عضویت روسیه در سازمان تجارت جهانی در گرو موافقت گرجستان

روسيه تنها اقتصاد برتر جهان است كه هنوز به عضويت سازمان تجارت جهاني در نيامده است. براي عضويت روسیه موافقت همه ۱۵۳ عضو سازمان تجارت جهانی مورد نياز است. روسيه از سال ۱۹۹۳ تلاش مي‌كند به عضويت سازمان تجارت جهاني درآيد اما تاكنون بنا به دلايل مختلف از عضويت آن در اين سازمان ممانعت بعمل آمده است. به نظر مي‌رسد كه هم اكنون گرجستان تنها عضو WTO است كه با عضويت روسيه مخالفت مي‌كند. اين كشور در اواخر آوريل ۲۰۰۸ در اعتراض به دستور رئيس جمهور روسيه مبني بر لغو مجازات‌هاي اقتصادي عليه آبخازيا و اوستياي جنوبي از شركت در مذاكرات مربوط به عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني امتناع ورزيد. آبخازيا و اوستياي جنوبي دو جمهوري جدايي‌طلب گرجستان هستند كه در پي جنگ گرجستان و روسيه در سال ۲۰۰۸، روسيه استقلال آن‌ها را به رسميت شناخت.
مذاكرات گرجستان و روسيه در خصوص عضويت روسيه در WTO در ماه مارس ۲۰۱۱ به پيشنهاد مسكو مجددا از سرگرفته شد و بدين ترتیب پس از مدت زمان طولاني كه روسيه از مذاكره با گرجستان امتناع مي‌ورزيد، دور نخست اين مذاكرات در روزهای ۹ و ۱۰ ماه مارس ۲۰۱۱ (۲۰ اسفند ۱۳۸۹) در برن سوئیس برگزار شد. دور دوم مذاكرات نيز در ۲۹-۲۸ ماه آوريل ۲۰۱۱ با ميانجگري سوئيس در برن برگزار شد. شايان توجه است كه روسيه و گرجستان از زمان جنگ آگوست ۲۰۰۸ و در پي شناسايي استقلال جمهوري‌هاي جدايي‌طلب آبخازيا و اوستياي جنوبي از سوي روسيه روابط ديپلماتيك ندارند. گرجستان شرط اصلي موافقت با عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني را شفافيت در فعالیت‌های ايستگاه گمركي مرزي تونل روكی در اوستياي جنوبي و ايستگاه گمركي مرزي مستقر بر روی رودخانه پسوئو در آبخازيا و استقرار مأموران گمرك گرجستان در اين دو منطقه معرفي می‌كند.
مايكل ماكفول، مشاور ويژه رئيس جمهور آمريكا و كارشناس مسائل روسيه و اوراسياي شوراي امنيت ملي آمريكا در خصوص عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني اظهار داشت که این موضوع از جمله منافع ملي آمريكا و «اولويت اصلي» در روابط دو كشور است. به بيان ماكفول ايالات متحده در خصوص شرايط عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني به گرجستان فشاري وارد نخواهد آورد و اين موضع آمريكا بصورت شفاف در مذاكرات با طرف روسي اعلام شده است. وي افزود: «ما به مقامات گرجي نيز می‌گوييم كه مذاكرات با روسيه مكانيزمي براي حل مسائل سياسي شما با اين كشور نيست». اين در حالي است كه بر اساس نتايج تحقيقات انستيتو بين‌المللي اقتصادي «پترسون» در صورت عضويت كامل روسيه در سازمان تجارت جهاني ميزان صادرات آمريكا به اين كشور حداقل به ميزان ۱۹ ميليارد دلار افزايش خواهد يافت. نينو كالاندادزه معاون وزير خارجه گرجستان نیز اين ادعا كه ايالات متحده با هدف عضويت هرچه سريع‌تر روسيه در سازمان تجارت جهاني به گرجستان فشار وارد مي‌كند را غيرواقعي خواند و افزود كه گرجستان مخالف عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني نيست، اما چند مسأله غير سياسي وجود دارد كه بايد حل شود. وي گفت همه كشورهاي غربي خواستار عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني هستند، اما همه آنها حقوق حقه ما را نيز به رسميت مي‌شناسند كه اعتراض خود را اعلام كنيم. (پايگاه خبري گرجی GHN.GE)
اما پس از پايان دور اول گفتگوها ميان روسيه و گرجستان بدون دستیابی به نتیجه خاصی، ولاديمير پوتين نخست وزير روسيه ۹ آوريل ۲۰۱۱ از مقامات مسئول كشورش خواست تا زماني كه روسيه عضو كامل سازمان تجارت جهاني نشود، اجراي تعهداتي كه روسيه در قبال اين سازمان بر عهده گرفته است را به حالت تعليق درآورند. وي گفت: «مادامي كه ما به تعهدات خود عمل مي‌كنيم و بازار خود را بصورت رایگان در اختيار آنها قرار می‌دهیم، آنها نيازي به عضويت كامل ما در سازمان تجارت جهاني ندارند.» (پايگاه خبري گرجی GHN.GE) سرگي لاوروف، وزير خارجه روسيه نیز پیش از برگزاری دور دوم مذاکرات دو کشور در اظهاراتي در تاريخ ۲۶ آوريل ۲۰۱۱ گفت: «روسيه بدون موافقت گرجستان نيز ميتواند وارد سازمان تجارت جهاني شود.» وي جزئيات اين موضوع را اعلام نكرد اما گفت كه روسيه بر پایه اساسنامه سازمان تجارت جهاني ميتواند بدون كسب موافقت گرجستان نيز عضو سازمان تجارت جهاني شود. لاورف در تاريخ ۱۳ مارس نيز در برنامهاي در شبكه ۳ روسيه اعلام كرده بود كه اگر گرجستان بر خواستههای سياسي خود پافشاري كند، روسيه مجبور خواهد شد بدون مشاركت گرجستان به عضويت سازمان تجارت جهاني درآيد. (پايگاه خبري گرجی GHN.GE) در پي اظهارات لاوروف، نینو كالاندادزه، معاون وزير خارجه گرجستان اعلام كرد كه بر اساس اساسنامه سازمان تجارت جهاني يك كشور ميتواند بدون رضايت يك عضو نيز به سازمان تجارت جهاني بپيوندد، اما چنين موردي تا كنون سابقه نداشته است. (پايگاه خبري گروزاينفورم)
تينا كيداناو، جانشين دستيار وزير خارجه ايالات متحده در امور اروپا و اوراسيا طي سفر به تفليس در تاريخ ۲۷ آوريل اعلام كرد كه گرجستان «دغدغههاي موجهي» در خصوص مسائل تجاري دارد كه بايد در مذاكرات با روسيه درباره عضويت اين كشور در سازمان تجارت جهاني برطرف شوند. كيداناو اين اظهارات را پس از جلسه گروه كاري گرجستان و آمريكا در امور دموكراسي در چارچوب منشور همكاري استراتژيك ميان دو كشور بيان كرد.
پس از پايان دور دوم مذاكرات روسيه و گرجستان در برن، نينو كالاندادزه اعلام كرد كه طرفين بررسي پيشنهادات بسيار جدي را آغاز كردهاند. وي جزئيات مذاكرات را فاش نساخت، اما توافق طرفين در مورد برگزاري دور بعدي مذاكرات را نشانه موفقيتآميز بودن مذاكرات خواند. گفتگوهای دو کشور با این دو دور مذاکرات خاتمه نیافت. زیرا پايگاه خبري GHN در تاريخ ۴ مي ۲۰۱۱ خبر برگزاري مذاكرات سري گرجستان و روسيه در زوريخ را اعلام كرد. به ادعای این پایگاه خبری بر اساس نتايج بدست آمده در اين گفتگوها، نقل و انتقال كالا از مرز روسيه و گرجستان توسط ماهواره كنترل خواهد شد، نه انسان. روزنامه روسي كامرسانت نیز با استناد به منابع ديپلماتيك خود در تاريخ ۴ مي ادعا كرد كه احتمال دستيابي گرجستان و روسيه به نوعي توافق سازشكارانه در خصوص استقرار سيستم كنترل از راه دور، بدون نياز به حضور فيزيكي افراد در ايستگاههاي گمركي در مرزهاي دو كشور زياد است. به نوشته منبع ديپلماتيك روسي روزنامه كامرسانت، روسیه و گرجستان طرحي را در دست بررسي دارند كه بر اساس آن ميتوان از حضور فيزيكي مأموران گمرك گرجستان در آبخازيا و اوستياي جنوبي اجتناب ورزيد و در عين حال درخواست تفليس براي دريافت اطلاعات مربوط به نقل و انتقال کالا در ايستگاههاي مرزي با روسيه را برآورده ساخت. (روزنامه كامرسانت) اما گريگول واشادزه وزير خارجه گرجستان در همین روز (۴ مي)، خبر منتشر شده در برخي رسانههاي روسيه درباره امكان استقرار سيستمهاي كنترل از راه دور در مرز گرجستان و روسيه را تكذيب كرد. (پايگاه خبري گروز اينفورم)