اگر آمریکا در مذاکرات صلح با طالبان به خواسته‌هایش نرسد، برای حفظ منافع‌اش، طی معامله با بزرگان، افغانستان را در شرایط جنگی ترک خواهد کرد، نظیر زمان خروج ارتش سرخ شوروی، جنگ داخلی فراگیر قومی، مذهبی برای کسب قدرت حاکمیت، افغانستان را به کشتارگاهی تبدیل خواهد کرد که قربانی اصلی آن مردم مظلوم افغانستان خواهند بود.
چرایی شکست مذاکرات صلح در افغانستان
بسیاری از دست‌اندرکاران امور افغانستان بر این باورند که تلاش‌های «زلمی خلیل‌زاد» برای آغاز مذاکرات بین افغانستانی ها زمانی نتیجه می دهد که در خصوص خروج نظامیان غربی با طالبان، به توافق نهایی برسند. اینک افغانستانی های ناامید از دستیابی به صلح، خواستار اقدام وکمک شورای امنیت سازمان ملل هستند، تا شاید بتوانند صلح و آرامش کشورشان را از گروگان‌گیری کشورهایی که خود عاملان ایجاد این نابسامانی هستند، نجات دهند. «عتیق‌الله امرخیل» فرمانده سابق نیروی هوایی افغانستان، معتقد است: «سیاست‌مداران کنونی افغانستان در پی حفظ قدرت هستند، لذا مذاکرات جاری صلح، نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.» (1) شش دور سفرهای ادواری زلمی خلیل‌زاد، به منطقه تاکنون نتیجه ملموسی نداشته و تکرار آن برای هفتمین مرتبه، رایزنی با کشورهای: افغانستان، روسیه، انگلیس، هندوستان، پاکستان، قطر، که بارها در معامله برقراری صلح در افغانستان، بازیگر و طرف مذاکره بوده‌اند، به نوعی بازنویسی متون نوشته شده است.
نشستی که قرار بود پس از ماهها تلاش بین افراد اعزامی از افغانستان و نمایندگان طالبان در قطر انجام شود به دلایل قابل پیش بینی لغو شد و در پی آن طالبان، دولت افغانستان را، حکومت کابل، رهبران قطر را و قطر میزبان نیز، دولت اشرف غنی را مقصر معرفی کردند. فهرست دولت غنی، از طرف دولت قطر پذیرفته نشد و فهرست دیگری تحمیل گردید، رد فهرست دولت کابل توسط قطر، بی احترامی به اراده ملی مردم تلقی شد و به دلیل رد درخواست دولت افغانستان این نشست لغو شد. (2) پس از لغو نشست «بین‌الافغانی» (20 و 21 آوریل ـ دوحه)، برخی از شخصیت‌های دعوت شده، ابراز داشتند: «مذاکرات مهم بین‌الافغانی لغو شده و برگزاری لویه جرگه فایده‌ای نخواهد داشت، انتخابات و لویه جرگه صلح که قرار است 29 آوریل برگزار شود، نمی‌تواند مشکلات افغانستان را حل کند. تا زمانی که نیروهای خارجی در افغانستان حضور داشته باشند این بحران پایان نخواهد یافت. (3) نشست بین‌الافغانی دوحه، با مشکلات و موانع عظیمی مواجه شده است. پیش بینی می شود که این نشست به رغم بدبینی هایی که نسبت به اصل برگزاری آن وجود دارد، در نهایت برگزار خواهد شد؛ اما با توجه به تنش هایی که پیش از برگزاری آن به وجود آمده است، به نظر نمی رسد به نتیجه ای که از آن انتظار می رود، دست پیدا کند. جنگ بر سر فهرست و سایر تنش های پیرامون این نشست، صرفا یک اختلاف نظر تاکتیکی و سلیقه‌ای نیست؛ بلکه از نظر کارشناسان، نشانه ای روشن از دشواری روندی است که قرار است در نهایت به برقراری آتش بس، استقرار صلح و ثبات و آرامش در سراسر افغانستان منجر شده و به جنگ بی ثمر و مرگبار 18 ساله پایان بخشد.
وقتی دولت کابل، جناح های سیاسی داخلی، طالبان و رژیم های حامی آن گروه، حتی قادر به توافق بر سر برگزاری یک نشست ساده و ابتدایی نیستند، چگونه می توانند در مرحله رایزنی های فشرده استراتژیک روی مسایل مهم و کلیدی و مبنایی، به تفاهمی سازنده دست پیدا کنند؟ این سوالی جدی است و قدمت آن به درازای تاریخ معاصر افغانستان باز می گردد؛ زیرا تجربه تلاش چهل ساله برای پایان دادن به جنگ و بحران و رسیدن به صلح نشان می دهد که مانع اصلی، همواره: رهبران مزدور ـ جنگ‌سالاران، عقاید افراطی قومی ـ مذهبی بوده‌اند که اجازه نمی دهند صلح و امنیت در افغانستان برقرارگردد... (4) با توجه به این مسایل و با در نظر داشتن اینکه نشست قطر، حتی در مرحله برگزاری، به مشکل برخورده، چشم انداز نتایج مورد انتظار از آن، بسیار تیره است و تصور نمی شود که در چنین شرایطی، رسیدن به صلح، آسان و در دسترس باشد. البته دولت افغانستان پیش از این نیز بارها گفته بود که نشست قطر باید پس از برگزاری لویه جرگه مشورتی صلح برگزار شود تا پس از مشخص شدن مواضع دولت در برابر طالبان، این مواضع در نشست قطر مطرح شوند. (5) بنابراین مشخص بود که دولت افغانستان حتی قبل از لغو نشست قطر، به برگزاری به موقع این نشست تمایلی نداشته است و درعین حال دولت با احزاب سیاسی درباره فهرست مذاکره کننده نیز به توافقی دست نیافته بود. دولت افغانستان با هدف برهم زدن نشست قطر فهرستی که شمار بسیاری از مقامات افغانستانی را در خود جای داده بود به دولت قطر ارائه کرد و البته طالبان نیز این فهرست را نپذیرفت. طولانی بودن فهرست هیئت مذاکره‌کننده دولت افغانستان نیز از سایر دلایل لغو نشست قطر است و ترکیب آن نیز انتقاد برانگیز بود. لغو نشست قطر ربطی به مذاکرات مستقیم آمریکا با طالبان ندارد زیرا در نشست قطر حتی تفاهمی که بوجود آید نیز الزامات اجرایی ندارد اما مذاکرات طالبان با آمریکا به صورت رسمی انجام می‌شود. اخیرا گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که ممکن است دولت افغانستان به جای قطر مذاکرات بین‌الافغانی با طالبان را در «سمرقند» یکی از شهرهای ازبکستان برگزار کند.
با لحاظ پایان عمر حکومت وحدت ملی، اشرف غنی از این فرصت استفاده کرد و دوره کاری حکومت وحدت ملی را توسط دادگاه عالی این کشور تمدید کرد. رئیس جمهور افغانستان می‌دانست که اگر نشست قطر برگزار می‌شد، فرصتی برای تمدید دوره کاری حکومت وحدت ملی وجود نداشت. پس از لغو نشست نمایندگان دولت اشرف غنی با نمایندگان طالبان، بیست تن از بانوان افغانستانی، فعال حقوق زن، از جمله سه بانویی که خارج از افغانستان زندگی می کنند، با نمایندگان طالبان دیدار کردند. (روز شنبه 20 آوریل/ 31 فروردین ماه)، طالبان نیز این جلسه را تایید کرد و گفت که پیشنهادات فعالان در مذاکرات صلح مورد توجه قرار خواهد گرفت. «خاتول محمد» عضو هیات فعالان حقوق زنان می گوید: «ما از معدود چهره‌هایی هستیم که سیاسی نیستیم و هدف ما از حضور در این جلسه به اشتراک‌گذاری افکار با طالبان و دولت افغانستان است.» هم چنین «سارا الکوزی» عضو دیگر این گروه ابراز داشت: «ما در این جلسه شرکت کردیم تا بتوانیم صدای خود را به تمام مردم جهان برسانیم و بگوییم که هدف ما از حضور در این جلسه ایجاد صلح و بررسی مطالبات هر دو طرف است.» گزارشها حاکی از این است که نتیجه جلسه میان فعالان حقوق زنان و نمایندگان طالبان، از آنچه انتظار می‌رفت مثبت تر ارزیابی شده است؛ به طوری که به ادعای برخی حاضران در این اجلاس، مسائل مهمی نظیر پایان دهی به جنگ طولانی مدت افغانستان نیز مورد بحث قرار گرفته است. (6) ضمن آن که، پس از لغو نشست نمایندگان دولت مرکزی کابل با نمایندگان طالبان، سفارت روسیه در کابل روز سه‌شنبه سوم اردیبهشت ماه 1398، با انتشار اطلاعیه ای اعلام کرد: «دومین نشست سه جانبه آمریکا، چین و روسیه قرار است، با موضوع وضعیت افغانستان و دورنمای روند صلح افغانستان، در سطح نمایندگان ویژه این کشورها در امور افغانستان قرار است به مدت دو روز در مسکو برگزارخواهد شد.» بر اساس این اطلاعیه، محور این مذاکرات وضعیت افغانستان، پنج دور گفت‌وگوی نمایندگان ایالات متحده آمریکا با گروه طالبان و همچنین دورنمای آغاز روند صلح در افغانستان خواهد بود. قرار است «زلمی خلیل‌زاد» مامور ویژه امور خارجه آمریکا در موضوع صلح افغانستان به نمایندگی از آمریکا و «ضمیر کابلوف» به نمایندگی از روسیه در این نشست شرکت کنند.به گفته سفارت روسیه، قالب این نشست سه‌جانبه مانند دیگر نشست‌های صلح آمریکا و طالبان نیست بلکه در چارچوب تلاش‌های بازیگران جهان مبنی بر ایجاد شرایط مناسب، جهت آغاز روند صلح در افغانستان است و نقش موثری ایفا خواهد کرد. (8)
جمع بندی
با توجه به اهمیت سوق الجیشی آتی افغانستان در معادلات امنیتی ، تجاری جهانی، بویژه انتقال انرژی، معضل افغانستان، موضوعی پیچیده و چند لایه است که بازیگران داخلی آن با هدایت بازیگران منطقه‌ای، تحت مدیریت بازیگران بین‌المللی، بدون محاسبه مطالبات مردم افغانستان، تهدید و تحدید، می‌گردند. احتمال دارد توافق «واشنگتن ـ مسکو ـ پکن» وضعیت جنگی جاری را تعدیل و شرایط آرامش نسبی را جاری سازد، اما تجارب بیش از نیم قرن درگیری قومی، مذهبی، جنگ‌های داخلی و خارجی، نشان داده است که مطالبات همسایگان، منافع سلطه‌گران جهانی، سرزمین محروم و مردم مظلوم افغانستان را رها نخواهند ساخت.
منابع
1- ایرنا - کد خبر: 83290616 مورخ : 04/02/1398
2- ایرنا - کد خبر: 83287612 مورخ 02/02/1398
3- روزنامه افغانستان تایمز – ایرنا کد خبر: 83285318 - مورخ 31/01/1398
4- خبرگزاری « آوا» افغانستان - ایرنا - کد خبر: 83284271 مورخ 30/01/1398
5- خبرگزاری تسنیم ـ منتشره دوم ارديبهشت ۱۳۹۸
6- شبکه خبری طلوع نیوز، ایرنا - کد خبر: 83288441 مورخ : 03/02/1398
7- «طلوع نیوز» منتشره 23 آوریل/3 اردیبهشت ، ایرنا - کد خبر: 83289135 مورخ 03/02/1398
8- خبرگزاری صدای افغان «آوا» - ایرنا - کد خبر: 83289120 مورخ 03/02/1398
*کارشناس توسعه روابط فرهنگی آسیا و اقیانوسیه
https://ccsi.ir//vdcee78w.jh8zvi9bbj.html
ccsi.ir/vdcee78w.jh8zvi9bbj.html