در روز شنبه ۱۶ اردیبهشت ماه سال جاری، یک روز قبل از انتخابات پارلمانی ارمنستان، نشستی تخصصی با عنوان «آرایش احزاب و رقابت¬های سیاسی در آستانه پنجمین انتخابات مجلس ملی ارمنستان» با حضور دکتر کارن خانلری، نماینده منتخب ارمنیان تهران و شمال در مجلس نهم شورای اسلامی و جمعی از کارشناسان حوزه قفقاز، در بنیاد مطالعات قفقاز برگزار شد. دکتر خانلری در این نشست ابتدا به نحوه برگزاری انتخابات پارلمانی در ارمنستان، دسته¬بندی احزاب و گرایشات آن¬ها پرداخت و سپس به سؤالات کارشناسان در این باره پاسخ داد که در ذیل متن کامل آن آمده است:
سیستم قوه مقننه ارمنستان تک مجلسی است، یعنی حلقه سنا را ندارد. دوره نمایندگان پارلمان ملی ارمنستان ۵ ساله است. ارمنستان دارای ۴۱ حوزه انتخابیه و ۱۹۸۲ زیرحوزه (صندوق انتخاباتی) می باشد. مجلس ارمنستان دارای ۱۳۱ کرسی است که نمایندگان آن به دو صورت «ماژوریتار» و«مینوریتار» انتخاب می¬شوند. در بخش ماژوریتار ۴۱ نفر از هرکدام از حوزه های انتخابیه به صورت انفرادی و با حمایت احزاب توسط مردم انتخاب می شوند. در بخش مینوریتار ۹۰ نفر از طریق احزاب یا ائتلاف¬های شرکت کننده انتخاب می¬شوند و به عبارتی دیگر مردم به احزاب یا ائتلاف¬ها رأی می¬دهند و احزاب نیز برحسب درصد آرای که کسب کرده¬اند افراد خود را، براساس لیست از پیش اعلام شده، روانه مجلس می¬کنند.
لازم به ذکر است که حد نصاب ورود به مجلس برای احزاب ۵% و برای ائتلاف¬ها ۷% از مجموع آراست.
در حال حاضر پنج حزب در مجلس ملی ارمنستان حضور دارند که عبارتند از: حزب جمهوریخواه، حزب ارمنستان شکوفا و حزب کشور قانونمند که با هم ائتلاف تشکیل داده¬اند و دو حزب اپوزیسیون یعنی داشناکسوتیون و حزب میراث.
باید اشاره کرد که چالش¬هایی در سیاست خارجی و داخلی ارمنستان وجود دارد که به طور مستقیم بر انتخابات ارمنستان تأثیر¬گذار هستند. از جمله این چالش¬ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- مسئله قراباغ، که نه تنها برای ارمنستان بلکه برای جمهوری آذربایجان نیز مهم است و موضع¬گیری احزاب و نمایندگان در این مورد برای کسب آرا تأثیر گذار خواهد بود. بعضی از مردم و احزاب در ارمنستان سیاست¬های حاکمان فعلی را در این باره نمی¬پذیرند و این امر بر میزان کسب آرا آن¬ها تأثیر¬گذار است،
۲- مسئله نژاد کشی ارمنیان که از زمان ریاست جمهوری آقای روبرت کوچاریان در دستور سیاست خارجی ارمنستان قرار گرفته است،
۳- بحث ورود به اتحادیه اروپا،
۴- موضوع استرداد اراضی اشغالی ارمنیان یا ارمنستان غربی و دسترسی ارمنستان به آب¬های آزاد و سیاست¬های منطقه¬ای غرب به شرق و شمال به جنوب نیز مطرح می¬شود. به خاطر اینکه ارمنستان فعلاً در محاصره¬ ارضی جمهوری آذربایجان و ترکیه قرار دارد، هرکدام از احزاب ترجیح می¬دهند که ارمنستان از طریق یکی از دو محور غرب به شرق (رژیم صهیونیستی ـ ترکیه ـ آذربایجان ـ آسیای مرکزی) یا شمال به جنوب: (روسیه ـ گرجستان ـ ارمنستان ـ ایران و خلیج فارس) با دنیای خارج ارتباط و به آب¬های آزاد دسترسی پیدا کند. از میان احزاب موجود، احزاب غربگرا مانند «کنگره ملی ارمنی» و حزب «کشور قانونمند» محور افقی و سایر احزاب که شرقگرا هستند محور عمودی را ترجیح می¬دهند.
۵- بحث مشروعیت حکومت نیز یکی از این چالش¬هاست. به غیر از اولین انتخابات ریاست جمهوری در ارمنستان در بقیه انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی بحث¬هایی راجع به تقلب در انتخابات به گوش می¬رسد.
۶- سیاست¬های اقتصادی و اجتماعی در ارمنستان نیز از مباحث مهم در انتخابات پارلمانی است زیرا در ارمنستان الیگارشی، فقر و انحصارطلبی¬ وسیعی وجود دارد. الیگارش¬ها در سال¬های اخیر سعی می¬کنند وارد قوه مققنه و مجریه شوند. در سیستم های کلاسیک سرمایه¬داری، سرمایه داران کلان معمولاً ترجیح می دادند که نمایندگان سیاسی خود را به قوه¬های یادشده فرستاده و خود در پشت پرده باقی بماندند. اما در جهان کنونی گویا سرمایه داران متمایل اند که راساً وارد سیاست شده و در قانونگذاری و قوه مجریه ایفای نقش کنند. از این رو در مجلس فعلی ارمنستان تعداد الیگارش¬ها نسبت به مجالس قبلی زیادتر شده است.
۷- معضلاتی از قبیل تورم، فقر، بیکاری و مهاجرت نیروی انسانی و متخصص هم بسیار مطرح است و همواره در دستور کار احزاب اپوزیسیون و حتی احزاب حاکم قرار دارد.

تعداد ۹ حزب برای رقابت و شرکت در انتخابات فعلی پارلمانی ثبت نام کرده اند، که به معرفی آن¬ها می¬پردازیم.
۱- حزب جمهوریخواه : حزبی محافظه¬کار است که از حدود ۱۰ تا ۱۲ سال پیش فعالانه وارد عرصه سیاسی شده و اکنون در این عرصه تأثیر گذار عمده است. رئیس این حزب آقای سرژ سارکسیان، رئیس جمهورفعلی است و آقای تیگران سارکسیان، نخست وزیرفعلی، آقای سامول نیکویان رئیس فعلی مجلس و آقای هویک آبراهامیان رئیس قبلی مجلس ارمنستان نیز از اعضای این حزب هستند. این حزب تمامی ارکان اصلی کشوری را در اختیار خود گرفته است.
۲- حزب ارمنستان شکوفا: حزبی متشکل از یک سری فعالان سیاسی است که از نزدیکان سیاسی آقای روبررت کوچاریان، رئیس جمهور قبلی، هستند. آقای گاگیگ زاروکیان، رئیس این حزب یکی از سرمایه¬داران برزگ ارمنستان است که رئیس فدراسیون المپیک می باشد. وی به عنوان فردی خیر در ارمنستان معروف است.
۳- حزب فدراسیون انقلابی ارمنی یا داشناکسوتیون: از احزاب قدیمی ارمنستان است که رویکرد سوسیالیستی دموکراتیک دارد و واهان هوهانیسیان، رهبر این حزب در مجلس ارمنستان، و آرمن روستمیان، رئیس کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس ارمنستان، نیز عضو این حزب است.
۴- کنگره ملی ارمنی: که از ائتلاف ۱۸ حزب تشکیل شده و گرایشات نئو لیبرالی و افراطی دارد با میتینگ¬های خود دولت را تحت فشار قرار می¬دهد و رئیس آن آقای لِوُن ترپتروسیان، اولین رئیس جمهور ارمنستان، است. در درون این ائتلاف احزاب دست راستی افراطی و احزاب کاملاٌ دست چپی در کنار یکدیگر قرار گرفته و صرفاً برای مخالفت با حزب جمهوریخواه و شخص رئیس جمهور فعلی با هم هماهنگ شده و تشکیل کنگره داده¬اند. این ائتلاف باید ۷ درصد کل آرا را به دست بیاورند تا در مجلس بعدی حضور یابند.
۵- حزب میراث: حزبی ناسیونال لیبرال است و آقای رافی هوهانیسیان، اولین وزیر امور خارجه ارمنستان، در حال حاضر رئیس این حزب می باشد.
۶- حزب کشور قانونمند: حزبی نئو لیبرال و میانه¬رو با رویکرد غرب¬گرایانه است. رئیس این حزب آقای آرتور باغداساریان، دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان، است.
۷- حزب دموکرات¬: این حزب به ریاست آقای آرام سارکسیان نوعاً حزبی سوسیال دموکرات است. این حزب قبلاً از نظر ایدئولوژیک به حزب داشناکسوتیون نزدیک بود ولی در حال حاضر به صورت مستقل در انتخابات شرکت می کند.
۸- حزب کمونیست: به رهبری آقای روبن توماسیان از کمونیست¬های کهنه¬کار ارمنی است. پس از فروپاشی حزب کمونیست ارمنستان به سه شاخه¬ مجزا و متضاد تقسیم شد. هسته اصلی این حزب قصد دارد مسقلاً در انتخابات شرکت کند.
۹- حزب ارمنیان متحد: حزبی جدید است و پیشینه ایدئولوژیک و سیاسی مشخص ندارد.


نکات مهم در انتخابات اخیر:
یکی از نکات مهم در این انتخابات این است که به غیر از دو حزب داشناکسوتیون و میراث که پلاتفورم (خط ¬مشی) انتخاباتی تفصیلی دارند، بقیه احزاب حتی حزب حاکم جمهوریخواه برنامه انتخاباتی خود را در قالب شعار و در سطح مانیفستی ارائه داده و از این سطح فراتر نرفتند.
نکته دیگر این ¬که رئیس جمهور فعلی، آقای سرژ سارکسیان، تمامی برنامه انتخاباتی و تبلیغاتی حزب حاکم جمهوریخواه را راساً رهبری می¬کند، کاری که بدور از موازین سیاسی است و رؤسای جمهور معمولاً خودشان را درگیر چنین حرکاتی نمی¬کنند.
مسئله دیگر موضوع تخلفات گسترده پیش از انتخابات است. منظور رشوه¬های انتخاباتی می باشد که به وفور در طول این ۴۰ - ۵۰ روز بین رای دهندگان توزیع شده است. بر همین اساس نیز این بحث بنیادی مطرح است که آیا در چنین کشورهایی که شرایط اجتماعی نامطلوب و فقر فراگیر، می¬توان از طریق انتخابات عمومی حکومت مردمی تشکیل داد؟ و یا اصولاً امکان برگذاری انتخابات دموکراتیک واقعی وجود دارد؟

سؤالات کارشناسان:

در جمهوری آذربایجان بیشتر الیگارش¬ها سعی می¬کنند به خانواده علی¬یف¬ها نزدیک و وارد ساختار قدرت شوند. آیا در ارمنستان نیز چنین جوی حاکمی است؟
جواب: الیگارش¬ها در ارمنستان همانند کلیه کشورهای تازه استقلال یافته، مستقیماً وارد ارکان حکومتی می شوند و نه تنها درمجلس حضور دارند بلکه وزارت¬خانه¬ها را نیز در برگرفته¬اند. تقریباٌ تمامی وزارتخانه¬های ارمنستان همانند جمهوری آذربایجان الیگارشیزه شده¬اند. اکنون در ارمنستان کمتر مسئول دولتی را می¬توان یافت که یا خودش الیگارش نباشد و یا به خانوادۀ الیگارش¬ها متصل نباشد. منتهی برخلاف آذربایجان که فقط خانواده¬ای علی-یف¬ها وجود دارند در ارمنستان الیگارشی تک قطبی نبوده و در انحصار یک خانواده نیست.
میزان مهاجرت معکوس ارمنستان به چه صورتی است و آیا این روند قابل بررسی است؟ و دیگر این¬که چقدر از نمایندگان فعلی مجلس از مهاجرانی هستند که چند سالی در غرب یا کشور دیگری زندگی کرده¬اند.
جواب: آمار دقیقی از مهاجرت را نمی¬توان ارائه داد اما پدیده مهاجرت در ارمنستان را می توان به دو دسته تقسیم کرد: یک نوع مهاجرت مربوط به نیروی انسانی جوان وافراد تازه ازدواج کرده¬ است، که پس از مدتی کار در کشور مقصد به خصوص روسیه، به ارمنستان بر می¬گردند. این نوع مهاجرت از نظر حاکمان کشور باعث نگرانی نمی¬شود و حتی خود حکومت تسهیلاتی را برای مهاجرت به روسیه و کشورهای تازه استقلال یافته فراهم می¬کند. اما نوع مهاجرتی که تمام اعضای یک خانواده را شامل می¬شود و در سال¬های اخیر زیاد شده، بسیار نگران¬کننده است. دلیل عمده هر دو نوع این مهاجرت ها عمدتاً اقتصادی است. در زمان ریاست آقای روبرت کوچاریان، مشخصاً از سال ۲۰۰۰ در مجلس ارمنستان قانون مالیاتی خاصی تصویب شد که بر اساس آن بیزنس¬های کوچک و متوسط، فقط با پرداخت سالیانه ۵۰ یا ۶۰ هزار درام، از مالیات¬های درصدی معاف شدند. و تنها زمانی که سرمایه آن¬ها بالا می¬رفت مشمول مالیات¬های درصدی می¬شدند. این قانون باعث -شد تا بیزنس¬های کوچک و متوسط و مغازه داران، که در زمان لِوُن ترپتروسیان از بین رفته بودند، احیا شده و شرایط ثبات اقتصادی و اجتماعی کشور را فراهم سازند. این امر از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ در دوره تصدی آندرانیک مارکاریان، نخست وزیر فقید و محبوب ارمنستان ادامه داشت. اما پس از وی، این قانون مالیاتی لغو شده و تمام بیزنس¬ها کوچک و متوسط مجبور به دادن مالیات¬های درصدی شدند که به تبع آن تعداد زیادی از این بیزنس ها به ورشکستگی رسیدند. به همین موازات فروشگاه¬های زنجیره¬ای انحصارگرا رشد کرده و این مسئله خود باعث مهاجرت بسیاری از بازرگانان کوچک ارمنی به روسیه شد. بنابراین بحث مهاجرت مهم است و تمام احزاب به این بحث اشاره¬های کرده¬اند.

مواضع احزاب و افکار عمومی مردم ارمنستان درباره پیوستن به اتحادیه اروپا و تأثیر آن بر انتخابات را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
جواب: در دکترین تمامی احزاب، موضوع پیوستن به اتحادیه اروپا وجود دارد و آن-ها رسماً پیگیر آن هستند. اما شدت و حدت این پیگیری فرق می¬کند. بطور کلی احزابی که گرایش به روسیه دارند با حدت زیاد به این مسئله نمی¬پردازند. احزاب دیگر مانند کنگره ملی ارمنی، حزب کشور قانونمند و حزب میراث سعی می¬کنند که ارمنستان هرچه زودتر به این اتحادیه بپیوندد. در حال حاضرارمنستان در چارچوب مشارکت شرقی اتحادیه اروپا فعال است، چون راه ورود به اتحادیه اروپا از این کانال می ¬گذرد. اما چرا دولت فعلی در این عرصه فعال شده است؟ در جواب باید گفت مخالفین برون پارلمانی حکومت از سال ۲۰۰۸ بعد از کشته شدن ۱۰ نفر در ارمنستان در اعتراض به انتخابات ریاست جمهوری، به طور فعالانه شروع به طرح دعاوی¬های حقوقی در دادگاه¬های اروپا و سازمان¬های حقوق بشر کردند. در آن زمان با روی کارآمدن آقای ادوارد نعلبندیان، وزیر امور خارجه ارمنستان، دولت تلاش کرد تا نقش پررنگتری در سازمان¬¬های اروپایی داشته باشد. این امر در واقع واکنشی در برابر احزاب اپوزیسیون بدون پارلمانی بود. اما اکنون این نیروهای اپوزیسیون تا حد زیادی عقب نشینی کرده اند ولی حکومت همچنان به مشی پیوستن به اتحادیه اروپا ادامه می¬دهد. مردم ارمنی می¬گویند ما یک ملت اروپایی با ریشه هندو اروپایی هستیم و بر این باورند که ارمنستان باید دیر یا زود به اتحادیه اروپا بپیوندند، اما نه به هر قیمتی. این بحث درباب روابط ترکی-ارمنی نیز صادق است. مردم ارمنی اذعان دارند که ارمنستان باید با ترکیه رابطه همجواری مسالمت آمیز داشته باشد، چون این کشور یکی از دروازه ها¬ی مهم ورود به اروپا است، اما نه به قیمت عقب نشینی از مواضع قراباغ، انصراف از مسئله نژادکشی ارمنیان و دست کشیدن از دادخواهی اراضی اشغالی (ارمنستان غربی). ترکیه نیز می گوید تا زمانی که مناقشه قرا¬باغ به نفع آذربایجان حل نشود مرز خود را با ارمنستان نخواهد گشود. این مسئله نشان می دهد که ترکیه قصد دخالت یکجانبه در مناقشه را دارد. برعکس موضع ایران، که همیشه نقش مثبت و بیطرفانه در این مناقشه داشته است، این موضع ترکیه خلاف عرف بین¬الملل بوده و در واقع یک اعلام جنگ نهان به ارمنستان تلقی می گردد.

احساس می شود که یک نوع نگاه به گذشته¬گرایی و مؤلفه¬های هویتی در میان ارمنیان وجود دارد. میزان این نگاه و استفاده احزاب از آن برای کسب بیشتر آرا به چه صورتی است.
جواب: مسئله نژادکشی ارمنیان به صورت بنیادی در اذهان ارمنیان جهان جای گرفته است. هر خانوادۀ ارمنی یکی از خویشاوندان دور یا نزدیک خود را در جریان نژادکشی از دست داده و این مسئله طبیعتاً روی تصمیم¬گیری های سیاسی تأثیرعمده دارد. واقعیت این است که بین سالهای ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳ میلادی (۱۲۹۴ الی ۱۳۰۲ هجری شمسی) یک میلیون و نیم ارمنی کشته شده و حدود هشتصد هزار نفر هم به کوچ اجباری وادار شده¬اند. اگر این مسئله اتفاق نمی¬افتاد هم جمعیت و هم وسعت ارمنستان از این که هست، خیلی بیشتر می¬شد و مسئله عدم دسترسی به دریاهای آزاد به وجود نمی آمد. ارمنستان می¬توانست به دریای سیاه راه داشته و اقتصادی پیشرفته داشته باشد. حکومت وقت ارمنستان وعثمانی دوبار در ماه¬های می و آگوست۱۹۲۰ از وودرو ویلسون، رئیس جمهور آمریکا، تقاضای حکمیت کردند. ویلسون مرز میان ارمنستان و ترکیه را طوری تنظیم کرد که ارمنستان به دریای سیاه راه ¬یابد. اما ترکیه برخلاف قوانین و کنوانسیون های بین المللی این حکمیت را نپذیرفت. بی جهت نیست که ترک¬ها اولین موردی را که در سال ۲۰۰۹ در پروتکل¬های خود برای برقراری روابط با ارمنستان مطرح کردند به رسمیت شناختن تمامیت ارضی ترکیه بود. و این در حالی است ¬که هنوز ایالات متحده آمریکا که روابط بسیار زیادی با ترکیه دارد و ده¬ها معاهده میان آن¬ها به امضا رسیده است، ولی تاکنون تمامیت ارضی ترکیه را برسمیت نشناخته است. ترکیه به دلیل ترس درونی مسئله تمامیت ارضی را مرتب مطرح کرده و این نگاه به گذشته کماکان وجود دارد.
بنابراین ترکیه به ارمنستان می گوید که شما نخست باید تمامیت ارضی ما را برسمیت بشناسید، از مسئله نژادکشی دست بکشید و قراباغ را نیز به جمهوری آذربایجان برگردانید و مردم ارمنستان هیچوقت چنین چیزی را قبول نمی¬کنند. این اصرار و پافشاری ترکیه یعنی کارشکنی و اخلال در بهبود روابط دو کشور. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر فعلی ترکیه، چندین بار علناً راجع به جمهوری آذربایجان گفته است: «ما یک ملتیم در دو دولت». مشاهده می کنیم که هر بار پس از این طرز برخورد دور از اسلوب دیپلماتیک روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان خصمانه¬تر شده و رو به وخامت می گذارد. اما ایران در مناقشه قراباغ نقش دینامیک و سازنده داشته و همیشه راه حل عادلانه را پیشنهاد کرده و هرگز نگفته است که قراباغ از آن ارمنستان است یا از آن جمهوری آذربایجان. تاکید ایران بر اصل عدالت در مناقشه قره باغ کاملاً منطقی است چون این مسئله ظریف و شکننده است و تا زمانی که مسایل تاریخی و حقوقی مابین ارمنستان، آذربایجان و ترکیه حل نگردد انتظار بهبود روابط نخواهد رفت. مکانیسم های سازش فوری و روش های صرفاً سیاسی مسئله را حل نکرده بلکه آن را به تعویق می¬اندازد.

بازگشت کوچاریان به قدرت تا چه اندازه امکان پذیر است؟ با توجه به این¬که ظاهراً از طرف حزب جهوریخواه از وی استقبالی نمی¬شود و به نوعی به حاشیه کشیده شده. آیا کاندیدا شدن وارتان اسکانیان،وزیر امور خارجه سابق ارمنستان، از طریق حزب ارمنستان شکوفا را می¬توان یک نوع سنجیدن توان این حزب برای کاندیدا شدن کوچاریان برای ریاست جمهوری دانست یا نه؟
جواب: من هم موافق این نظر هستم چون در واقع هدف آقای کوچاریان فراتر از پارلمان است. آقای وارتان اسکانیان از نزدیکترین افراد به کوچاریان است که از طریق حزب یاد شده کاندیدا شده و انتخابات آتی محکی است برای آقای کوچاریان که آیا خودش هم برای انتخابات ۲۰۱۳ ریاست جمهوری قادر است از طریق همین حزب به صحنه بیاید یا نه. از سوی دیگر بعضی از نظر سنجی¬ها حکایت از آن دارد که حزب ارمنستان شکوفا بالاترین اعتبارسیاسی در میان مردم ارمنستان را دارد.

در کشورهای عربی و حتی ایران جوانان علاقه¬ای خاص به شبکه¬های اجتماعی و فیس¬بوک دارند آیا در ارمنستان نیز چنین جوی حاکم است و می¬تواند در قبل و بعد از انتخابات تأثیر¬گذار باشد؟.
جواب: در ارمنستان نیز جوانان با شبکه¬های اجتماعی و فیس¬بوک کار می¬کنند اما تصور نمی¬کنم به اندازه کشورهای عربی همانند مصر و سوریه تأثیر گذار باشد. ولی استفاده از فیس¬بوک زیاد است اما در حال حاضر عامل مهم سیاسی به حساب نمی¬آید. در ارمنستان پدیده ای دیگری وجود دارد که به نظر من پدیده ای سالم و مثبت است، و این ظهور جنبش-های مدنی است. در ارمنستان شاید بیش از ۸۰۰ انجمن مدنی - اجتماعی وجود دارد. آگرچه نمی توان گفت که در آنجا جامعه¬ ای کاملاً مدنی بوجود آمده است، اما تمایل بوجود آوردن چنین جامعه ای در ارمنستان بسیار زیاد بوده و روز به روز بر تعداد انجمن های مدنی افزوده می¬شود. جنبش¬های مدنی که به عنوان مثال در رابطه با فضای سبز یا مسایل شهروندی دیگر تشکل مییابند از دید نخست سیاسی نیستند. پیشگامان این قبیل اعتراضات شهروندی و تشکلات مدنی جوانان هستند، اما هنوز برای تبدیل اینها به ابزارسیاسی زمان لازم است.

شما فرمودید که ایران همیشه در باره قراباغ موضع عادلانه و سازنده ابراز کرده است اما چه مسایلی باعث شد که ارمنستان تقاضای میانجیگری جمهوری اسلامی ایران را در این مسئله نپذیرد؟
جواب: من نیز فکر می¬کنم که میانجیگری ایران می¬توانست به نفع دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان باشد و زودتر به نتیجه برسد. ولی همان طور که می دانید چند سالی است که گروه مینسک (ایالات متحده، فدراسیون روسیه و جمهوری فرانسه) روندی را برای میانجیگری آغاز کرده است. حدود دو سال پیش جمهوری آذربایجان سعی -کرد که مسئله قرا¬باغ را به حوزه سازمان ملل منتقل کند اما این سازمان نپذیرفت و تلویحاً استدلال کرد که روند باید از طریق گروه مینسک دنبال شود. این تغییر تاکتیکی از سوی آذربایجان وزارت امور خارجه این کشور را در تنگنایی دیپلماتیک انداخته و آن را در مظان اتهام کارشکنی در روند مذاکرات قرار داد. اگر در آن زمان ارمنستان نیز میانجیگری ایران را می¬پذیرفت احتمالاً همچون جمهوری آذربایجان به تغییر تاکتیکی و انحراف از روند مذاکرات گروه مینسک متهم می شد. شاید دلیل رد تقاضای میانجیگری ایران از سوی ارمنستان همین باشد.

حزب داشناکسوتیون از احزاب قدیمی ارمنستان و در تاریخ معاصر ارمنستان نقش فعالی داشته است اما بعد از استقلال ارمنستان در سال ۱۹۹۱ این حزب در عرصه-های سیاسی خیلی فعال ظاهر نشده و تا حدودی نتوانسته است کرسی¬های زیادی را در پارلمان ارمنستان به خود اختصاص بدهد علت این امر در چیست؟ و آیا این حزب در انتخابات فردا نسبت به دوره قبل شانس بیشتری برای کسب آرا خواهد داشت؟
جواب: فکر می¬کنم در انتخابات فردا موقعیت این حزب تغییری زیاد نخواهد کرد. این مسئله عوامل تاریخی و سیاسی مختلفی دارد. نه تنها این حزب بلکه احزاب هنچاک و رامکاوار نیز چنین وضعی را دارند. ذهنیتی که قاطبه مردم ارمنستان نسبت به این احزاب دارند با ذهنیت دیاسپورا بسیار متفاوت است. در طول ۷۰ سال دوران کمونیستی خصوصاً علیه حزب داسناکسوتیون تبلیغات فعالی شده است که در واقع بستر ذهنی این مسئله است. از طرفی دیگراین سه حزب سنتی داشناکسوتیون، رامکاوار و هنچاک¬ نسبت به مسئله ارمنی بسیار فعال بوده و استرداد ارمنستان غربی را در دستور کار خود قرار داده اند، بنابراین قدرت¬های جهانی و همچنین بعضی از کشورهای همسایه همانند ترکیه طبیعتاً مایل نیستند این احزاب به حکومت برسند. در صورت به قدرت رسیدن این احزاب احتمالاً تمامی معادلات منطقه ای به هم خواهد خورد. ظاهراً خود این احزاب نیز نمی¬خواهند ارمنستان متحمل فشارهای مظاعف قدرت های منطقه شود و از اینرو تمایل ورود تمام عیار به صحنه سیاسی ارمنستان را از خود نشان نمی دهند.