الیزا مارکوس نام یک روزنامه نگار و تحلیل گر سیاسی آمریکایی است که طی سالیان ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ چندین بار به ترکیه سفر کرده و در خصوص کردهای این کشور و فعالیت های سیاسی آنان به تحقیق و فعالیت مطبوعاتی پرداخته است. وی به عنوان خبرنگار رویترز درباره سوزانده شدن و تخلیه صدها روستای مناطق کردنشین ترکیه توسط نظامیان این کشور، چند گزارش جنجالی تهیه کرد و در سال ۱۹۹۵ میلادی، "دادگاه امنیت دولت" ترکیه این نویسنده آمریکایی را به اتهام تشویش و تحریک افکار عمومی به دادگاه فرا خواند اما در سال ۱۹۹۶ در آمریکا و در نهاد صنفی روزنامه نگاران این کشور به خاطر همین اقدام به عنوان روزنامه نگار سال مود تشویق قرار گرفت.
مارکوس برای دستیابی به فهم روشنی درباره پ.ک.ک و کردها، چندین ماه در کمپ های شاخه نظامی این گروه به عکاسی، تهیه گزارش و گفتگو مشغول شد. سپس چند هفته نیز در کنار نظامیان و شبه نظامیان ترکیه به تحقیق مشغول شده و پس از آن نیز مصاحبه هایی با فرماندهانی ترتیب داد که د رمقام مخالف و منتقد از این حزب جدا شده اند.
او مجموع تحقیقات خود را در کتابی به نام "باور و خون؛ پ.ک.ک و جنبش کردها" در سال ۲۰۰۷ منتشر کرده که تاکنون به سه زبان انگلیسی، فرانسوی و ترکی استانبولی ترجمه شده و نام مارکوس را به عنوان یک کارشناس متخصص مسائل مربوط به پ.ک.ک و کردهای ترکیه مطرح کرد. وی همچنین به تاریخ نگاری درباره فعالیت های سیاسی و حزبی قانونی کردهای ترکیه نیز اقدام کرده و تمام جزییات فعالیت های حزب صلح و دموکراسی و احزاب قبلی آن را از سال ۱۹۹۰ تاکنون فیش برداری و ثبت کرده است. وی هم اکنون در روزنامه نیویورک تایمز و مجله فارین پالیسی قلم می زند.
آرام دوران تحلیل گر سابق روزنامه رادیکال ترکیه که مدتی است به پایگاه تحلیلی خبری تی۲۴ پیوسته است، با مارکوس مصابه ای ترتیب داده و جویای نظرات وی در خصوص مذاکرات صلح و گفتگوهای دولت اردوغان و اوجالان شده است. این پایگاه اینترنتی که به عنوان روزنامه اینترنتی آزاد فعالیت می کند، در ترکیه از طرفداران فراوانی برخوردار بوده و تحلیل های آن از اعتبار ویژه ای برخوردار است.
تی ۲۴: در آخرین روزهای سال ۲۰۱۲ و با آغاز سال ۲۰۱۳ در ترکیه شاهد انتشار اخبار دیدارهای میت و اوجالان بودیم. به نظر شما این بار و در روند کنونی مذاکرات، ترکیه تا چه اندازه به صلح نزدیک شده است؟
الیزابت مارکوس: فکر نمی کنم که ترکیه به مقطع زمانی صلح نزدیک شده باشد. حتی بر این باورم که یک مقطع واقعی به نام مذاکرات صلح در حال حاضر در ترکیه آغاز نشده و وجود ندارد. می خواهم بگویم که به نظر من حزب عدالت و توسعه چند نشست مفصل و کارساز و برنامه ریزی شده، برای تدوین نقشه راه صلح تشکیل نداده است. فکر نمی کنم دقیقا به این نتیجه رسیده باشند که اردوغان باید با چه کسانی و درباره چه مسائلی گفتگو و مذاکره کند.
صدالبته اردوغان می خواهد صلح را مستقر کرده و به درگیری ها پایان دهد. اصلا مگر ممکن است کسی از استقرار صلح بدش بیاید؟ فقط مساله این است که چنین پروژه مهمی نیاز به مقدمات و آمادگی های چندجانبه دارد. مثلا باید پرسید: آیا حزب عدالت و توسعه آماده است برای پایان دادن به درگیری با پ.ک.ک گام های لازم را بردارد؟ خیر. آیا پ.ک.ک حاضر است اقدامات لازم را انجام دهد؟ باز هم خیر. خود اردوغان هم حاضر نیست. خوب در این صورت اصلا چرا چیزی به نام گفتگو و جریان مذاکره به وجود آمده است؟ پاسخ این است: مردم ترکیه حاضرند و خواهان پایان دادن به درگیری های هستند. دلیل هیجان مردم نیز همین است. آنها صلح می خواهند . امیدوارند و میزان شادی و امید آنها واقعا تعجب برانگیز است. با انتشار خبر دیدارهای هاکان فیدان با اوجالان، بسیاری از مردم ترکیه و به ویژه فعالان رسانه ای و روزنامه نگاران بر سر ذوق آمدند. بگذارید بپرسیم: در شرایطی که سرویس اطلاعاتی میت از روز دستگیری اوجالان تاکنون با او در ارتباط و گفتگو بوده، دلیل هیجان کنونی جامعه ترکیه چیست؟ چه چیز تازه ای وجود دارد؟ در پاسخ به چنین سوالی باید گفت: این هیجان و این جنب وجوش اجتماعی و رسانه ای برای حکومت ترکیه حاوی یک پیام مهم است. پیامی که نشان می دهد مردم ترکیه از روند گفتگو و صلح حمایت می کنند و متاسفانه اردوغان برای به فرجام رساندن این روند، آمادگی لازم را ندارد.
تی ۲۴: به نظر شما در حال حاضر اوجالان به نمایندگی از پ.ک.ک با دولت ترکیه گفتگو می کند یا قرار است مطالبات و انتظارات ترکیه را به پ.ک.ک بقبولاند؟
الیزابت مارکوس: از زمانی که اوجالان در سال ۱۹۹۹ ربوده شد، به مدت ۳-۲ سال تاثیر و نفوذ خود را در میان سران پ.ک.ک حفظ کرد و پیکارجویان پ.ک.ک به فرمان او از مرزهای ترکیه عقب نشینی کردند و پس از آن نیز وکلای مدافع اوجالان پیام ها و سخنان او را از زندان به قندیل انتقال می دادند. اما آن دوران گذشت و هم اکنون خیلی چیزها عوض شده اند و پ.ک.ک خارج از اراده و قدرت اوجالان اداره می شود. فرموش نکنید که تیم چهل نفره وکلای مدافع اوجالان همگی زندانی شدند و به مدت دو سال است که ارتباط مستقیمی بین اوجالان و پ.ک.ک وجود ندارد و در شرایطی مانند سلول انفرادی به سر می برد.
پ.ک.ک تغییرات زیادی از خود به نمایش گذاشت که هیچ کدام از آنها در چهارچوب تجارب اوجالان نبود. مثلا پدیده ای به نام KCK (کنگره جوامع کردستان) زمانی به وجود آمد که ارتباطی بین اوجالان و پ.ک.ک وجود نداشت. نمی خواهم بگویم دستگیرشدگان پرونده KCK همگی مجرم هستند، اتفاقا فکر می کنم اغلب آنها بی گناه هستند و جرمی مرتکب نشده اند. در طول دو سال گذشته پ.ک.ک در شمال سوریه دست به سازماندهی های متفاوتی زده، جنگیده، نیرو جمع کرده و اقداماتی کرده که اوجالان از آنها خبر ندارد. خوب... در این صورت اوجالان چگونه می تواند بین پ.ک.ک و حکومت، سازش و توافق به وجود بیاورد؟ اوجالان برای آن که بتواند پ.ک.ک را اقناع کند، باید بتواند افکار خود را به آنها انتقال داده و درباره یکایک نکات مورد نظر خود با سران پ.ک.ک بحث کرده و درستی ایده های خود را به آنان بقبولاند. مشکل اصلی اینجاست. برای رسیدن به چنین هدفی باید شرایط حبس اوجالان تغییر کند. مثلا اوجالان می داند در سوریه دقیقا چه خبر است؟ اوجالان از کشته شدن ده ها عضو پ.ک.ک در لیجه و سایر نقاط اطلاع دارد؟ می داند مراد قاراییلان، این اواخر چه مواضعی اتخاذ کرده است؟ من فکر نمی کنم اوجالان از این چیزها خبر داشته باشد و مطمئنم با سران پ.ک.ک تماس ندارد.
در شرایطی که ارتباط اوجالان با جهان قطع شده و امکان تماس ندارد و هر سند و اطلاعاتی هم پس از عبور از دریچه های امنیتی و حکومتی به او داده می شود، چگونه می تواند پ.ک.ک را اقناع کند؟ اصلا خود ما هم نمی دانیم اوجالان چه نظراتی دارد و الان به دنبال چیست. بنابرین اگر ترکیه واقعا به دنبال این است که با اوجالان به توافق و سازش نهایی برسد باید او را از انزوا و شرایط ایزوله درآورده و امکان ارتباط وی با پ.ک.ک را فراهم کند و می خواهم یک بار دیگر تاکید کنم که اردوغان برای چنین اقداماتی آماده نیست.
تی ۲۴: شما در کتاب خود درباره پ.ک.ک به این موضوع اشاره کرده اید که پ.ک.ک پیش از هر چیز بر اساس فداکاری و ازخودگذشتگی بین اعضا و سران این حزب پیش رفته است. به نظر شمااین حس و این پیوند عاطفی هنوز هم آن چنان قدرتمند است که مانع از جدایی اوجالان و قندیل شود؟
الیزابت مارکوس: این ارتباط هنوز هم قوی است و قندیل نمی تواند در معادلات خود نقش اوجالان را از یاد ببرد. اما می خواهم بر این موضوع نیز تاکید کنم که این موازنه از یک جنس بسیار حساس است. در حال حاضر اوجالان یک زندانی است نه یک فرد آزاد و رها. به همین خاطر پ.ک.ک نمی تواند به طور صد دصد و بدون تردید به توصیه ها و خواسته های وی عمل کند و نمی داند که بیانات اوجالان تا چه اندازه دربرگیرنده افکار مستقل خود او و تا چه میزان حاوی خواسته های دولت است. بیایید روی یکی از جملات وزیر دادگستری ترکیه متمرکز شویم. چند روز پیش سعدالله ارگین وزیر دادگستری اعلام کرد: "مواضع جدید اوجالان منعطف شده و توقعات ما را برآورده می کند." آیا واقعا جناب وزیر توقع دارد این جملات وی از سوی مردم جدی تلقی شود؟ دقیقا یعنی چه؟ یعنی اوجالان به عنوان یک زندانی که با هیچ کدام از فعالان سیاسی کُرد در ارتباط نیست، تغییر عقیده داده است؟ در ثانی چنین چیزی چرا باید از قول یک مقام حکومتی بیان شود؟ آیا اگر به اوجالان اجازه می دادند که آزادانه حرف بزند، باز هم همین نتیجه به دست می آمد؟ به نظر من هیچ کس این سخنان را جدی تلقی نمی کند. الان در ترکیه میلیون ها کُرد زندگی می کنند که مشکلات جدی دارند و دولت تلاش می کند خواسته های آنان رابرآورده کند و از یاد نبریم که معضلات کردها فقط با اوجالان ارتباط ندارد. این معضل ابعاد کلان فرهنگی و سیاسی دارد و بسیاری از مسائل بنیادین ترکیه را با خود درگیر می کند.
ترکیه نمی تواند برای حل این معضل تنها با اوجالان صحبت کند. باید سراغ حزب صلح و دموکراسی بروند، با سیاستمداران کُرد صحبت کنند، با حامیان حزب صلح و دموکراسی و سایر فعالان در تماس باشند و گفتگوهای فراگیری انجام دهند اگر نه این مقطع به نتیجه مثبتی نخواهد رسید. دولت ترکیه امیدوار است که صرفا با ادامه گفتگو با اوجالان مشکلات خود را حل کند و لابد تصور می کنند گه اگر شرایط حبس اوجالان را به زندان خانگی تغییر دهند او نیز به پ.ک.ک دستور می دهد سلاح های خود را بر زمین گذاشته و بروند دنبال کارشان. اما چنین نیست. معضل کردهای ترکیه یک معضل کلان و بنیادین است که نمی تواند صرفا با چندوچون جزای اوجالان مرتبط باشد این مساله دارای ابعادی است که با موضوع هویت قومی و ملی درگیر می شود و مباحث مهمی به میان می آید که برخی از آنها عبارتند از: شیوه اداره مناطق کردنشین، امتیازات ویژه کردها در قانون اساسی و جدایی یا عدم جدایی آنها و خیلی چیزهای دیگر. به همین خاطر من فکر می کنم که ترکیه در حال حاضر یک نقشه ناکارآمد را برای حرکت در دست گرفته و در مسیر باطل قدم بر می دارد. این راه، راه رسیدن به صلح نیست.
تی ۲۴: امروزه بسیاری از تحلیل گران و کارشناسان مرتبط با مسایل ترکیه بر این باوند که ۳ رهبر اثرگذار و مهم ترکیه عبارتند از: اوجالان، فتح الله گولَن و رجب طیب اردوغان. شما تا چه اندازه با این نظریه موافق هستید؟
الیزابت مارکوس: اوجالان به طور رسمی هنوز هم رهبر پ.ک.ک است. اما از آن جایی که در حبس به سر می برد، نمی تواند مانند یک رهبر رفتار کند. اما در عین حال می توانیم بگوییم که برای چند میلیون کُرد، یک نماد و یک چهره مهم در جنبش سیاسی کردها است. من در کتابم هم به این موضوع اشاره کرده ام که خیلی وقت ها اوجالان به یک شیوه بیرحمانه تصمیمات غلطی درباره پ.ک.ک گرفته است. با این وجود مکانیسم "تک مرد، تک نگرش" باعث شده که پ.ک.ک به حیات خود ادامه داده و قدرت بگیرد. در غیر این صورت پ.ک.ک نیز یا مانند ده ها گروه چپ ترکی از بین می رفت و یا مانند بسیاری از احزاب و گروه های سیاسی کُرد دچار ده ها انشعاب و تقسیم شدن به چندین گروه روشنفکری یا انتلکتوئل می شد. کاریزما، عقل و هوشمندی اجرایی اوجالان به پ.ک.ک نیرو داد و باعث شد که در جامعه کردها و کردهای ترکیه تغییراتی به وجود بیاید. اگر چه خیلی وقت ها جامعه ترکیه این حرکت را نپسندیده و آن را مانند یک گروه ایستای مارکسیست تلقی کرده اما چنین نیست.
تی ۲۴: خیلی وقت ها درباره سران پ.ک.ک و مساله وحدت نظر یا تفرقه نظر آنان، دیدگاه های گوناگونی مطرح می شود. مثلا برخی بر این باورند که سران پ.ک.ک عبارتند از دو دسته شاهین های جنگ طلب و کبوتران صلح طلب. به عنوان مثال رسانه های ترکیه مدام به این نکته اشاره می کنند که فهمان حسین یا دکتر باهوز اردال از فرماندهاین نظامی کُرد سوریه ای پ.ک.ک، برای به بن بست رساندن صلح و ادامه جنگ و درگیری یک تهدید جدی است. این دیدگاه ها تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟
الیزابت مارکوس: در میان سران پ.ک.ک در برخی مسائل اختلاف نظر وجود دارد اما میزان تفاوت ها به گونه ای نیست که مثلا باهوز اردال بخواهد و بتواند به تنهایی مذاکرات صلح را به سوی بن بست سوق دهد.
رسانه های ترکیه علاقه مند هستند که اردال را به عنوان یک چهره مهم جنگ طلب معرفی کنند اما واقعیت های موجود، مکانیسم اداره و فرماندهی پ.ک.ک و میزان قدرت باهوز به شیوه ای نیست که او بتواند به تنهایی صلح را به بن بست برساند.
تی ۲۴: به نظر شما انشعاب و تجزیه احتمالی پ.ک.ک چه نتایجی به بار می آورد؟
الیزابت مارکوس: اگر می خواهید درباره هر گونه احتمال انشعاب و جدایی در پ.ک.ک سخن به میان بیاوریم باید به شما بگویم که این سوال دو جواب روشن دارد: نخست؛ همه اعضای پ.ک.ک می دانند که یک فرد نمی تواند در برابر گروه بایستد. همین الان به سرنوشت کسانی فکر کنید که در برابر گروه ایستادند و سودای انشعاب به سر آنها زد. مثلا چتین گونگُر با نام سازمانی سمیر در سال ۱۹۸۵ به راحتی از میان برداشته شد. یا کانی یلماز که در سال ۲۰۰۸ کشته شد. اصلا همه آن افرادی که خواسته اند در برابر گروه بایستند و یک دسته رقیب تشکیل دهند، یا کشته شده اند و یا به طور مرموزی سربه نیست شده و از سرنوشت آنان اطلاعی در دست نیست. نکته دومی که می خواهم به شما بگویم این است که اساسا راز قدرت و بقای پ.ک.ک در اتحاد داخلی آن است و این موضوع اجازه انشعاب و تجزیه را نمی دهد و همه اعضا خیلی خوب می دانند که در صورت جداشدن از گروه و تشکیل یک شاخه جدید، هیچ شانسی برای پیروزی نخواهند داشت.
تی ۲۴: مذاکراتی که به واسطه سرویس اطلاعاتی میت بین اوجالان و ترکیه آغاز شده است، از منظر منافع و مصالح کشورهای ایران، عراق و سوریه به کجا خواهد رسید؟
الیزابت مارکوس: من باز هم تاکید می کنم که ترکیه مذاکرات مهم و معنی داری با اوجالان ندارد اما اگر سوال شما معطوف به یک مذاکره کلی و هدفمند باشد باید در پاسخ شما بگویم که توافق ترکیه با پ.ک.ک ارتابط مستقیمی با کردهای سوریه پیدا کرده و هر گونه توافق پ.ک.ک و دولت اردوغان بر آینده کردهای سوریه تاثیر خواهد گذاشت. موضوع حزب اتحاد دموکراتیک (شاخه سوری پ.ک.ک یا PYD) و کنترل بخشی از سوریه توسط نظامیان این گروه، موضوع مهمی است و کردهای سوریه ای عضو پ.ک.ک در شمال سوریه به فعایلت خود ادامه خواهند داد. و البته این فعالیت به شکلی نخواهد بود که بشار اسد از آنان در مقابل ترکیه استفاده کند. به هر حال موضوع اعضای سوریه ای پ.ک.ک موضوع حساسی است و باید در اوج دقت و ظرافت برای آن چاره جویی شود. در خصوص ایران هم باید بگویم که صلح پ.ک.ک و ترکیه به عمر پژاک پایان خواهد داد و این موضوع از برخی جهات به نفع ایران است. در خصوص عراق هم بر این باورم که صلح پ.ک.ک و ترکیه چندان به نفع مالکی نیست و ثبات و استقرار کردهای عراق، عدم حملات ترکیه به شمال عراق و دیگر فاکتورها، مجموعا به نفع دولت بغداد نخواهد بود و به عبارتی کوتاه و موجز باید گفت صلح بین قندیل و آنکارا، به معنی به وجود آمدن تهدید جدی برای بغداد خواهد بود.
تی۲۴:احزاب قانونی کردها طی سالیان گذشته مانند حزب صلح و دموکراسی و احزاب قبلی آن که نام های دیگری داشته اند، همواره به این متهم شده اند که استقلالی از خود نداشته و کاملا زیرمجموعه ی تشکیلاتی پ.ک.ک هستند. شما فعالیت حزب صلح و دموکراسی را چگونه ارزیابی می کنید؟
الیزابت مارکوس: صد البته حزب صلح و دموکراسی یک نهاد سیاسی است که به طور کامل تحت نفوذ و تایثر پ.ک.ک است. اما به نظر من این حزب در شرایط موجود در ترکیه و مجلس، توانمندی ها و ظرفیت های سیاسی و اجتماعی خوبی پیدا کرده است وبرخی سیاستمداران آن به جایگاهی رسیده اند که پیش تر در میان احزاب کردی سابقه نداشته است. باید در تحلیل رفتار و کارکرد سیاسی این حزب یک واقعیت را در نظر داشته باشیم که سیاستمداران وسران آن هم از سوی دولت تحت فشار هستند و هم رای دهندگان آن و به عبارتی دیگر هواداران پ.ک.ک، از این حزب توقعاتی دارند و همواره خواسته های و مطالبات خود را به حزب صلح و دموکراسی یادآوری می کنند و حرکت و فعالیت سیاسی در چنین شرایطی ساده نیست. اما با این حال هم در مسائل مربوط به مطالبات کردها و هم در حوزه های غیرکردی قدم های خوبی برداشته است.
تی ۲۴: نخست وزیر اردوغان همواره بر این نکته تاکید کرده که جامعه ترکیه در دهه های ۸۰ و ۹۰ صاحب رهبران سیاسی مقتدر نبوده و دولتمردان آنکارا نتوانسته اند برای حل معضل کردهای ترکیه قدم بردارند. به نظر شما شخص نخست وزیر اردوغان در قیاس با آتاترک و حزب عدالت و توسعه به عنوان یک حزب اسلامگرای راست محافظه کار توان و اراده لازم برای حل معضلات کردهای این کشور را دارد؟ اصلا به ما بگویید آیا اردوغان واقعا قصد دارد مشکلات کردها را حل کند یا نه؟
الیزابت مارکوس: خیر. چنین قصدی ندارد. اول این را بگویم که من فکر می کنم؛ اردوغان توان و قدرت لازم برای حل معضلات کردها را دارد. در مجلس ملی ترکیه صاحب اکثریت آرا است و هر قانونی را که دلش بخواهد به راحتی از تصویب نمایندگان خود می گذارند. اما واقعیت این است که با وجود همه این عوامل مهم، اردوغان باز هم قصد حل معضلات کردها را ندارد. ممکن است این اظهار نظر من شما را متعجب کند اما من چنین می اندیشم.
ببینید! اردوعغان در دوره اول اقتدار خود یعنی در سال ۲۰۰۲ وعده هایی می داد و حرف هایی می زد که تصویری از یک غریبه و یک تازه وارد را به اذهان جامعه سیاسی ترکیه متبادر می کرد اما اکنون اردوغان در دوره سوم اقتدار است و به کار خود وارد شده و مانند یک دولتمرد واقعی می اندیشد. با وجود این دولت اردوغان از حقوق کردها دفاع چندانی نمی کند و حتی به درستی نمی دانیم که معضلات کردها را به شکل روشن وعینی درک کرده یا خیر.
مثلا در مورد گشایش دموکراتیک برای کردها سخنانی بر زبان آورد. در خصوص آزادی و برابری و حقوق مساوی شهروندی نکاتی بر زبان آورد اما اردوغان این را به درستی نفهمیده بود که تمامی این وعده ها شامل حال اعضای پ.ک.ک نیز می شود و باید برای آنها نیز چنین امتیازاتی در نظر بگیرد. به همین خاطر بود که وقتی پ.ک.ک ۳۴ تن از اعضای خود را به عنوان کاروان اثبات حسن نیت از مرز خاپور به ترکیه فرستاد و مورد استقبال مردم قرار گرفتند، دولت به یک باره غافلگیر و دچار شوک سیاسی شد و فورا رویکرد خود را تغییر داد. امواج گسترده دستگیری ها شروع شد، صدها نفر روانه زندان ها شدند و بعد از آن نیز زمانی که سخن از گشایش دموکراتیک و تغییر قانون اساسی به میان آورد، در میدان عمل، اقدام روشنی ندیدیم. همان اردوغانی کعه برای تغییر انواع و اقسام قوانین ترکیه به راحتی حمایت وزرا و نمایندگان خود را جلب می کرد، وقتی نوبت به مساله کردها رسید طوری رفتار کرد که گویی هیچ قدرت و اختیاراتی ندارد. مجموع این تصاویر و تحلیل ها مرا به این نتیجه می رساند که اردوغان به طور عمیق و عملی توجه چندانی به حل معضل کردهای ترکیه ندارد.
تی ۲۴: به عنوان نویسنده و روزنامه نگاری که شناخت عمیقی از پ.ک.ک دارید، در مقطع مذاکرات و سازش، این گروه بر چه مبانی و مواردی به عنوان اصول غیرقابل چشم پوشی اصرار خواهد کرد؟
الیزابت مارکوس: پیش از هر چیز باید بپذیریم که معضلات موجود از جنس و گونه ای نیستند که در کوتاه مدت از سر راه برداشته شوند. نیاز به یک برنامه فراگیر و استراتژی روشن و گسترده وجود دارد. اما برای آن که پاسخ روشنی به این سوال بدهم، به اختصار به چند اصل مهم اشاره می کنم: موضوع مساوات در حقوق سیاسی برای کردها، یک اصل مهم است. برای تامین این مساوات نیز باید هم به مسائل قومی و فرهنگی و زبان کُردی اهمیت داده شود و هم در قانون اساسی جدید ترکیه، اصول کارساز و راهگشا گنجانده شود. باید محودیت های موجود از سر راه فعالان و احزاب سیاسی کُردی برداشته شود و آنان نیز امکان سازماندهی نیروهای سیاسی و اجتماعی خود را داشته باشند. باید ساختار سیاسی مناطق کردنشین ترکیه در چهارچوب متفاوتی مانند خودگردانی و یا فدرالیسم، بازتعریف شود. باید زندانیان سیاسی پ.ک.ک آزاد شوند و یک عفو عمومی و همه جانبه اعلام شود که حتی امکان بازگشت آزادانه سران پ.ک.ک به ترکیه را فراهم کند. فکر می کنم ترکیه مطلقا با آزادی اوجالان موافقت نکند اما دست کم می تواند شرایط حبس او را به شیوه ای محترمانه و انسانی تغییر دهد و به عنوان مثال موضوع حبس خانگی را قبول کند.
تی ۲۴: در مورد قتل ۳ تن از اعضای مهم پ.ک.ک در پاریس چه نظری دارید؟
الیزابت مارکوس: خوب... ارائه یک تحلیل روشن درباره عوامل این قتل بسیار دشوار و تقریبا ناممکن است و من شخصا کنجکاوم که دولت فرانسه هر چه زودتر نظر خود را اعلام کند.
من مانند بسیاری از کردها اصلا بر این باور نیستم که این قتل کار نیروهای امنیتی موسوم به دولت پنهان ترکیه باشد. خیر کار ترکیه نیست. از سویی دیگر اصلا فکر نمی کنم کار خود پ.ک.ک باشد. در مورد فرانسه و اسراییل هم، همین نظر را دارم و به نظر من نسبت دادن این قتل به پاریس و تل آویو غیرمنطقی و مسخره است. من نظر دیگری دارم و به اعتقاد من روشن ترین فرضیه این است که مظنون دستگیر شده با این سه نفر، یک مساله شخصی داشته و خواسته با آنان تسویه حساب کند و پای جریانات سیاسی حزبی در میان نیست. به موازات این ایده، فرضیه دیگری هم دارم و می گویم که هیچ بعید نیست که مظنون یک ترک راست افراطی باشد و بدون ارتباط با یک جریان به خصوص و بر اساس باورهای شخصی خود به قتل اقدام کرده باشد.
اما چیزی که مهم است این بود که بلافاصله پس از انتشار خبر ترور، هم پ.ک.ک و حزب صلح و دموکراسی ترکیه را به قتل متهم کرد و هم دولتمردان ترکیه پ.ک.ک را به تسویه حساب حزبی متهم کردند. این نشان می دهد که بین دو طرف مذاکره، چیزی به نام اعتماد وجود ندارد و برای اعتمادسازی نیاز به اقداماتی فراتر از رفتن به سلول اوجالان و گفتگو با او وجود دارد. من فکر می کنم چنین مذاکراتی زمان بر و نفس گیر هستند و در فواصل طولانی دیدارها خیلی ها قصد به بن بست رساندن مذاکرات و خرابکاری به سرشان خواهد زد و تا جایی که عقل من قد می دهد حزب عدالت و توسعه برای اعتمادسازی گام بلندی برنداشته است.
تی ۲۴: به موازات موضوع کردهای ترکیه، در عراق و سوریه هم شاهد فعالیت سیاسی کردها هستیم. به نظر شما کردها در آینده سیاسی خاورمیانه حرف هایی برای گفتن خواهند داشت؟
الیزابت مارکوس: من نمی دانم که تا چه اندازه صاحب قدرت خواهند شد و تا چه اندازه حرفی برای گفتن خواهند داشت اما برای ادراه مناطق خود اقدام خواهند کرد.
تی ۲۴: به نظر شما در داخل حلقه فرماندهان و سران پ.ک.ک، غیر از اوجالان اسامی مهم دیگری برای حضور در مذاکرات وجود دارد؟
الیزابت مارکوس: من در نیویورک تایمز در این خصوص یک مقاله تحلیلی نوشته و به این موضوع اشاره کردم که اوجالان فرد مناسبی برای حضور در دیدارهای صلح نیست.
اوجالان قابلیت آن را دارد که طرف مشورت باشد، با او رفتار محترمانه ای صورت بگیرد و پیش از اتخاذ تصمیمات مهم موافقت او نیز جلب شود. اما من پیش تر هم به این موضوع اشاره کردم که او یک زندانی است. او فردی است که نه با پ.ک.ک، نه با دیگر سیاستمداران کُرد نه با هواداران خود و کارشناسان مسائل کردها و ترکیه ارتباطی ندارد و واقعا نمی دانم که دولت چگونه می خواهد با اوجالان به نتیجه برسد. باید این واقعیت را بپذیریم که اوجالان هم اکنون از بسیاری از افکار، مطالبات و خواسته های کردها خبر ندارد.
به نظر من بهترین و مطلوب ترین گزینه برای مذاکرات صلح، سیاستمداران حزب صلح و دموکراسی هستند. این مساله هیچ اهمیتی ندارد که آنان به پ.ک.ک وابسته اند. مهم این است که آنان با آرای مردم کُرد به مجلس رفته اند، در شهرها و روستاهای حوزه های انتخابیه خود با مردم ارتباط دارند نیازهای روزمره و درازمدت آنان را درک می کنند و از همه این ها مهم تر این که درک روشنی از دموکراسی دارند و می دانند که فعالیت در بستر سیاسی و دموکراتیک، چه آداب و ضرورت ها یی را طلب می کند. در کنار همه این عوامل، تعامل دوطرفه حزب صلح و دموکراسی با پ.ک.ک و برخورداری از حمای های قندیل، عامل مهم دیگری است که باعث می شود این افراد از توان و ظرفیت بیشتری برای مذاکره و گفتگو برخوردار باشند.
بدون تعارف اوجالان بک لیدر خودمحور است و فاقد تجربه دموکراتیک است. به عبارتی روشن تر باید بگوییم اوجالان به دموکراسی عادت ندارد و با شرایط و زیرساخت های آن مانوس نیست. دست کم اوجالان در دورانی که در سوریه بود، این واقعیت را نمی فهمید که در مناسبات دموکراتیک باید حضور دیگران را هم تحمل کند و حاضر به شنیدن صداهای متفاوت باشد. به همین خاطر باز هم بر این موضوع تاکید می کنم که حزب صلح و دموکراسی صحیح ترین آدرس برای رسیدن به صلح و ثبات است. صد البته در مقاطعی همچون مساله خلع سلاح، باید پ.ک.ک و قندیل هم وارد ماجرا شوند اما مدیریت و هدایت کلی مذاکرات باید به عهده سران حزب صلح و دموکراسی باشد.
متاسفانه نخست وزیر اردوغان هنوز هم فکر می کند که این مساله، پیش از هر چیز یک موضوع امنیتی است و به همین خاطر بر گفتگو با اوجالان تاکید می کند. در حالی که این مشکل واقعا یک مشکل سیاسی است و اگر اردوغان راضی شود که حزب صلح و دموکراسی آزادانه در این خصوص فعالیت کند، به پیشبرد مذاکرات کمک خواهد کرد.
ترجمه: خبرگزاری کردپرس
دریافت صفحه با کد QR