چرا پوتین دوست نزدیک خود را اخراج کرد؛ جنگ قدرت در کرملین

به گزارش فرارو به نقل از نیوزویک، این تغییری بزرگ در دولت پوتین است که مفاهیم و تعبیرهای زیادی دارد. پوتین، آنتون واینو دیپلمات سابق و رئیس دفتر پروتکل را جایگزین ایوانوف کرد. واینو نوه‌ی "استونی" رهبر کمونیست سابق است.

بنا به گزارش‌ها پوتین و ایوانوف همزمان در مدرسه آموزشی KGB حضور داشتند. اما برخلاف پوتین، ایوانوف افسری برجسته بود. ایوانوف که کاملاً به انگلیسی و سوئدی تسلط دارد، رئیس KGB در فنلاند بود. او فردی استوار است که با گشاده‌رویی با خارجی حرف می‌زند و شوخ‌طبع است.

ایوانوف همواره یکی از اعضای حلقه داخلی پوتین بوده است. پس از شروع فعالیت به‌عنوان وزیر امنیت ملی در سال 1999، از سال 2001 تا 2007 وزیر دفاع کشور بود. سپس پوتین او را به معاون اول نخست‌وزیر ارتقا داد که به او اجازه می‌داد با دیمیتری مدودف برای مقام ریاست رقابت کند.

گرچه پوتین و ایوانوف بسیار به هم نزدیک بودند، اما ایوانوف رقیبی برای پوتین محسوب می‌شد. ایوانوف می‌گفت پوتین تنها به درجه سرهنگ دومی در  KGB رسید درحالی‌که خودش سپهبد بود. دشمنی و اختلافات آن‌ها عمدتاً بر سر مسائل امنیتی و امور بین‌المللی بوده است.

ایوانوف هم فردی انعطاف‌ناپذیر و هم مشکل‌گشا تلقی می‌شود. او حامی شرکت‌های دولتی روسیه است (به‌خصوص صنعت تولید سلاح) و هیچ ارتباطی با دوستان و نزدیکان میلیاردرِ پوتین ندارد.

مدت‌هاست که ایوانوف در کرملین به‌عنوان رهبر FSB شناخته می‌شود- سرویس امنیت داخلی روسیه که افرادی مانند نیکلای پاتروشف مشاور امنیت ملی و الکساندر بورتنیکف رئیس FSB و همچنین میخائیل فرادکوف نخست‌وزیر سابق که اکنون رئیس SVR (آژانس اطلاعات خارجی روسیه) است را شامل می‌شود. در مقابل آن‌ها گارد ریاست جمهوری (FSO)  قرار دارد و پوتین آن را وفادارترین سرویس خود می‌داند.

FSO از رمضان قدیروف رئیس‌جمهور چچن محافظت و با او همکاری کرده است که البته رابطه خوبی با FSB ندارد. رقابت میان FSB و FSO در فوریه 2015 با قتل بوریس نمتسوف رهبر مخالفان در کرملین اوج گرفت.

به نظر می‌رسد که یک گروه برای به چالش کشیدن دیگری دست به این قتل زده است. در ابتدا ایوانوف به مدت یک هفته از انظار عمومی ناپدید شد و سپس پوتین 10 روز غایب بود. آخر این حادثه روشن نشد.

زمانی که در آوریل 2016 پوتین گارد ملی جدیدی را تحت فرمان محافظ دیرین خود ژنرال ویکتور زولوتو از FSO تشکیل داد، باری دیگر اختلافات اوج گرفت. شایان‌ذکر است که یک حکم ریاست جمهوری در ششم آوریل زولوتو را به‌عنوان یکی از دوازده عضو دائم شورای امنیت روسیه منصوب کرد، اما در تاریخ یازده آوریل این حکم به داشتن یک عضو تغییر کرد. این موضوع با مقاومت شدید ژنرال‌های KSB در شورای امنیت و به رهبری ایوانوف مواجه شد.

سیاست اوکراین همیشه مسئله‌ای مشاجره برانگیز بوده است. در بهار 2014، گفته می‌شود ایوانوف در برنامه‌ای که لو رفت سعی کرد نیمی از اوکراین ازجمله "کیف" را بگیرد تا کمپلکس نظامی- صنعتی آن را با روسیه ادغام کند؛ کاری که پوتین با آن موافق نبود.

شایعاتی وجود داشت که ایوانوف از تحریم‌های غرب شکایت می‌کند و برای کاهش شدت تحریم‌ها پیشنهاد واگذاری برخی از امتیازات روسیه را داده است. البته شواهد کافی نیستند. اما به نظر می‌رسد ایوانوف می‌خواست تا جای ممکن از اوکراین استفاده کند ولی در نهایت با غرب به توافق برسد. اما به نظر می‌رسد پوتین با مناقشات حل‌نشده که کشورهای همسایه را بی‌ثبات کرده مشکلی ندارد.

زمان اخراج سرگئی ایوانوف نشان می‌دهد که این رخداد به دلیل عدم توافق با پوتین در سیاست‌های مرتبط با اوکراین بوده است. در هشتم اوت، پوتین شورای امنیت خود را فراخواند که تنها شش نفر از دوازده عضو آن حضور یافتند. ایوانوف غایب بود.

در 11 اوت، شورای امنیت با حضور یازده عضو تشکیل شد که این بار ایوانوف نیز حضور داشت. اوکراین موضوع اصلی هر دو جلسه بود. احتمالاً ایوانوف به سیاست‌های پوتین در رابطه با اوکراین اعتراض کرده است.

در دوازده اوت، پوتین ترکیب شورای امنیت را با یک حکم ریاست جمهوری تغییر داد. جالب است که ایوانوف را از شورای امنیت اخراج نکرده است.

یک‌بار دیگر، پوتین نتوانست ژنرال زولوتو را ارتقا دهد. بنابراین به نظر نمی‌رسد که پوتین کنترل شورای امنیت ملی که تنها ستاد سیاسی رژیم است را به دست گرفت باشد. نبرد لجبازانه میان FSB و FSO همچنان ادامه دارد.

پوتین با اخراج سرگئی ایوانوف گام بزرگ و شجاعانه‌ای برداشته است اما هنوز هم نتوانسته کنترل شورای امنیت ملی را به دست بگیرد که ممکن است سبب برکناری خود پوتین به دلیل سیاست‌های پرماجرا و پرحاشیه‌اش شود. بی‌ثباتی در کرملین به‌احتمال‌زیاد بر سیاست‌های اوکراین تأثیر می‌گذارد، اما در این مرحله ممکن است به هر سمتی برود.

شورای امنیت ممکن است بخواهد پوتینِ ماجراجو را نگه دارد و یا پوتین ممکن است بخواهد جنگ پیروزمندانه و کوچکی را در اوکراین راه بیندازد تا کنترل شورای امنیت ملی را در دست بگیرد.