بر اساس گزارش خبرگزاری چینی «شین هوا»، طی این بازدید، عنایتاف با «مین سزیانچو» عضو دفتر سیاسی و دبیر امور سیاسی و قانونگذاری کمیته مرکزی حزب کمونیست چین و «گوا شینکون» عضو شورای دولتی و وزیر امنیت عمومی این کشور دیدار و گفتوگو کرد.
سزیانچو، همکاری چین با ازبکستان در عرصههای امنیتی و انتظامی را بخش مهمی از روابط دوجانبه پکن و تاشکند عنوان کرد و خواستار بهبود مکانیزم تعامل بین دو کشور شده است.
گفته میشود طرفین بر علاقهمندی دولتهایشان جهت تقویت همکاریهای دوجانبه در امر مبارزه با تروریسم و تامین امنیت منطقهای تاکید کردند.
به اعتقاد تحلیلگران امنیتی، عنایتاف ۷۰ ساله که از نیمه دهه ۹۰ قرن گذشته مسئولیت سازمان امنیت ملی کشورش را بر عهده دارد، به ندرت سفر خارجی انجام میدهد و بازدید وی از پکن به آن معناست که تاشکند در رابطه به آینده امنیت کشور و منطقه نگرانی داشته و پکن را یکی از شرکای اصلی در امر مبارزه با چالشهای جدید و به ویژه تروریسم میداند.
این نگرانی به طور مشخص به چه مواردی میتواند ارتباط داشته باشد؟
«الکساندر کنیازف» کارشناس سیاسی و امنیتی روس معتقد است بعد از آنکه «عثمان غازی» رهبر حرکت اسلامی ازبکستان حمایت خود از داعش را اعلام کرد، نگرانیهای تاشکند بیشتر شده است.
وی بر این باور است که بیانیه رهبر حرکت اسلامی ازبکستان در راستای حمایت از گروه تروریستی داعش محدود به حرکت نبوده بلکه پشت سر آن منافع آمریکا و برخی از متحدان عربی آن قرار گرفتهاند.
بنابه گفته کنیازف، واشنگتن با بهانه خروج نیروهای نظامی از افغانستان به دنبال ایجاد چند پایگاه و تاسیسات نظامی در آسیای مرکزی و به ویژه ازبکستان بود که عدم موفقیت در این زمینه موجب ناراحتی «کاخ سفید» شده است.
ناراحتی مضاعف آمریکا از آن است که اعزام هیئتهای متعدد سیاسی و نظامی این کشور طی سال جاری میلادی به تاشکند نتوانست منجر به حداقل نتایج شود.
بنابراین، کمک گرفتن از تهدیدات گروههای تروریستی نظیر حرکت اسلامی ازبکستان، داعش و... یک نوع بختآزمایی است تا با استفاده از آن شاید بتوان بخشی از امیدواریها برای حفظ و گسترش نفوذ نظامی و امنیتی خود در منطقه را تامین کرد.
این کارشناس سیاسی و امنیتی روس بر این دیدگاه است که تاشکند در کنار همکاریهای دوجانبه نظامی و امنیتی با سایر طرفهای اصلی خود، همچنین نسبت به چین به عنوان شریک با اعتماد در جهت مبارزه با تهدیدات امنیتی نگاه میکند.
«رحمتالله عبداللهاف» معاون رئیس مرکز مطالعات افغانستان و منطقه نیز با تائید نظر کنیازف گفت: چین از جمله شرکای مهم کشورهای آسیای مرکزی بوده که برخلاف سایر قدرتها کمکهای اقتصادی، مالی، نظامی و امنیتی خود را مشروط به موارد سیاسی نمیکند.
وی افزایش تعاملات نظامی و امنیتی کشورهای منطقه با چین را از ویژگیهای روابط سالهای اخیر پکن با آسیای مرکزی عنوان و تصریح کرد: چین کشوری است که تا چند سال پیش به انجام تمرینات نظامی خارج از قلمرو خود تقریبا توجه نشان نمیداد ولی طی سالهای اخیر چه در چارچوب سازمان همکاریهای شانگهای و چه به صورت دوجانبه با بیشتر کشورهای منطقه برنامههای مربوطه را دنبال میکند. این امر منجر به افزایش سطح اعتماد این کشورها نسبت به چین شده است که برای نخبگان منطقه از اهمیت زیادی برخوردار میباشد.
بنابر گفته عبداللهاف، کشورهای آسیای مرکزی نهتنها همکاری با چین در عرصههای اقتصادی و مالی، بلکه نظامی و امنیتی را نیز به عنوان فرصتی مهم در جهت کاهش وابستگی خود از محورهای اصلی خارجی و به ویژه روسیه و آمریکا میدانند.
از نگاه این تحلیلگر مسائل منطقه، چین دارای نفوذ لازم در افغانستان بوده و در رابطه با جلوگیری از فشار طالبان و سایر گروههای تروریستی (از جمله حرکت اسلامی ازبکستان) به ازبکستان میتواند نقش مناسبی بازی کند که احتمالا در ملاقات عنایتاف با مقامات امنیتی پکن این موضوع مورد توجه قرار گرفته است.
«آندره کازانسف» مدیر مرکز تحلیلی دانشگاه روابط بینالمللی مسکو نیز علاقهمندی تاشکند به تقویت همکاریهای چندسویه با پکن را در راستای کاهش نفوذ مسکو و واشنگتن در این کشور تلقی میکند.
به اعتقاد وی، ازبکستان عمدتا با تلاشهای روسیه برای بازی کردن نقش کلیدی در آسیای مرکزی موافق نبوده و خود علاقهمند به قرار گرفتن در جایگاه رهبر منطقهای میباشد. ازبکستان اغلب از آمریکا به عنوان جایگزین برای نفوذ منطقهای مسکو استفاده میکرد اما تقاضای واشنگتن جهت رعایت حقوق بشر و انجام اصلاحات دموکراتیک در این کشور مورد تائید تاشکند نبود. اما در روابط ازبکستان با چین چنین مسائلی پیش نخواهد آمد چرا که پکن بر خلاف واشنگتن به دنبال استفاده از وضع سیاسی داخلی این کشور و منطقه نمیباشد.
پیگیری روند گسترش زمینههای همکاری میان چین با کشورهای آسیای مرکزی حاکی از آن است که پکن در کنار سرمایهگذاری روی پروژههای مختلف اقتصادی و اجتماعی منطقه آماده تامین مالی طرحهای مربوط به حوزههای امنیتی نیز میباشد که اینگونه اقدامات منجر به افزایش حساسیتهای از سوی رقبای چین در منطقه شده است.
ضمنا از چند سال پیش به این طرف نهادهای امنیتی برخی از کشورهای منطقه تعدادی از ایغورتبارانی را که دارای تابعیت چینی و یا حتی کشورهای دیگر خارجی بودهاند، به طور سری تحویل پکن دادهاند که این حرکت انتقادات رسانههای گروهی و سازمانهای مدافع حقوق بشر را در پی داشته است.
به اعتقاد یکی از کارشناسان امنیتی منطقه، به دلیل اهمیت روابط کشورهای آسیای مرکزی با چین استرداد غیررسمی ایغورتباران مورد نظر پکن امروز نیز ادامه دارد.
موضوع دیگری که به عنوان یکی از محورهای مذاکرات رئیس سازمان امنیت ملی ازبکستان با مقامات مربوطه چینی دانسته میشود، بحث بررسی پیامدهای احتمالی حمایت حرکت اسلامی ازبکستان از گروه تروریستی داعش میباشد. در حدود ۱۵ سال پیش حرکت اسلامی ترکستان شرقی که از ایغورتباران چینی عبارت بود، عملا به یکی از شاخههای حرکت اسلامی ازبکستان تبدیل شد که از آن موقع تاشکند و پکن به نوعی در معرض تهدید مشترک قرار گرفتند.
سپس با تغییر نام حرکت اسلامی ازبکستان به حرکت اسلامی ترکستان اهداف بزرگتری در برابر این سازمان قرار داده شد که سقوط نظامهای سکولار آسیای مرکزی از اصلیترین آنها دانسته میشد.
امروز «جماعتهای» حرکت اسلامی ازبکستان/حرکت اسلامی ترکستان چه در کشورهای آسیای مرکزی و چه سنگکیان – ایغور چین و چه روسیه مشغول به جلب جوانان برای حضور در «جهاد علیه کفار» در سوریه، عراق، افغانستان و پاکستان میباشند. در آینده آسیای مرکزی و مناطق مسلماننشین چین نیز به اهداف شبهنظامیان این گروه تبدیل خواهند شد.
اینکه از سالها پیش در ترکیب حرکت اسلامی ازبکستان ایغورتباران چینی حضور داشته و در افغانستان و پاکستان تجربه اقدامات تروریستی اندوختهاند، حرف جدیدی نیست. اما موضوعی که بر نگرانیهای پکن افزوده است پیوستن تعداد قابل توجهی از اتباع ایغورتبار چینی به داعش میباشد.
بر اساس اعلام منابع رسانهای چینی، حداقل ۱۰۰ نفر ایغورتبار منطقه سینگکیان - ایغور این کشور در سوریه و عراق در ترکیب گروههای تروریستی و به ویژه داعش میجنگند.
نگرانی پکن از آن است که شبهنظامیان ایغوری با به دست آوردن تجربه عملیاتهای تروریستی اقدام به بازگشت به چین و استفاده از اندوختههای خود در این کشور خواهند کرد. از این نظر برای چین تبادل اطلاعات با کشورهای علاقهمند به مبارزه واقعی علیه تروریسم حایز اهمیت میباشد که سفر مقام امنیتی ازبکستان به پکن در همین راستا قابل بررسی است. https://ccsi.ir//vdch.knwt23n-qftd2.html
ccsi.ir/vdch.knwt23n-qftd2.html