هرچند طی دو سال اخیر روابط اقتصادی و فرهنگی دو کشور ایران و ترکیه کمابیش حفظ شده اما به‌نظر می‌رسد روابط دیپلماتیک دو کشور گرمای خود را از دست داده و طرفین منتظر تغییرات تازه در الگوی مناسبات یکدیگرند. از قرار معلوم آتش دولت اردوغان تندتر بوده و در این میان گوی سبقت را از ایران ربوده است تا به‌زودی خود را میزبان رییس‌جمهور ایران کند. ادکتر علی خرم، کارشناس روابط بین‌الملل درباره ضرورت‌هایی كه این تعجیل را به دولت اردوغان تحميل كرده است سخن گفته است.
پرسش: ارزیابی شما از رویکرد جدید دو کشور ایران و ترکیه در مناسباتشان چیست؟
خرم: رویکرد جدید در روابط ایران و ترکیه را باید در نحوه برخورد نگرش و نوع تعامل ایران با کشورهای خارجی دانست. دگرگون شدن روابط و ایجاد نوعی برخورد مثبت بین دو کشور را باید در سیاست خارجی و راهبرد جدید و در برخوردهای تعاملی ایران جست‌وجو کرد. به‌عبارتی در دولت حاضر تلاش بر این است که در چارچوب اصول دیپلماتیک و روش‌های بین‌المللی که مبتنی بر احترام و ارزش‌های کشورهای مقابل است حرکت شود. این کلیدواژه هر نوع روابط دیپلماتیک محسوب می‌شود. یعنی ما چه بخواهیم چه نخواهیم و چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم وقتی با یک کشور می‌خواهیم همکاری و تعامل داشته باشیم باید اول به ارزش‌های آن کشورها توجه و احترام بگذاریم. شاید برخی ارزش‌های کشورهای مقابل برای ما چندان ارزشمند نباشد ولی اگر ما هم مقید باشیم که به این ارزش‌ها توجه کنیم این مهم تاثیر خود را در روابط می‌گذارد و مقدمه‌یی برای بهبود و گسترش روابط و حتی عبور از تنش‌ها، سردی‌ها و خصومت‌ها در روابط با یک کشور خارجی خواهد شد.
از این نظر اگر ما حتی با کشوری که فکر می‌کنیم دشمن ماست در چارچوب احترام‌آمیز با زبان ملایم و روشن حتی با کشور دشمن گفت‌وگو کنیم قادریم که معجزه بیافرینیم و روابط‌مان خوب و از خصومت‌ها عبور کنیم. البته این تنها به ترکیه مربوط نمی‌شود و به همه کشورها مربوط است، چنانکه وقتی دکتر ظریف با جان کری گفت و گو کرد، جان کری هنگام خروج اعلام کرد که احتمالا تحریم‌ها برداشته خواهد شد. این معجزه کارایی خود را در عمل برای ما نشان داده است.
پرسش: این چارچوب را در رابطه تازه تهران با ترکیه چگونه تعریف می‌کنید؟
خرم: ایران و ترکیه از تاریخ مشترک و دوستی مشترک و فرهنک مشترک و حتی دین مشترک برخوردار هستند. ترکیه برای ایران و ایران برای ترکیه بسیار مهم هستند. ترکیه برای ایران دروازه ورود به اروپا محسوب می‌شود و ایران هم برای ترکیه به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرفته منطقه که از چارچوب‌های دموکراتیک مثل ترکیه برخوردار است. ایران می‌تواند برای همکاری مشترک در جهت صلح و امنیت در منطقه خاورمیانه به سمت ترکیه بیاید. ایران و ترکیه ظرف ۱۰سال گذشته در بسیاری از میدان‌ها با هم همکاری داشته‌اند و در بسیاری از جاها که یک طرف مشکلاتی داشته، کشور دیگر توانسته به کمک او بشتابد و مشکل او را حل کند.
بنابراین اگر به‌طور موقت نوعی سردی در روابط به وجود می‌آید به سرعت باید در جهت ترمیم آن بکوشند.
پرسش: موضع ترکیه را در تعجیل این کشور برای گرم کردن روابطش با ایران چگونه می‌بینید؟
خرم: ترکیه در فاصله دو سال و نیم گذشته بعد از درگیری‌هایی که در سوریه به وجود آمد سعی کرد که از مخالفان و معارضان سوریه حمایت کند که در این رویکرد با ایران دچار برخی اختلافات شد. ترکیه از معارضان حمایت کرد که امروز تروریست بودن بسیاری از آن گروه‌ها به اثبات رسیده و شاید ترکیه و حتی عربستان و قطر و برخی کشورهای غربی فکر نمی‌کردند که با حمایت‌شان از معارضان نطفه القاعده و افراطی‌گری را در منطقه بکارند. امثال حوادثی که دامنگیر غرب در افغانستان و عراق شد در آینده نزدیک در سوریه اگر به طریق مناسب جلوگیری نشود باعث دردسر جدی غرب و ترکیه خواهد شد.
این موضوع تا همین اواخر مورد توجه ترکیه قرار نگرفته بود اما به تدریج با گسترش دامنه بحران از سوریه به داخل ترکیه دولت اردوغان متوجه خطر برخوردهای قومیتی و مذهبی شد، بنابراین تصور می‌رود کشورهایی نظیر ترکیه راه خود را تصحیح کنند و به‌جای تصمیم برای سرنگونی بشار اسد درصدد حفظ صلح و آرامش در منطقه باشند. از این جهت ترکیه دوباره به ایران روی آورده است. بنابراین هر دو کشور با یک وقفه مجددا همدیگر را جست‌وجو می‌کنند و باید همکاری مشترک را که تنها راه دو کشور ایران و ترکیه است را جدی در پیش بگیرند.
پرسش: به غیر از سوریه چه دلایل دیگری وجود دارد تا ترکیه پیشگام دعوت از ایران برای سفر به ترکیه شود؟
خرم: مهم‌ترین موضوع اکراد است. اکراد ترکیه بعد از سه دهه با دولت ترکیه توانستند به توافق برسند که راه جنگ را کنار بگذارند و زندگی مسالمت‌آمیزی با ترک‌های ترکیه داشته باشند . در نگاه کردها هم نسبت به توافق با دولت ترکیه مشابهتی صورت گرفته است. بنابراین شرایط کردها با ترک‌ها شکننده است و دولت ترکیه به صلاحش نیست که با کارت کردها دست به بازی‌هایی بزند که آینده آن نامعلوم است.
پرسش: ایران چه ضرورتی برای نزدیک‌تر کردن مناسباتش با استانبول را دارد؟
خرم: دولت دکتر روحانی مصمم است که روابط خود را با کلیه همسایگان بهبود بخشد و این مقدمه‌یی است برای تنش‌زدایی با کل کشورهایی که در گذشته احیانا با ایران در تقابل قرار گرفتند. سفر روحانی برای استارت مجدد گسترش روابط بین تهران و استانبول خواهد بود و احیای همکاری‌هایی که در گذشته ایران و ترکیه را همسایه و دوست هم قرار داده بود.
گفتگو از: زهره آقایانی
منبع: پايگاه تحليلي خبري ايران - بالكان به نقل از اعتماد
دریافت صفحه با کد QR