این نشست در 16:30 چهارشنبه 10 شهریورماه 1395 با حضور آقای دکتر محسن شریعتی‌نیا (عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی) و جمعی از پژوهشگران و دانشجویان در سالن کنفرانس بنیاد مطالعات قفقاز آغاز شد. در ابتدای نشست آقای علی طائی (مسئول میز آسیای مرکزی بنیاد مطالعات قفقاز) ضمن خوشامدگویی به سخنران نشست و حضار، به ارائه مطالبی کلی در خصوص طرح جاده ابریشم چینی پرداخت. سپس از آقای دکتر شریعتی‌نیا درخواست کرد به ارائه مطالب خود در این خصوص بپردازند.
دکتر شریعتی‌نیا در ابتدای سخنرانی با ابراز تشکر از دعوت بنیاد مطالعات قفقاز و حضور دانشجویان و پژوهشگران در این نشست، به ارائه مطالب خود پرداخت. وی سخنان خود را با این دو پرسش کلیدی آغاز کرد: 1- چیستی کمربند اقتصادی؟ 2- جایگاه اوراسیا و غرب در کمربند اقتصادی؟، ایشان در ادامه به ذکر این نکته پرداخت که آیا بحث فقط یک جاده است و یا اینکه ممکن است کشور چین با مطرح کردن این جاده به دنبال اهداف دیگری باشد که این مسئله مشخص نیست و البته قابل بحث است.
وی به این نکته اشاره کرد که طرح عملیاتی جاده ابریشم در چارچوب یک برنامه در سال 2015 منتشر شده و تا حدودی به بیان جزئیات نیز پرداخته است و در ضمن به شکلی ابهام زدایی نیز صورت گرفته است. البته طرح آمریکایی جاده ابریشم نیز در مجامع دانشگاهی آمریکا مطرح شد و اینکه چرا این طرح وارد دولت نشده است مشخص نیست.
مفاد برنامه عملیاتی دولت چین در طرح جاده ابریشم
دکتر شریعتی‌نیا در ادامه به ارائه مطالبی در خصوص مفاد برنامه عملیاتی دولت چین که در واقع این سند حاصل تلاش و همکاری کمیسیون اصلاحات، وزارت بازرگانی و وزارت امور خارجه این کشور بوده است پرداخت و بخش‌های برنامه عملیاتی را بدین صورت تقسیم‌بندی کرد:
با توجه توسعه نامتوازن جهانی، اقتصاد جهانی دچار مشکلات ساختاری می‌باشد و مولفه‌هایی نظیر لزوم ترویج چندقطبی گرایی، جهانی شدن اقتصاد، تنوع فرهنگی، تجارت آزاد، منطقه گرایی باز، یکپارچگی بازارها و اینکه این مدل به ارائه راهکارهای جدیدی از همکاری‌های بین‌المللی و حکمرانی جهانی در این طرح مورد توجه قرار گرفته است. این طرح بزرگ‌ترین و بلندپروازانه‌ترین طرح در طول تاریخ بشر می‌باشد.
وی در بحث اصول اینگونه عنوان کرد که در این مبحث سعی شده است تا این اطمینان داده شود ( خصوصاً به آمریکا و غرب) که این طرح بر اساس منشور ملل متحد و پنج اصل همزیستی مسالمت‌آمیز است و در قالب هنجارها و اصول سازمان های بین‌المللی می‌باشد و طرحی نیست که نظام بین‌الملل را به چالش بکشد. در این طرح سعی شده است به مدل توسعه کشورها احترام گذاشته شود و به ترویج تنوع فرهنگی و تمدنی و حمایت از گفتگوی تمدن‌ها پرداخته شود. همچنین وی عنوان کرد که اصول بازار آزاد و هنجارهای بین‌المللی و نقش کلیدی بازار در تخصیص منابع نیز در این طرح مورد توجه قرار گرفته است.
شریعتی‌نیا در بحث چارچوب خاطرنشان کرد که در این طرح حدود 65 کشور همکاری می‌کنند که شمار این کشورها در حال افزایش است. وی یادآوری کرد که چینی‌ها در طراحی و ارائه این طرح از یک رابطه برد ـ برد و اتصال سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا به یکدیگر سخن می‌گویند. که شامل اتصال آسیای توسعه یافته در یک سوی اوراسیا به اروپای توسعه یافته در سوی دیگر و بالفعل کردن پتانسیل‌های عظیم توسعه‌ای دولت‌هایی که در این بین قرار گرفته اند، می‌شود. ایشان خاطرنشان ساخت که البته منتقدین آمریکایی به این نکته اشاره می‌کنند که با همه این‌ها مصرف‌کننده اصلی این طرح اروپایی‌ها هستند و بقیه کشورها در حاشیه قرار دارند.
وی سپس به بحث اولویت‌های همکاری کشورها در 5 حوزه اشاره کرد. اولین مورد هماهنگی سیاست‌ها است. در توضیح این مطلب وی به این نکته اشاره کرد که اگر بنا بر مثال برنامه 13 توسعه در چین نوشته می‌شود این برنامه باید با برنامه 6 توسعه در ایران هماهنگی لازم را داشته باشد ولی در حال حاضر این طور نیست. مورد دوم تسهیل پیوندها و ارتباطات می‌باشد. در این خصوص بهینه‌سازی ارتباطات زیرساختی با دیگران، همگون کردن سیستم‌ها با یکدیگر، شکل‌دهی به شبکه‌ی زیرساختی میان آسیا، اروپا و آفریقا، همچنین شکل‌دهی به مکانیسم مبتنی بر هماهنگی برای مدیریت کلان حوزه ترانزیت مبتنی بر قواعد استاندارد و همگون از موارد مورد توجه در این طرح هستند. در کل باید توجه داشت که جاده ابریشم یک جاده ارتباطاتی و اطلاعاتی می‌باشد. اینکه چقدر در این موضوع می‌توانند پیش روند بحث دیگری است. دکتر شریعتی‌نیا مورد سوم را آزادسازی تجاری عنوان کرد که شامل آزادسازی و تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری، افزایش همکاری‌های گمرکی و مبادله منظم اطلاعات در این حوزه، اجرای موثر موافقتنامه تسهیل تجارت سازمان تجارت جهانی، افزایش همکاری میان دولت‌ها در زمینه ترخیص گمرکی مولتی مودال ترانسپورت (حمل و نقل ترکیبی) و همچنین حرکت تدریجی به سوی تدوین قواعد استاندارد و همگرا، در زمینه حمل و نقل بین‌المللی است. وی این نکته را نیز اضافه کرد که در حال حاضر ساختار سازمان تجارت ایران بسیار پیچیده است و به دلیل عدم عضویت در WTO (سازمان تجارت جهانی) مشکلات بسیاری در این زمینه وجود دارد و در صورت خواست ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی این روند تقریباً یک دوره 10 الی 12 ساله را شامل می‌شود. مورد چهارمی که وی به آن اشاره کرد در خصوص انرژی و تسریع در ایجاد زیرساختهای جدید در بنادر، ایجاد کانال‌‌های آبی خاکی برای نقل و انتقال کالا، افزایش همکاری‌ها در زمینه فناوری اطلاعات در حوزه لجستیک دریایی، بهسازی زیرساختهای حمل و نقل هوایی و ایجاد پلتفرم جامع برای همکاری در حوزه هوانوردی غیر نظامی، ارتقاء همکاری‌ها در زمینه اتصال زیرساختهای انرژی به یکدیگر و همکاری برای تضمین امنیت خطوط لوله انرژی، گرایش به همکاری در زمینه ایمنی زنجیره عرضه، سرعت بخشیدن به روند تسهیل سرمایه‌گذاری و ایجاد مناطق سرمایه‌گذاری مشترک، گرایش به همکاری‌ها در زمینه اکتشاف و توسعه منابع نفت و گاز و گسترش همکاری‌ها در صنایع نوظهور به ویژه فناوری اطلاعات و گشودن بیشتر بخش خدمات کشورهای عضو به روی یکدیگر است. وی مورد پنجم را همگرایی مالی عنوان کرد که در آن به ایجاد یک نظام ثبات پولی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی و نظام اطلاعات اعتباری در آسیا، گسترش دامنه و حجم مبادلات ارزی دو جانبه، ایجاد و توسعه بازار اوراق قرضه در آسیا، تقویت بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی، بانک بریکس و تأسیس نهاد مالی سازمان همکاری شانگهای، تسریع در تأسیس صندوق سرمایه جاده ابریشم عنوان کرد. دکتر شریعتی‌نیا در ادامه افزود که کشور چین به نوعی به دنبال یک نظام مالی جدید در اقتصاد جهانی است و از 5-6 سال پیش بحث بین‌المللی کردن یوان در اهداف دیپلمات‌های اقتصادی چین مطرح شده است و در حال حاضر هم بخش قابل توجهی از داد و ستدهای چینی‌ها با کشورهای دیگر با واحد پولی یوان انجام می‌گیرد. چین صندوق سرمایه‌گذاری جاده ابریشم را ایجاد کرده است و اولین کشور آسیایی است که بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی را ایجاد کرده است، اولین بانک غیرغربی جهانی بعد از جنگ جهانی دوم با سرمایه اولیه 100 میلیارد دلار که فقط سرمایه را در اختیار کشورهای آسیایی قرار می دهد.
پیوند زدن مردم کشورهای کمربند به یکدیگر
دکتر شریعتی‌نیا در ادامه به مسئله پیوند زدن مردم کشورهای کمربند به یکدیگر اشاره کرد و در توضیح آن افزود که این امر موجب ارتقای تعاملات فرهنگی، دانشگاهی و رسانه‌ای، ارائه سالانه 10 هزار بورسیه به دانشجویان کشورهای عضو از سوی چین و برگزای سال فرهنگی در هر یک ازکشورها می‌شود.
نقش مناطق مختلف چین در این طرح
وی به نقش مناطق مختلف چین در این نقشه اشاره کرد و اینکه این امر به توسعه مناطق مختلف چین کمک خواهد کرد. وی منطقه سین‌کیانگ را دروازه غربی کشور چین در این طرح عنوان کرد که برای ارتباط با آسیای مرکزی و ایران مطرح شده است. وی در ادامه اضافه کرد که در آمار به دست آمده 45 جهان‌شهر در این طرح تعریف شده است و در کشور ایران فقط تهران را شامل می شود به دلیل اینکه دیگر شهرها زیرساختهای لازم را ندارند.
اهمیت اقتصادی کمربند جاده ابریشم
وی بیان کرد که از نظر اهمیت اقتصادی این طرح 64 درصد جمعیت جهان، 39 درصد خشکی‌های جهان و 37 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را شامل می‌شود.
زنجیره ارزش و جایگاه کشور چین
دکتر شریعتی‌نیا بیان کرد که در این زنجیره ارزش کشور چین به نوعی در کف زنجیره قرار دارد. این موضوع موجب می شود که میزان ارزش افزوده که نصیب این کشور می‌شود بسیار اندک باشد. در واقع چینی‌ها به دنبال جایگزین کردن کشورهای دیگر در این کف زنجیره می‌باشند و در جهت ارتقای خود به دو طرف این زنجیره هستند. در واقع چین می‌خواهد صنایع آلاینده و دارای ارزش افزوده کم را به کشورهای دیگر منتقل کند و در مورد دو کشور اندونزی و قزاقستان توانسته است به نتایج خوبی دست یابد. البته پیشنهادهایی نیز به ایران در این خصوص ارائه شده است.
تأثیر جاده ابریشم بر آسیا
دکتر شریعتی‌نیا در این خصوص بیان کرد اینکه فکر کنیم چینی‌ها به دنبال توسعه‌طلبی هستند به نظر من فرضیه ضعیفی است اما اتفاقی که دارد می‌افتد این است که چینی‌ها دارند اوراسیا را بازتعریف می‌کنند. به طور کلی این منطقه از جانب روسیه تعریف می‌شود و چینی‌ها تلاش دارند نقش خود را مطرح و خود را به عنوان بازیگر اصلی در آسیای مرکزی مطرح کنند. اینکه آیا این 900 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کشور چین می‌تواند اوراسیا را چین‌محور کند باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در وضعیت فعلی ایران 16 درصد صادرات و 24 درصد وارداتش از کشور چین است و چینی‌ها عملا نشان داده‌اند که در طرح‌های عظیم اقتصادی موفق عمل کرده‌اند. وی در ادامه اینگونه بیان کرد که چینی‌ها منتظر واکنش کشور روسیه نیز هستند. مسلما اگر این طرح با ممانعت روس‌ها روبرو شود دچار مشکل خواهد شد. در رابطه با اروپا نیز نگرش مثبتی به این طرح وجود ندارد. اروپایی‌ها همواره این موضوع را مطرح می‌کنند که ما نمی‌توانیم برای جامعه اروپا کار با چین را توضیح دهیم به دلیل اینکه همواره این ذهنیت وجود دارد که آن‌ها بخشی از اشتغال از دست رفته خود را به هجوم کالاهای چینی در این کشورها ارتباط می‌دهند. وی در پایان سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که اگر در ایران منطق کار را بر روی بازسازی زیرساخت‌ها پیوند بزنیم و برای این موضوع وقت گذاشته شود و برنامه‌ریزی شود می‌توان یک بازی برد ـ برد را در این طرح داشته باشیم.
در پایان سخنرانی دکتر شریعتی‌نیا، حضار پرسش‌های‌شان را مطرح کردند.
وی در پاسخ به سوال یکی از حضار در خصوص اینکه چرا چین این طرح اقتصادی را در منطقه آسیا مطرح کرده است؟ آیا به دنبال جلوگیری از برخورد با آمریکا و فرار از رویارویی با آن بوده است؟ بیان کرد که ارزیابی محققین مبنی بر به وجود آمدن درگیری بین آمریکا و چین در طرح راه ابریشم نیست. وی اشاره کرد که ما اگر به غرب آسیا حرکت کنیم، این نقاط برخورد بسیار کمتر می‌شود و حتی در خاورمیانه هم نفت دیگر ارزش استراتژیک برای آمریکا ندارد و ما با کاهش استفاده این کشور از نفت این منطقه مواجه هستیم. وی عنوان کرد که آمریکایی‌ها در خصوص منطقه خاورمیانه خود را با یک منطقه پیش‌بینی ناپذیر روبرو می‌بینند و مایلند که میزان درگیری خود در این منطقه را کاهش دهند و تمایل دارند که تمرکز بیشتری را معطوف به شرق آسیا کنند.
وی در پاسخ به سوال یکی دیگر از حضار در خصوص مخالفت کشور هند با این طرح و موضوع طرح جاده ابریشم آمریکایی‌ها، بیان کرد که اقتصاد آمریکا برخلاف باور خیلی از افراد، اقتصادی جهانی نیست و خیلی وابسته به جهان نمی‌باشد و بیشتر داخلی است. وی اضافه کرد که بیان طرح جاده ابریشم آمریکایی خیلی هم جدی نیست و فقط هدف این بوده است که ایران را در این طرح راه ندهند. وی اشاره کرد که در چین یک سرمایه دولتی وجود دارد که با تغییر سیاستمدارن طرح‌های آن‌ها در دوره‌های بعدی پا بر جا می‌ماند و طرح جاده ابریشم یک پروژه بسیار بزرگ می باشد.
وی همچنین در پاسخ به سوال اینکه در حال حاضر بیشترین سرمایه‌گذاری‌های چین در این خصوص در پاکستان صورت می‌گیرد و از افغانستان به عنوان چهارراه جاده ابریشم یاد می‌شود و این موضوع بیشتر همان طرح جاده ابریشم آمریکایی می‌باشد، بیان کرد اینکه ما فکر کنیم افغانستان ظرفیت جذب سرمایه 800 میلیارد دلاری این طرح را دارد و یا اینکه پروژه به این بزرگی مرکزش افغانستان است نمی‌تواند درست باشد. البته وی خاطر نشان کرد که هنوز هم شرکای اصلی چینی‌ها غربی‌ها هستند. آمریکا حداقل 5 هزار شرکت در کشور چین دارد. وی عنوان کرد که قدرت مانور چین در مسایل استراتژیک نسبت به آمریکا کمتر است. وی چین را از لحاظ ژئوپلیتیک در مقایسه با آمریکا آسیب‌پذیر خواند و خاطرنشان ساخت که آمریکا کشوری محصور در آب‌ها است و آسیب‌پذیری آن به مراتب کمتر است. دکتر شریعتی‌نیا در پایان سخنان خود این موضوع را خاطرنشان کرد که بهتر است ایران بخش‌های حساس و کلیدی کشور را در اختیار چینی‌ها قرار ندهد و اساسا از سرمایه‌گذاری‌های قدرتها با تمایلات هژمونیک در زیرساختهای حساس کشور نظیر حوزه نیرو استقبال نکند. وی یادآوری کرد که با وجودی که مستندات قابل اتکا در این زمینه وجود ندارد اما چین کشوری است که می تواند نیات هژمونیک داشته باشد.
در پایان مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز از سخنرانی آقای دکتر شریعتی‌نیا و مشارکت فعال حاضرین در جلسه تشکر و قدردانی کرد و ابراز امیدواری کرد که در ایران گام های موثری در این زمینه برداشته شود.
جلسه رأس ساعت 18:15 به پایان رسید.
دکتر شریعتی‌نیا در ابتدای سخنرانی با ابراز تشکر از دعوت بنیاد مطالعات قفقاز و حضور دانشجویان و پژوهشگران در این نشست، به ارائه مطالب خود پرداخت. وی سخنان خود را با این دو پرسش کلیدی آغاز کرد: 1- چیستی کمربند اقتصادی؟ 2- جایگاه اوراسیا و غرب در کمربند اقتصادی؟، ایشان در ادامه به ذکر این نکته پرداخت که آیا بحث فقط یک جاده است و یا اینکه ممکن است کشور چین با مطرح کردن این جاده به دنبال اهداف دیگری باشد که این مسئله مشخص نیست و البته قابل بحث است.
وی به این نکته اشاره کرد که طرح عملیاتی جاده ابریشم در چارچوب یک برنامه در سال 2015 منتشر شده و تا حدودی به بیان جزئیات نیز پرداخته است و در ضمن به شکلی ابهام زدایی نیز صورت گرفته است. البته طرح آمریکایی جاده ابریشم نیز در مجامع دانشگاهی آمریکا مطرح شد و اینکه چرا این طرح وارد دولت نشده است مشخص نیست.
مفاد برنامه عملیاتی دولت چین در طرح جاده ابریشم
دکتر شریعتی‌نیا در ادامه به ارائه مطالبی در خصوص مفاد برنامه عملیاتی دولت چین که در واقع این سند حاصل تلاش و همکاری کمیسیون اصلاحات، وزارت بازرگانی و وزارت امور خارجه این کشور بوده است پرداخت و بخش‌های برنامه عملیاتی را بدین صورت تقسیم‌بندی کرد:
با توجه توسعه نامتوازن جهانی، اقتصاد جهانی دچار مشکلات ساختاری می‌باشد و مولفه‌هایی نظیر لزوم ترویج چندقطبی گرایی، جهانی شدن اقتصاد، تنوع فرهنگی، تجارت آزاد، منطقه گرایی باز، یکپارچگی بازارها و اینکه این مدل به ارائه راهکارهای جدیدی از همکاری‌های بین‌المللی و حکمرانی جهانی در این طرح مورد توجه قرار گرفته است. این طرح بزرگ‌ترین و بلندپروازانه‌ترین طرح در طول تاریخ بشر می‌باشد.
وی در بحث اصول اینگونه عنوان کرد که در این مبحث سعی شده است تا این اطمینان داده شود ( خصوصاً به آمریکا و غرب) که این طرح بر اساس منشور ملل متحد و پنج اصل همزیستی مسالمت‌آمیز است و در قالب هنجارها و اصول سازمان های بین‌المللی می‌باشد و طرحی نیست که نظام بین‌الملل را به چالش بکشد. در این طرح سعی شده است به مدل توسعه کشورها احترام گذاشته شود و به ترویج تنوع فرهنگی و تمدنی و حمایت از گفتگوی تمدن‌ها پرداخته شود. همچنین وی عنوان کرد که اصول بازار آزاد و هنجارهای بین‌المللی و نقش کلیدی بازار در تخصیص منابع نیز در این طرح مورد توجه قرار گرفته است.
شریعتی‌نیا در بحث چارچوب خاطرنشان کرد که در این طرح حدود 65 کشور همکاری می‌کنند که شمار این کشورها در حال افزایش است. وی یادآوری کرد که چینی‌ها در طراحی و ارائه این طرح از یک رابطه برد ـ برد و اتصال سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا به یکدیگر سخن می‌گویند. که شامل اتصال آسیای توسعه یافته در یک سوی اوراسیا به اروپای توسعه یافته در سوی دیگر و بالفعل کردن پتانسیل‌های عظیم توسعه‌ای دولت‌هایی که در این بین قرار گرفته اند، می‌شود. ایشان خاطرنشان ساخت که البته منتقدین آمریکایی به این نکته اشاره می‌کنند که با همه این‌ها مصرف‌کننده اصلی این طرح اروپایی‌ها هستند و بقیه کشورها در حاشیه قرار دارند.
وی سپس به بحث اولویت‌های همکاری کشورها در 5 حوزه اشاره کرد. اولین مورد هماهنگی سیاست‌ها است. در توضیح این مطلب وی به این نکته اشاره کرد که اگر بنا بر مثال برنامه 13 توسعه در چین نوشته می‌شود این برنامه باید با برنامه 6 توسعه در ایران هماهنگی لازم را داشته باشد ولی در حال حاضر این طور نیست. مورد دوم تسهیل پیوندها و ارتباطات می‌باشد. در این خصوص بهینه‌سازی ارتباطات زیرساختی با دیگران، همگون کردن سیستم‌ها با یکدیگر، شکل‌دهی به شبکه‌ی زیرساختی میان آسیا، اروپا و آفریقا، همچنین شکل‌دهی به مکانیسم مبتنی بر هماهنگی برای مدیریت کلان حوزه ترانزیت مبتنی بر قواعد استاندارد و همگون از موارد مورد توجه در این طرح هستند. در کل باید توجه داشت که جاده ابریشم یک جاده ارتباطاتی و اطلاعاتی می‌باشد. اینکه چقدر در این موضوع می‌توانند پیش روند بحث دیگری است. دکتر شریعتی‌نیا مورد سوم را آزادسازی تجاری عنوان کرد که شامل آزادسازی و تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری، افزایش همکاری‌های گمرکی و مبادله منظم اطلاعات در این حوزه، اجرای موثر موافقتنامه تسهیل تجارت سازمان تجارت جهانی، افزایش همکاری میان دولت‌ها در زمینه ترخیص گمرکی مولتی مودال ترانسپورت (حمل و نقل ترکیبی) و همچنین حرکت تدریجی به سوی تدوین قواعد استاندارد و همگرا، در زمینه حمل و نقل بین‌المللی است. وی این نکته را نیز اضافه کرد که در حال حاضر ساختار سازمان تجارت ایران بسیار پیچیده است و به دلیل عدم عضویت در WTO (سازمان تجارت جهانی) مشکلات بسیاری در این زمینه وجود دارد و در صورت خواست ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی این روند تقریباً یک دوره 10 الی 12 ساله را شامل می‌شود. مورد چهارمی که وی به آن اشاره کرد در خصوص انرژی و تسریع در ایجاد زیرساختهای جدید در بنادر، ایجاد کانال‌‌های آبی خاکی برای نقل و انتقال کالا، افزایش همکاری‌ها در زمینه فناوری اطلاعات در حوزه لجستیک دریایی، بهسازی زیرساختهای حمل و نقل هوایی و ایجاد پلتفرم جامع برای همکاری در حوزه هوانوردی غیر نظامی، ارتقاء همکاری‌ها در زمینه اتصال زیرساختهای انرژی به یکدیگر و همکاری برای تضمین امنیت خطوط لوله انرژی، گرایش به همکاری در زمینه ایمنی زنجیره عرضه، سرعت بخشیدن به روند تسهیل سرمایه‌گذاری و ایجاد مناطق سرمایه‌گذاری مشترک، گرایش به همکاری‌ها در زمینه اکتشاف و توسعه منابع نفت و گاز و گسترش همکاری‌ها در صنایع نوظهور به ویژه فناوری اطلاعات و گشودن بیشتر بخش خدمات کشورهای عضو به روی یکدیگر است. وی مورد پنجم را همگرایی مالی عنوان کرد که در آن به ایجاد یک نظام ثبات پولی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی و نظام اطلاعات اعتباری در آسیا، گسترش دامنه و حجم مبادلات ارزی دو جانبه، ایجاد و توسعه بازار اوراق قرضه در آسیا، تقویت بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی، بانک بریکس و تأسیس نهاد مالی سازمان همکاری شانگهای، تسریع در تأسیس صندوق سرمایه جاده ابریشم عنوان کرد. دکتر شریعتی‌نیا در ادامه افزود که کشور چین به نوعی به دنبال یک نظام مالی جدید در اقتصاد جهانی است و از 5-6 سال پیش بحث بین‌المللی کردن یوان در اهداف دیپلمات‌های اقتصادی چین مطرح شده است و در حال حاضر هم بخش قابل توجهی از داد و ستدهای چینی‌ها با کشورهای دیگر با واحد پولی یوان انجام می‌گیرد. چین صندوق سرمایه‌گذاری جاده ابریشم را ایجاد کرده است و اولین کشور آسیایی است که بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی را ایجاد کرده است، اولین بانک غیرغربی جهانی بعد از جنگ جهانی دوم با سرمایه اولیه 100 میلیارد دلار که فقط سرمایه را در اختیار کشورهای آسیایی قرار می دهد.
پیوند زدن مردم کشورهای کمربند به یکدیگر
دکتر شریعتی‌نیا در ادامه به مسئله پیوند زدن مردم کشورهای کمربند به یکدیگر اشاره کرد و در توضیح آن افزود که این امر موجب ارتقای تعاملات فرهنگی، دانشگاهی و رسانه‌ای، ارائه سالانه 10 هزار بورسیه به دانشجویان کشورهای عضو از سوی چین و برگزای سال فرهنگی در هر یک ازکشورها می‌شود.
نقش مناطق مختلف چین در این طرح
وی به نقش مناطق مختلف چین در این نقشه اشاره کرد و اینکه این امر به توسعه مناطق مختلف چین کمک خواهد کرد. وی منطقه سین‌کیانگ را دروازه غربی کشور چین در این طرح عنوان کرد که برای ارتباط با آسیای مرکزی و ایران مطرح شده است. وی در ادامه اضافه کرد که در آمار به دست آمده 45 جهان‌شهر در این طرح تعریف شده است و در کشور ایران فقط تهران را شامل می شود به دلیل اینکه دیگر شهرها زیرساختهای لازم را ندارند.
اهمیت اقتصادی کمربند جاده ابریشم
وی بیان کرد که از نظر اهمیت اقتصادی این طرح 64 درصد جمعیت جهان، 39 درصد خشکی‌های جهان و 37 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را شامل می‌شود.
زنجیره ارزش و جایگاه کشور چین
دکتر شریعتی‌نیا بیان کرد که در این زنجیره ارزش کشور چین به نوعی در کف زنجیره قرار دارد. این موضوع موجب می شود که میزان ارزش افزوده که نصیب این کشور می‌شود بسیار اندک باشد. در واقع چینی‌ها به دنبال جایگزین کردن کشورهای دیگر در این کف زنجیره می‌باشند و در جهت ارتقای خود به دو طرف این زنجیره هستند. در واقع چین می‌خواهد صنایع آلاینده و دارای ارزش افزوده کم را به کشورهای دیگر منتقل کند و در مورد دو کشور اندونزی و قزاقستان توانسته است به نتایج خوبی دست یابد. البته پیشنهادهایی نیز به ایران در این خصوص ارائه شده است.
تأثیر جاده ابریشم بر آسیا
دکتر شریعتی‌نیا در این خصوص بیان کرد اینکه فکر کنیم چینی‌ها به دنبال توسعه‌طلبی هستند به نظر من فرضیه ضعیفی است اما اتفاقی که دارد می‌افتد این است که چینی‌ها دارند اوراسیا را بازتعریف می‌کنند. به طور کلی این منطقه از جانب روسیه تعریف می‌شود و چینی‌ها تلاش دارند نقش خود را مطرح و خود را به عنوان بازیگر اصلی در آسیای مرکزی مطرح کنند. اینکه آیا این 900 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کشور چین می‌تواند اوراسیا را چین‌محور کند باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در وضعیت فعلی ایران 16 درصد صادرات و 24 درصد وارداتش از کشور چین است و چینی‌ها عملا نشان داده‌اند که در طرح‌های عظیم اقتصادی موفق عمل کرده‌اند. وی در ادامه اینگونه بیان کرد که چینی‌ها منتظر واکنش کشور روسیه نیز هستند. مسلما اگر این طرح با ممانعت روس‌ها روبرو شود دچار مشکل خواهد شد. در رابطه با اروپا نیز نگرش مثبتی به این طرح وجود ندارد. اروپایی‌ها همواره این موضوع را مطرح می‌کنند که ما نمی‌توانیم برای جامعه اروپا کار با چین را توضیح دهیم به دلیل اینکه همواره این ذهنیت وجود دارد که آن‌ها بخشی از اشتغال از دست رفته خود را به هجوم کالاهای چینی در این کشورها ارتباط می‌دهند. وی در پایان سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که اگر در ایران منطق کار را بر روی بازسازی زیرساخت‌ها پیوند بزنیم و برای این موضوع وقت گذاشته شود و برنامه‌ریزی شود می‌توان یک بازی برد ـ برد را در این طرح داشته باشیم.
در پایان سخنرانی دکتر شریعتی‌نیا، حضار پرسش‌های‌شان را مطرح کردند.
وی در پاسخ به سوال یکی از حضار در خصوص اینکه چرا چین این طرح اقتصادی را در منطقه آسیا مطرح کرده است؟ آیا به دنبال جلوگیری از برخورد با آمریکا و فرار از رویارویی با آن بوده است؟ بیان کرد که ارزیابی محققین مبنی بر به وجود آمدن درگیری بین آمریکا و چین در طرح راه ابریشم نیست. وی اشاره کرد که ما اگر به غرب آسیا حرکت کنیم، این نقاط برخورد بسیار کمتر می‌شود و حتی در خاورمیانه هم نفت دیگر ارزش استراتژیک برای آمریکا ندارد و ما با کاهش استفاده این کشور از نفت این منطقه مواجه هستیم. وی عنوان کرد که آمریکایی‌ها در خصوص منطقه خاورمیانه خود را با یک منطقه پیش‌بینی ناپذیر روبرو می‌بینند و مایلند که میزان درگیری خود در این منطقه را کاهش دهند و تمایل دارند که تمرکز بیشتری را معطوف به شرق آسیا کنند.
وی در پاسخ به سوال یکی دیگر از حضار در خصوص مخالفت کشور هند با این طرح و موضوع طرح جاده ابریشم آمریکایی‌ها، بیان کرد که اقتصاد آمریکا برخلاف باور خیلی از افراد، اقتصادی جهانی نیست و خیلی وابسته به جهان نمی‌باشد و بیشتر داخلی است. وی اضافه کرد که بیان طرح جاده ابریشم آمریکایی خیلی هم جدی نیست و فقط هدف این بوده است که ایران را در این طرح راه ندهند. وی اشاره کرد که در چین یک سرمایه دولتی وجود دارد که با تغییر سیاستمدارن طرح‌های آن‌ها در دوره‌های بعدی پا بر جا می‌ماند و طرح جاده ابریشم یک پروژه بسیار بزرگ می باشد.
وی همچنین در پاسخ به سوال اینکه در حال حاضر بیشترین سرمایه‌گذاری‌های چین در این خصوص در پاکستان صورت می‌گیرد و از افغانستان به عنوان چهارراه جاده ابریشم یاد می‌شود و این موضوع بیشتر همان طرح جاده ابریشم آمریکایی می‌باشد، بیان کرد اینکه ما فکر کنیم افغانستان ظرفیت جذب سرمایه 800 میلیارد دلاری این طرح را دارد و یا اینکه پروژه به این بزرگی مرکزش افغانستان است نمی‌تواند درست باشد. البته وی خاطر نشان کرد که هنوز هم شرکای اصلی چینی‌ها غربی‌ها هستند. آمریکا حداقل 5 هزار شرکت در کشور چین دارد. وی عنوان کرد که قدرت مانور چین در مسایل استراتژیک نسبت به آمریکا کمتر است. وی چین را از لحاظ ژئوپلیتیک در مقایسه با آمریکا آسیب‌پذیر خواند و خاطرنشان ساخت که آمریکا کشوری محصور در آب‌ها است و آسیب‌پذیری آن به مراتب کمتر است. دکتر شریعتی‌نیا در پایان سخنان خود این موضوع را خاطرنشان کرد که بهتر است ایران بخش‌های حساس و کلیدی کشور را در اختیار چینی‌ها قرار ندهد و اساسا از سرمایه‌گذاری‌های قدرتها با تمایلات هژمونیک در زیرساختهای حساس کشور نظیر حوزه نیرو استقبال نکند. وی یادآوری کرد که با وجودی که مستندات قابل اتکا در این زمینه وجود ندارد اما چین کشوری است که می تواند نیات هژمونیک داشته باشد.
در پایان مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز از سخنرانی آقای دکتر شریعتی‌نیا و مشارکت فعال حاضرین در جلسه تشکر و قدردانی کرد و ابراز امیدواری کرد که در ایران گام های موثری در این زمینه برداشته شود.
جلسه رأس ساعت 18:15 به پایان رسید.
*کارشناس ارشد روابط بین الملل https://ccsi.ir//vdcjmoev.uqexvzsffu.html
ccsi.ir/vdcjmoev.uqexvzsffu.html