ترند: ارزیابی شما از سطح همکاریهای ایران و جمهوری آذربایجان در بخشهای مختلف سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی چیست و چشم انداز همکاریهای دو کشور را چگونه می بینید؟ در آینده نزدیک قرار است چه طرحهایی میان دو کشور به اجرا در آید؟
پاک آیین: سیاست اصولی ما حُسن همجواری و برقراری روابط و تعاملات خوب سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با همسایگان بخصوص برادران آذری است. یکی از شیرین ترین خبرها برای ملت ایران، خبر استقلال جمهوری آذربایجان بود. ایران و جمهوری آذربایجان دارای تاریخ و حوزه تمدنی مشترکی هستند که این میراث مشترک سبب نزدیکی و همکاری بیشتر دو کشور است. اکثر جمعیت جمهوری آذربایجان، شیعه هستند و زبان مشترک بین جمهوری آذربایجان و مناطق آذری نشین ایران وجود دارد. روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان به رغم فراز و نشیب های مختلف در طول بیست سال گذشته، خوب و دوستانه بوده است، روابط دوستانه و شخصی میان رهبران دو کشور وجود داشته و رفت و آمدها در سطح خوبی انجام شده است.
در حوزه اقتصادی، فعال شدن كمیسیون مشترك اقتصادی بین دو كشور، همكاری های فیمابین را قانونمند ساخت و توسعه داد. در زمینه تجارت، ترانزیت و انرژِی با همدیگر همکاری داریم. حجم مبادلات رسمی بیش از ۵۰۰ میلیون دلار است و خوب اگر بخواهیم که برخی از مبادلات اتباعی که در نزدیک مرز هستند و تردد می کنند را اضافه بکنیم قریب به یک میلیارد یورو می شود که البته راضی کننده نیست و با تدابیر اتخاذ شده رشد خواهد کرد.
ما گاز جمهوری آذربایجان را تحویل گرفته و به نخجوان سواپ می کنیم. در حوزه های ترانزیت، راه ایران امن ترین، نزدیک ترین و اقتصادی ترین راه ترانزیتی برای کشورهای این منطقه از جمله جمهوری آذربایجان است. از خطوط ریلی، از خطوط جاده ای و دریایی ایران استفاده می شود. در حوزه تجارت و انرژی بیشترین همکاری را داریم.
بصورت یکطرفه داشتن ویزا برای اتباع آذری را لغو کرده ایم و این امر موجب ارتباطات بیشتر دو ملت و رشد توریسم سیاحتی، زیارتی و درمانی شده است. در زمینه سیاسی، كمیته مشورتی سیاسی بین دو كشور تاسیس شده و معاونین وزرای امور خارجه هر شش ماه یك بار در تهران و باكو مسایل و مشكلات موجود بین دو كشور را مورد بحث و بررسی قرار می دهند. دیدارهای سه جانبه وزیران امور خارجه ایران، جمهوری آذربایجان و ترکیه بطور منظم انجام می شود. در زمینه فرهنگی با توجه به وجود اشتراكات فراوان فرهنگی بین دو كشور، هفته فرهنگی دو کشور در تهران و باکو برگزار شده و هنرمندان دو کشور ارتباط نزدیکی با یکدیگر مخصوصا در حوزه های سینمائی، موسیقی، تئاتر، مینیاتور، نقاشی و خوشنویسی دارند. در خصوص همکاری در دریای خزر گفت وگوهای دوجانبه كشورها برای تعیین رژیم حقوقی دریای خزر تاثیرگذار است و ایران به مشورت های خود با كشورهای حاشیه دریای خزر همچنان ادامه می یابد و امیدواریم نتیجه مذاكرات بین كشورهای حاشیه، به تعیین رژیم حقوقی دریای خزر منجر شود. در واقع روابط تهران و باکو این ظرفیت را دارد که به سطحی برسد تا سرمشق سایر کشورها شود.
ترند: به نظر شما چه عواملی بر سر راه توسعه و گسترش روابط جمهوری آذربایجان و ایران مشکل می آفریند و دو کشور برای افزایش گفتمان سیاسی بین خود چه اقدامات عملی را باید انجام دهد؟
پاک آیین: دو ملت ایران و جمهوری آذربایجان به صورت طبیعی و معمولی، متحد و دوست همدیگر هستند. البته گاهی برخی مشكلات بین دو كشور بروز می کند که بخشی از آن، ناشی از فعالیت های عوامل خارجی است. زیرا برخی از كشورها مخالف مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان هستند. البته این موضوع به جمهوری آذربایجان اختصاص ندارد و عده ای در تلاش هستند تا روابط ایران را با کشورهای دیگر به ویژه همسایگان تخریب کنند.
خوشبختانه رهبران فهیم و هشیار دو کشور تاکنون اجازه نداده اند عوامل بیرونی موفق بشوند. در عین حال همسایگی و دارا بودن مرزهای طولانی موجب برخی اختلاف نظرها می شود. به نظر من اختلاف نظر همانگونه که بین دو برادر امری طبیعی است بین کشورها نیز نه تنها امری طبیعی، بلکه قابل انتظار است. مهم آن است که تلاش شود ضمن جلوگیری از تبدیل اختلافات به چالش، به گونه ای مدیریت شود که از اختلاف دیدگاه ها کاسته شده و بر نقاط تفاهم افزوده شود.
البته محافلی هستند که نه دوست ایران هستند و نه دوست جمهوری آذربایجان و به برخی شایعات دامن می زنند، از بعضی زمینه های احساسی، عاطفی و تاریخی سوء استفاده می کنند تا روابط دو کشور دچار اضطراب و تنش شود. گاهی با خیال پردازی موضوع آذربایجان شمالی و جنوبی را مطرح می کنند و گاهی از چشمداشت ایران به خاک جمهوری آذربایجان سخن می گویند که هیچکدام از اینها درست نیست، هیچ زمینه اجرائی ندارد و برگرفته از افکار منحرف است. جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان دو کشور دوست و برادر با مرزهای جغرافیائی مشخص هستند و مرزهای موجود را به رسمیت می شناسند و در عین حال عواملی که این شایعات را می سازند را می شناسند و با این قضایا عاقلانه برخورد می کنند. بنظر من مهمترین وظیفه دستگاه های مختلف دو کشور و در رأس آن وزارت امور خارجه های ایران و جمهوری آذربایجان، تلاش بر ایجاد فضای اعتماد متقابل و دوستی و مقابله با عواملی که قصد ایجاد اختلاف بین دو ملت را دارند می باشد. اراده رهبران دو کشور توسعه مناسبات دوستانه است و باید این اراده را در سایر سطوح اجرائی گسترش دهیم. البته در این میان، رسانه ها به عنوان نهادی که تأثیرگذاری عام و خاص دارند می توانند نقش ویژه ای ایفا کنند. به اعتقاد من روابط گسترده ایران و جمهوری آذربایجان در کنار منافع زیادی که برای دو کشور به همراه دارد، موجب انتفاع کشورهای منطقه نیز خواهد شد.
ترند: موضع ایران در قبال مناقشه قره باغ کوهستانی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان چیست و برای حل این مشکل ایران چه کمکی می تواند بکند؟
پاک آیین: مناقشه قره باغ، موضوعی بیست ساله است و جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای حل و فصل این مناقشه، مکانیزم گروه مینسک را انتخاب کرده اند و مکانیزم دیگری را تاکنون نپذیرفته اند. به اعتقاد من گروه مینسک در این مناقشه بیطرف نیست و به همین دلیل حل و فصل مناقشه قره باغ موفق نبوده است. سیاست گروه مینسک طولانی کردن حل این مناقشه است و گاهی حل این موضوع را در یک دوره بیست ساله می بینند که این امر نه به نفع جمهوری آذربایجان و نه به نفع امنیت منطقه است. به نظر من کشورهای منطقه باید وارد این موضوع شوند چون کشورهای فرا منطقه ای انگیزه ای قوی برای حل موضوع را ندارند. ورود سازمان همکاری های اسلامی نیز می تواند مفید باشد. ایران به عنوان رئیس دوره ای جنبش عدم تعهد و عضو فعال سازمان همکاری های اسلامی نیز آماده میانجیگری است و آمادگی دارد مساعی خود را برای پایان دادن به درگیری ها، بازگشت شرایط به وضعیت اولیه، احترام به مرزها و خاتمه درگیری ها بکار گیرد. منطقه قره باغ یک درگیری و نقطه تخاصم در نزدیکی مرزهای ما ایجاد کرده و طبیعی است که نگران وجود تنش در این منطقه باشیم و اگر بتوانیم کمکی به حل و فصل موضوع بکنیم، دریغ نخواهیم کرد.
ترند: کارها در ساخت خط آهن قزوین ـ رشت ـ آستارا به کجا رسیده است؟ پیش بینی می کنید این طرح چه زمانی به پایان خواهد رسید و عملیاتی خواهد شد؟ فعالیت کریدور شمال ـ جنوب چه چشم اندازی برای کشورهای شریک این پروژه دارد؟
پاک آیین: با اتصال قزوین به بندرانزلی و آستارا، و سپس به کشورهای حاشیه دریای خزر و اروپای شرقی، مسیری مطمئن برای جابجایی کالا و مسافر ایجاد می شود. طول مسیر خط راه آهن ۲۰۵ کیلومتر است. فاصله قزوین تا رشت ۱۶۴ کیلومتر است، که ۴ پیمانکار ایرانی در حال انجام پروژه می باشند. ۸۲ دهانه پل به طول ۹ کیلومتر، از ۱۰ تا ۱۵۰۰ متر، و ۵۳ تونل به طول ۲۲ کیلومتر، از ۷۰ تا ۲۰۰۰ متر، مهمترین ویژگی های خط راه آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی ـ آستارا است. تاکنون پیشرفت فیزیکی حدود ۷۵ درصدی را داشته ایم و امیدواریم که باقیمانده طرح را ظرف یک سال آینده به پایان برسانیم.
ترند: ایران و جمهوری آذربایجان همکاریهایی را در زمینه با مبادله زندانیها با هم دارند. در حال حاضر چه تعداد زندانی ایرانی در زندانهای جمهوری آذربایجان و چه تعداد زندانی آذربایجانی در زندانهای ایران هست و برای مبادله آنها چه اقداماتی صورت گرفته است؟
پاک آیین: بین ایران و جمهوری آذربایجان قرارداد تبادل زندانیان امضا شده است و در مقاطع مختلفی هم تبادل زندانی ما داشتیم و در آینده هم قرار است ادامه پیدا بکند. بدلیل اینکه دو کشور هم مرز هستند گاهی ترددهای غیر مجازی انجام می گیرد و بالاخره هر دو کشور با مشکلی به نام مواد مخدر مواجه هستند که از برخی از کشورهای منطقه مثل افغانستان به این منطقه می آید. بطور طبیعی طرفین زندانیهایی را دارند. در حال حاضر حدود دویست زندانی ایرانی در جمهوری آذربایجان وجود دارد و حدود ۵۰ زندانی آذری در ایران وجود دارد. در چارچوب مبادله زندانیها ما در حال مذاکره هستیم و بتدریج اینها انشاء الله مبادله می شوند.
ترند: به خاطر برنامه هسته ای ایران تحریمهای بین المللی علیه این کشور افزایش یافته است. بخصوص در ماههای اخیر تحریم نفت، گاز و بانک مرکزی ایران توسط اتحادیه اروپا و امریکا شدت بیشتری پیدا کرده است . ایران چه برنامه هایی برای مقابله با این تحریمها دارد؟
پاک آیین: برنامه های هسته ای ایران با انگیزه های صلح طلبانه و برای دستیابی به توسعه اقتصادی دنبال می شود. آژانس بین المللی انرژی اتمی بیشترین و قوی ترین بازرسی های تاریخ خود را انجام داده و بیش از ۱۰۰ بازرسی اعلام نشده و بیش از ۴ هزار بازرسی نفر روز در ایران انجام داده است. آژانس غالبا اعلام کرده که هیچ دلیلی حتی یک گرم مواد موثر هسته ای دال بر انحراف ایران به سوی بمب اتمی وجود ندارد. البته دشمنان ما تلاش دارند تا موضوع تحریمها را بزرگ نمایی کرده و به دروغ به موضوع انرژی هسته ای مرتبط کنند در حالیکه در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی که تحریمها شروع شد، موضوع انرژی هسته ای به هیچ وجه وجود نداشت.
علت اصلی تحریم ها، استقلال ایران و عصبانیت جبهه استکبار از تسلیم نشدن ملت ایران در مقابل زور و سلطه و پایبندی به ارزش های اسلامی است. مسئله تحریمها، مسئله جدیدی نیست و از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشته است. اما نظام اسلامی علیرغم تحریم ها در طول ۳۳ سال گذشته، به طور مستمر حرکت پیش رونده و صعودی داشته است. ما امروز یک قدرت هسته ای هستیم، توانائی نظامی بسیار بالائی داریم، ماهواره به فضا فرستاده ایم، در عرصه پزشکی حرف اول را در منطقه می زنیم و از ارتقای علمی بی نظیری برخورداریم و همه این ها در دوره تحریم اتفاق افتاده است. این تحریمها در واقع جنگ با یک ملت است اما به توفیق الهی، دشمنان در این جنگ هم مغلوب ملت ایران خواهند شد.
البته طبیعی است که تحریمها مشکلاتی را بوجود می آورد ، نمی شود این را هم انکار کرد. اما به دلیل ظرفیتهای اقتصادی مخصوصا در حوزه انرژی که در کشورها ما وجود دارد و اراده مردم ما که برای دفاع از انقلاب اسلامی، اسلام و منافع ملی خودشان دارند ما مقاومت کردیم و تحریمها را مدیریت کرده ایم. در این حوزه هایی هم که اشاره شد تحریمها مدیریت می شود. روابط ما با کشورهای دنیا به صورت نرمال دارد دنبال می شود. ما نفت خودمان را داریم می فروشیم پولش را هم به نحو مقتضی داریم دریافت می کنیم و کارهای اقتصادی کشور دنبال می شود. بنظر نمی رسد که تحریمهای غرب باعث بشود که جمهوری اسلامی ایران دست از اهداف خودش بردارد.
ترند: باراک اوباما برای بار دوم به عنوان رئیس جمهور آمریکا در انتخابات برگزیده شد. انتخاب شدن مجدد اوباما به عنوان رئیس جمهور امریکا چه تاثیری می تواند به روند مذاکرات برنامه هسته ای ایران و گروه ۵+۱ داشته باشد؟ ایران از رئیس جمهور جدید امریکا در این زمینه چه انتظاراتی را دارد؟
پاک آیین: انتخاب مجدد اوباما به نظر بسیاری از کارشناسان فرصتی شاید تکرارنشدنی برای آمریکاست تا بتواند اشتباهات گذشته در مورد ایران را جبران کند. رییس جمهوری منتخب مردم آمریکا باید به حق حاکمیت جمهوری اسلامی ایران احترام گذاشته و به سیاست های خصمانه آمریکا درقبال ایران پایان دهد و بداند که ایران کشوری نیست که سیاستمداران آمریکایی بتوانند با استفاده از زور و اعمال فشار و تحریم، مقاصد و اهدافشان را به این کشور اسلامی و مقتدر دیکته کنند. اوباما چهار سال پيش نيز با شعار تغيير به ميدان آمد و اعلام کرد دست همکاری به سوی ايران دراز می|کند اما در عمل به نحو ديگری برخورد نمود و با یک سیاست اشتباه، بی سابقه ترين تحريم ها را عليه ايران اعمال کرد. آمريکا می خواهد با اين قبیل کارها بگويد که برخی کشورها، محور هستند و آنها هستند که بايد تصميم گيری کنند و ديگر کشورها، کشورهای دسته دوم و دسته سومی هستند که نبايد در نظام بين الملل تصميم ساز باشند و از تکنولوژی های پيشرفته برخوردار باشند و ایران این سیاست آمریکا را نمی پذیرد.
ترند: قبلا برخی از مقامات ایرانی اعلام کرده اند که پشت تحریمها و فشارهای بین المللی علیه ایران آمریکا ایستاده است. با توجه به این مسئله آیا ایران آمادگی دارد برای مذاکرات مستقیم با آمریکا؟
پاک آيین: متاسفانه امریکا از همان اوایل پیروزی انقلاب رفتار خصمانه ای علیه ایران داشته است که از این بابت بسیار هم ضرر کرده است. چون که جمهوری اسلامی ایران قدرتمندترین کشور در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه است و نقش ایران در حل مشکلاتی مثل افغانستان، خاورمیانه و عراق که اینها از مشکلات جدی امریکا هم هست بسیار موثر بوده و هست. اما امریکا متاسفانه در طول بیش از سی سالی که از انقلاب گذشته همواره مواضع خصمانه ای را بر علیه ایران داشته است. معمولا در مقاطعی بحث از مذاکره با ایران کرده اما برای مذاکره پیش شرطهایی را مطرح کرده است که این پیش شرطها قابل قبول ما نبوده است. من شخصا چشم انداز مثبتی را برای مذاکرات ایران و امریکا در مقطع فعلی نمی بینم. مگر اینکه آقای اوباما در سیاستهای خصمانه خود علیه ایران تجدید نظر کند.
ترند: در روزهای اخیر برخی از رسانه های بین المللی اخباری را مبنی بر احتمال حمله برخی کشورها به ایران منتشر کرده اند. بنظر شما این احتمال چه قدر می تواند حقیقت داشته باشد و موضع ایران در قبال آن چیست؟
پاک آيین: رسانه های غربی ایران را خوب نمی شناسند و به همین دلیل معمولا خیال پردازی می کنند. ایران یک کشور قدرتمند است و اخبار مرتبط با حمله به ایران بیشتر از نوع عملیات روانی است که بر روی ملت ایران تاثیری ندارد. البته اگر کشوری به ایران تعرض نماید حتما با گوشمالی مردم ایران مواجه شده و شکست سختی خواهد خورد. ما این موضوع را رسما به سازمان ملل متحد نیز اعلام کرده ایم.
https://ccsi.ir//vdcj.meifuqe8isfzu.html
ccsi.ir/vdcj.meifuqe8isfzu.html