زخم کهنه قره باغ در میان منازعات مرگبار خاورمیانه و تهدیدات کشنده تروریسم سرباز کرده است.
این رویداد حکایت از موضوعی دارد؛ درگیری‌های اخیر بین نیروهای ارتش آذربایجان و ارمنستان و تلفات نسبتا سنگین دو طرف در این درگیری‌ها بار دیگر شکننده بودن امنیت در فضای کشورهای پساشوری حکایت می‌کند منطقه‌ای که یکی از اصلیترین گزینه‌های کانون آینده بحران جهانی نیز تلقی می‌شود.
اما، امروز مساله اساسی در پشت درگیری‌های رخ داده اینجاست که تنش میان آذربایجان و ارمنستان تنها تحت تاثیر عوامل داخلی میان آنها نیست بلکه وجود فرضیه احتمال حضور نیروهای افراطی-تکفیری و نیز نئوناسیونالیست‌های افراطی در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی و ورود آنها برای شعله‌ور ساختن جنگی خانمان‌سوز است که می‌تواند تجربه دردناک افغانستان ، سوریه و عراق را در شکلی جدید و بسیار خطرناک در منطقه ققفاز تکرار کند.
از جمله دیگر فرضیاتی که در پس بحران قره باغ می‌توان آنرا در بوته تحلیل و مورد ارزیابی قرار داد، نقش سازمان‌های سیاسی-امنیتی مدعی در حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای همچون سازمان پیمان امنیت جمعی است.
وخامت در روابط سیاسی مسکو-آنکارا و تاثیر آن بر مناطق دارای منافع مشترک، کشیده شدن دامنه منازعات سوریه و عراق به مناطقی دیگر از جهان از جمله آسیای مرکزی و قفقاز در پس حل و فصل مسائل امنیتی این دو کشور و بهره‌گیری ژئوپلتیکی قدرت‌ها از ظرفیت انتقال داعش به مناطق مجاور، از دیگر مسائلی است که ورای چرایی وقوع چنین تحرکاتی، بایستی نسبت به آن آگاهی و توان تحلیلی کسب کرد.
به همین منظور، دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس با رصد و ارزیابی تحلیل‌های منتشره در فضای رسانه‌ای داخلی و خارجی، سعی نمود با طرح سوالاتی، یکی از حلقه‌های مفقوده در فضای تحلیلی این بحران را که همانا کسب نظرات اختصاصی کارشناسان مطرح روس زبان در خصوص این پدیده امنیتی بود را جویا شود.
در این راستا، «بولات فاتکولین»، استاد دانشگاه منطقه جنوبی اورال در شهر «اوفا» روسیه، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، به سوالات فارس پاسخ گفت.
فارس: آیا ارتباطی بین درگیری‌های اخیر در قره‌باغ کوهستانی و فرایندهای منطقه‌ای و بین‌المللی (قفقاز، اوکراین، افغانستان، خاورمیانه) وجود دارد؟
فاتکولین: بدون شک وجود دارد. این درگیری‌ها دوباره حکایت از آن دارد که مشکل هنوز راه حل پیدا نکرده است. وضعیت در این منطقه در یک حالت تعادل ناپایدار قرار داشت و ظاهرا کنترل از دست یکی از طرف‌ها خارج شد.
فعلا این درگیری‌ها به یک اختلاف ارضی بین 2 کشور محدود بوده و علت اصلی به اشتباهات زمان شوروی در رابطه به تعیین مرز مناطق و جمهوری‌ها بر می‌گردد. در زمان حاضر، همه چیز بستگی به شدت عملیات‌های نظامی طرفین و حرکت نیروهای مسلح آذربایجان به عمق منطقه مورد بحث خواهد داشت. در صورت گسترش ابعاد درگیری‌ها، منطقه دارای شرایط امنیتی جدیدی خواهد شد.
فارس: به نظر شما کدامیک از بازیگران خارجی بدنبال کسب سود از این اختلاف می‌باشند (آمریکا، اروپا، روسیه یا ترکیه)؟
فاتکولین: طی سال‌های وجود این بحران نهاد میانجیگری شکل گرفته است که هدف کمک به دو طرف درگیر در راستای حل مشکل را دنبال می‌کند. به جز ارمنستان و آذربایجان کشورهای دیگری مانند بلاروس، آلمان، ایتالیا، سوئد، فنلاند و ترکیه عضو «گروه مینسک» سازمان امنیت و همکاری اروپا می باشند.
در حالی که این بحران به اصطلاح «آتش زیر خاکستر» را می‌ماند، هم به ارمنستان وهم به آذربایجان سلاح عرضه می‌شد. این امر تعجب آور است که در فهرست کشورهای عرضه کننده سلاح به دو طرف درگیر کشورهای عضو گروه مینسک نیز قرار دارند.
فارس: آیا این اختلاف و درگیری‌ها می تواند باعث جلب داعش و دیگر سازمان های تروریستی شود؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا کدام از بازی گران مهم ژئوپلیتیک از آن نفع خواهند برد؟
فاتکولین: به نظر من بدون این هم جنگجویان داعش در حال حاضر گرفتار مشکلات زیادی هستند.
درگیری‌های قره‌باغ عامل مذهبی ندارد بلکه یک مناقشه ارضی می‌باشد. اما این خطر را نمی‌توان نادیده گرفت خطر در حالی افزایش خواهد یافت که مقامات آذری ضمن تلاش جهت به دست آوردن نتیجه به هر قیمتی خواستار کمک‌های گروه‌های مسلح به سازمان‌های پانترکیستی مقیم ترکیه شود که احتمالا در سوریه تجربه جنگی اندوخته‌اند.
جنگجویان ضمن راه یافتن به منطقه درگیری‌ها، احتمالا متمایل به خروج از قفقاز نخواهند شد در این صورت بحران غیر قابل کنترل خواهد شد. امیدوارم که رهبری آذربایجان به اندازه کافی از خرد سیاسی برخوردار است تا چنین اقدامی را انجام ندهد.
فارس: برخی کارشناسان معتقدند که توسعه درگیری‌ها می‌تواند روسیه، ترکیه و ایران را تحت تاثیر قرار دهد. شما در این خصوص چه نظری دارید؟
فاتکولین: بله احتمالا یک تاثیر غیر مستقیم را در پی خواهد داشت. بی ثباتی در ارمنستان برخی همکاری‌های مشترک روسیه با این کشور را زیر سوال خواهد برد. روسیه مجبور به مانور بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان خواهد شد. همچنین ضمن همکاری های خود با ارمنستان، یک چشم روسیه همیشه به باکو خواهد بود که تحرک مسکو در تصمیم گیری های سیاسی را محدود خواهد کرد.
فارس: به اعتقاد شما کشورهای همسایه و از جمله ایران نسبت به قضیه قره باغ چه نگاهی دارند؟
فاتکولین: بی ثباتی در منطقه می‌تواند منجر به تعطیلی موقت پروژه‌های اقتصادی ایروان و تهران شود. علاوه بر این، ایران به مانند روسیه مجبور به مانور بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان خواهد شد و برخی از ابتکارات تهران در قفقاز جنوبی برای مدت زمان نامشخص کنار گذاشته خواهد شد.
فارس: شما نقش سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای (از جمله سازمان پیمان امنیت جمعی که ارمنستان عضو آن می باشد) در حل و فصل این بحران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فاتکولین: سازمان پیمان امنیت جمعی در حال حاضر تنها یک موقعیتی برای برگزاری تمرینات نظامی و آموزش پرسنل برای وضعیت غیر مترقبه دانسته می‌شود. ایجاد این سازمان با هدف مقابله با تجاوز خارجی به قلمرو اعضا صورت گرفته است. آذربایجان اگرچه عضو این سازمان نیست اما باز هم به عنوان یک بازیگر خارجی شناخته نمی‌شود زیرا در داخل مرزهای شوروی سابق قرار دارد.
دولت ارمنستان نیز درخواست کمک از این سازمان را نخواهد کرد چون از قبل می‌داند که پاسخ منفی خواهد بود.
باید یک چیزی بسیار وبسیار بدی اتفاق بیفتد تا سازمان پیمان امنیت جمعی به اتفاق آراء تصمیم به اقدامات قاطع بگیرد. مثلا اگر طالبان افغانستان به ازبکستان حمله و دست کم یک شهر این کشور را تصرف کنند و معلوم شود که تاشکند به تنهایی قادر به مقابله با این تجاوز نمی باشد آن موقع سازمان اقدام به عمل خواهد کرد.
رفتار کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی در رابطه به قضیه قره باغ فقط محدود به بحث عضویت نیست و عواملی همسایگی، سابقه مشترک و... نیز بسیار موثر می‌باشند. هرچند آذربایحان در این پیمان حضور ندارد ولی تقریبا به استثنای ارمنستان هیچیک از اعضای باقی تمایل به تیرگی روابط خود با باکو را ندارند.
ظاهرا به این دلیل است که هیچیک از کشورهای شوروی سابق (به استثنای جمهوری‌های ساحل بالتیک که از اوکراین حمایت کردند) در اختلاف بین روسیه و اوکراین به صورت علنی از هیچ یکی پشتیبانی نکردند.
به اعتقاد من آمادگی جدی اعضا برای مقابله را تنها در صورتی می‌توان مشاهده کرد که تجاوز بیرون از فضای شوروی سابق صورت گیرد. https://ccsi.ir//vdcjhiev.uqet8zsffu.html
اشتراک گذاری :
ccsi.ir/vdcjhiev.uqet8zsffu.html
ارسال نظر
کليه حقوق اين سايت متعلق به بنياد مطالعات قفقاز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع است.
