم که در حال توسعه استخراج منابع عظیم مناطق آذری- چیران- گونشلی و شاه- دنیز، هستند و به گفته کارشناسان تنها در ۱۰ سال آینده، شرکت‌های غربی برای استحصال گاز در کشور آذربایجان باید در حدود ۳۷- ۳۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنند.

تحت چنین شرایطی باکو به عنوان یک متحد نزدیک اقتصادی برای غرب به هدفی مستقیم برای ایران تبدیل خواهد شد که در این صورت آذربایجان به تضمین‌های امنیتی جدی از سوی ایالات متحده و شرکای آن نیازمند خواهد بود و در این زمینه امکان دارد تصمیم بستن ایستگاه راداری روسیه در گابال، باکو را یک گام به سوی همکاری نزدیک‌تر با کشورهای غربی در حوزه‌ نظامی سوق دهد.

این در حالی است که قبلا اطلاعاتی در مورد احتمال خرید سلاح و تجهیزات اسرائیلی از سوی آدربایجان به میزان یک ونیم میلیارد دلار به دست آمده است به طوریکه گروه صنایع نظامی اسرائیلی موسوم به «Taas Aviram" در نظر دارد هواپیماهای بدون سرنشین و همچنین سلاح‌های هدایت‌شونده دقیق (سیستم‌های موشکی ضد هوایی و سیستم دفاع موشکی) را در جمهوری آذربایجان، مستقر کند.

در ضمن در این رابطه افزایش تنش با ایران نیز همچنان باقی می‌ماند به طوریکه پیشنهاد نمایندگان پارلمان آذربایجان در مورد تغییر نام این جمهوری به آذربایجان شمالی از سوی آذربایجانی‌های زیادی که در شمال ایران زندگی می‌کنند، مورد توجه قرار نخواهد گرفت.

پیش از این نیز این موضوع مرده مطرح شده بود و باکو تلاش کرده بود تا از مسئله وابستگی قومی در میان جمعیت ۲ کشور در مناسبات با همسایه جنوبی خود بهره‌برداری کند.

این واقعیت که سیاستمداران آذربایجان تا این اواخر تلاش می‌کردند صحبت رسمی در این مورد سربسته بماند بدان معنی است که باکو آماده است برای گفت‌وگوهای صریح در مورد این مشکلات است که تیره‌تر شدن روابط با تهران را به دنبال خواهد داشت.

با این وجود این تغییرات ممکن است شواهدی غیر مستقیم برای حمایت از تصمیم آذربایجان غربی در جنگ علیه ایران محسوب شده که از این طریق باکو تضمین امنیتی خود را به دست آورد.

در واقع در صورتیکه باکو تصمیم برای پیوستن به ائتلاف ضد ایرانی بگیرد در آن صورت این کشور مجبور خواهد بود تعدادی از موافقتنامه‌های بین‌المللی خود را لغو کند از جمله موافقتنامه امنیتی امضا شده توسط سران کشورهای حوزه خزر در تهران در سال ۲۰۰۷ و همچنین موافقتنامه سال ۲۰۱۰ در باکو که بر اساس این توافقنامه‌ها آذربایجان اجازه نخواهد داد از قلمرو این کشور برای ضربه زدن به کشورهای موجود در موافقتنامه از جمله ایران، استفاده شود.

از سوی دیگرتغییر در سیاست‌های امنیتی آذربایجان برای روسیه خطرات و لطمات آشکاری دربر دارد و اگر ما در مورد بسته شدن احتمالی پایگاه راداری روسیه در جمهوری آذربایجان صحبت می‌کنیم پس باید بدانیم در حال حاضر برای روسیه جایگزین مناسبی برای این مرکز وجود ندارد.

در ضمن ایستگاه راداری روسیه موسوم به "وارانیژ- د.م" در منطقه "کراسنودار" که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شده است بدون ارتقا و مدرنیزاسیون کامل، نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای پایگاه روسیه در آذربایجان محسوب شود.

با این حال در آینده این وضعیت با ورود به فاز دوم اصلاح خواهد شد اما به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین جنبه‌های همکاری‌های دوجانبه روسیه و آذربایجان در حوزه نظامی در نهایت به پایان برسد.

علاوه بر این همکاری نزدیک بین آذربایجان و کشورهای غربی در حوزه نظامی به معنای از دست رفتن اعتماد نزدیک بین مسکو و باکو خواهد بود و موجب تجدید نظر روسیه دربرنامه‌های خود برای استقرار نیروهای نظامی در منطقه خزر، خواهد شد.