هر چه زمان می‌گذرد نشانه‌ها و آثار حضور نیروها و گروههای افراطی تندرو سلفی و تفکیری آذری حاضر در سوریه و سایر کشورها بر جمهوری آذربایجان آشکارتر می‌شود و اندک اندک توجه دولت باکو به این خطر افزون می‌شود. در این راستا مركز بين‌المللي مطالعات صلح برای بررسی بیشتر رویکرد جمهوری آذربایجان به جریان‌ها و گرایش هایی تندرو سلفی و پیامدهای آن گفتگویی با محسن پاک‌آیین سفیر ایران در جمهوری آذربایجان انجام داده است:
واژگان کلیدی: آسیب‌های گروه های افراطی در جمهوري آذربایجان، دولت باکو و آسیب‌های گروه های افراطی سلفی، جریان های تکفیری در جمهوری آذربایجان، وهابیت در جمهوری آذربایجان، جمهوری آذربایجان دولت باکو و رابطه با جریان‌های تندرو سنی در جمهوری آذربایجان.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: در نگاهی کلی رویکرد باکو به انقلاب های و خیزش های عربی در سه سال گذشته چگونه بوده است؟
پاك‌آيين: جمهوری آذربایجان در سطوح رسمی، غیر رسمی و رسانه‌ای، تحولات ناشی از خیزش های عربی در کشورهای اسلامی را دنبال می کرد اما سعی می کرد از موضعگیری مستقیم در سطوح رسمی نسبت به این تحولات پرهیز نماید. البته در مجامع رسمی و رسانه ای بخصوص در طیف روشنفکران نوعی رضایت نسبت به سقوط دیکتاتورهای شمال آفریقا دیده می شد.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: با توجه به حضور سلفی های تندرو ي جمهوري آذربایجانی در مناطقی چون سوریه دولت باکو چه رویکردی در مورد گروه های تندرو سلفی چون جبهه النصره داعش و جبهه الاسلامیه و… در منقطه خاورمیانه داشته است؟
پاك‌آيين: بر اساس قانون اساسی جمهوری آذربایجان، این کشور دارای نظام لائیک و غیر دینی است و به عنوان یکی از کشورهای معتقد به تساهل دینی شناخته شده است. در عین حال یک واقعیت غیر انکار این است که مسلمانان اکثریت جمعیت جمهوري آذربایجان را تشکیل می دهند و حفظ وحدت ملی و ثبات این کشور در سایه تعامل مسلمانان با یکدیگر و پرهیز از افراط گرائی ممکن خواهد شد.به همین دلیل این کشور دارای یک رویکرد منفی نسبت به گروه های تندرو وهابی بوده که البته اخیرا به دلیل کشته شده اتباع آذری در سوریه، بروز و ظهور بیشتری پیدا کرده است. در ماه های گذشته نگرانی های اجتماعی در باره سو استفاده های گروه های افراطی، از ارزش های مقدس اسلامی، همچون جهاد و شهادت برای اعزام جوانان به سوریه با افزایش ناراحتی مردم همراه بوده و از نظر حاکمیت جمهوری آذربایجان نیز هر تفسیری از اسلام که تهدیدی برای ثبات کشور باشد ،مردود تلقی گردیده است.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: حمایت کشورهای عربی از سلفیان و وهابیون در جمهوري آذربایجان چون کادرسازی و حمایت مالی چه نقشی در گسترش سلفیگری و و هابیت در جمهوري آذربایجان داشته است؟
پاك‌آيين: تردیدی نیست که جریان افراطی وهابیت در سال اخیر در جمهوري آذربایجان رشد داشته و گروه های رادیکال با حمایت مالی و سیاسی برخی از کشورهای عربی در این اتفاق سهیم بوده اند. اما قاطبه مردم جمهوري آذربایجان چه شیعه و چه سنی و جناح های غیر دینی با رشد افراط گری دینی در کشور خود مخالف هستند و از این پدیده منفی استقبال نمی کنند. مردم جمهوری آذربایجان که انسان های فهیمی هستند یکی از آسیب ها و آفت های دینی را وجود جریان ها و حرکت های افراطی که به نام اسلام فعالیت می کنند و برای رسیدن به مقاصد نامشروع خود در صدد فریب جوانان هستند،می دانند. وهابیان از سال ۱۹۹۷ پایگاه هایی در جمهوري آذربایجان تاسیس کرده و با ساخت و نفوذ در مساجد به تبلیغ عقاید خود پرداخته اند. مسجد ابوبکر بزرگ ترین مسجد وهابی در جمهوري آذربایجان، با کمک مالی یکی از بنیادهای خیریه کویتی در سال ۱۹۹۸ در باکو احداث شد و با جدی شدن خطر گسترش وهابیت در جمهوري آذربایجان خانواده های آذری نسبت به این مسجد حساسیت پیدا کرده و نهایتا این مسجد تعطیل شد. مشخص است که پشت صحنه گسترش وهابیت، حمایت های مالی چند کشور عربی قرار دارد. مبلغان آنان با استفاده از پوشش کارهای خیریه، با حضور در میان افراد مهاجر و جنگ زده و اقشار ضعیف حاضر می شوند و از آنان برای انجام تحصیلات دینی در کشورهای عربی دعوت می کنند. وهابیون بیشتر از مناطق شمـالی جمهوري آذربایجـان که با روسیه هم مـرز بـوده فعالیت خود را شروع کرده و سپس در دیگر مناطق جمهوری آذربایجان فعال شدند. تردیدی نیست که ادامه فعالیت گروه های وهابی در این کشور می تواند به ثبات دینی این کشور آسیب جدی وارد نماید و حتی به رویاروئی های مذهبی منجر شود.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: نگاه نهادهای رسمی دولتی در امور دینی ـ مذهبی جمهوری آذربایجان و دولت باکو به مساله بازگشت تندروهای سلفی از کشورهای خاورمیانه ای به جمهوری آذربایجان چیست؟
پاك‌آيين: بدنبال اتفاقات اخیر بسیاری از علمای دینی ،نمایندگان مجلس و جوامع روشنفکری جمهوری آذربایجان، وهابیت را بعنوان یک تهدید برای آینده کشور مطرح خواهان مقابله با آن شده‌اند. چندی قبل شبکه تلویزیونی آینس گزارشی تکان دهنده ازچگونگی اعزام وهابیون از جمهوری آذربایجان به سوریه با کمک یکی از کشورهای دوست باکو پخش کرد. این گزارش نشان داد که گروه های تکفیری برای انجام اقدامات تروریستی علیه دولت و ملت سوریه، اتباع دولت باکو را از منطقه زاگاتالاوگوسار، با ترفندهای مختلف به داخل خاک سوریه هدایت می کنند. اداره مسلمانان قفقاز مهمترین نهاد آذری در عرصه مذهبی است و آقای شیخ الاسلام پاشازاده رئیس آن می باشد نیز چندی قبل بیانیه ای صادر کرد و از برخی تلاش های هدفدار برای القای تفکرات تحریف شده در باره ارزش های مقدس اسلامی چون جهاد و شهادت در جامعه جمهوری آذربایجان ابراز تاسف کرد. آقای پاشازاده در این بیانیه از اینکه مشارکت برخی شهروندان آذری در مناقشات مسلحانه در سایر کشورها، به عنوان جهاد قلمداد می شود ، ابراز ناراحتی کرد. اداره مسلمانان قفقاز ضمن محکومیت شدید گروه های افراطی همچون خوارج، تکفیریون، وهابیون سلفی ها و نورچی ها که در آذربایجان فعال هستند، از روحانیون جمهوری آذربایجان خواست که در خطبه های خود پیرامون این وقایع جوانان را روشن کنند.بنظر من این تحولات موجب شده که مقامات فرهنگی و امنیتی جمهوری آذربایجان متوجه آسیب های گروه های افراطی شده و مسئولین این کشوربه خوبی متوجه شده اند که ادامه فعالیت این فرقه می تواند در درازمدت حاکمیت جمهوری آذربایجان را با چالش های جدی مواجه کند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: برخی معتقدند که خطر سلفیگری قفقاز و به ویژه جمهوري آذربایجان را تهدید می‌کند و عربستان و غرب می‌خواهند برنامه درگیریهای مذهبی پاکستان و هند را در جمهوري آذربایجان اجرا کنند. در این حال پتانسیل تندرویی گروه های سلفی در داخل جمهوري آذربایجان تا چه حدی است؟
پاك‌آيين: بالاخره با توجه به حمایت آمریکا و برخی کشورهای منطقه از تروریسم جهت بی ثبات سازی کشورهای مسلمان، این قبیل اتفاقات در هر کشوری می تواند حادث شود.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: برخی فقدان تعلیمات مذهبی در مدارس و رسانه‌های عمومی این کشور را اصلیترین دلیل برای به وجود آمدن فضای مناسب برای این گروهها میداند و مقابله با جریان وهابیت را نه بر عهده نهادهای امنیتی این کشور، بلکه که بر عهده تمام نهادها و گروههای فرهنگی میداند. نگاه شما چیست؟
پاك‌آيين: قطعا تعلیمات صحیح مذهبی در مدارس و رسانه‌های عمومی بخصوص تاکید بر مبانی تشیع به عنوان یک دین منطقی،معتدل و مخالف خشونت و تروریسم می تواند کشورهای مسلمان بخصوص دارای اکثریت شیعه را از تبعات منفی تروریسم مصون بدارد.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: پیامدهای حضور گسترده تکفیری ها در داخل جمهوري آذربایجان چیست؟
پاك‌آيين: بطور کلی وجود تشکلهای افراطی دینی بر روی فکر و اندیشه جوانان تأثیر می‌گذارد و جریان های دینی منحرف، با ارایه مفهوم نادرست از جهاد ، جوانان مسلمان را اغفال می کنند. البته واقعیتی وجود دارد که توسعه دینی و نگرش جوانان آذربایجانی نسبت به اسلام و تشیع در سال های گذشته بسیارخوب بوده و آنان بخوبی با آموزه های دینی آشنا هستند و افزایش حضور جوانان در مساجد و مراکز مذهبی به هنگام برگزاری مراسم دینی توصیف ناپذیر است.به همین دلیل من فکر نمی کنم وهابی ها موفق به رخنه در جامعه شیعی بشوند. در عین حال اهل سنت نیز در جمهوری آذربایجان،افرادی معتدل و غیر افراطی هستند،ولی نظارت جدی نهادهای ذیربط بر عملکرد تبلیغات گروه های افراطی نیز ضروری تلقی می گردد.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: در صورتی که دولت باکو قصد داشته باشد دست به برنامه ریزی منظمی بر ضد گروه های تکفیری بزند، آیا ایران نیز می تواند این کشور را کمک کند؟
پاك‌آيين: بطور طبیعی به دلیل اشتراکات فراوان مذهبی، تاریخی و فرهنگی دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان و نیز به دلیل مرزهای طولانی مشترک بین دو کشور، جمهوری اسلامی ایران می تواند به منظور پیشگیری از به خطر افتادن امنیت منطقه، همکاری های سودمندی را با این کشور در این مورد به عمل آورد. بنظر من خطر افراط گرائی دینی یک خطر منطقه ای است و همه کشورهای منطقه باید نسبت به آن حساس بوده و برای مقابله با آن احساس مسئولیت نمایند.
دریافت صفحه با کد QR