محسن پاک آيین سفیر ایران در جمهوری آذربایجان است. وی اراده مسئولان دو کشور را بر تحکیم و گسترش مناسبات دوجانبه می‌داند و لغو یک جانبه روادید از سوی ایران را نشانه‌ای محکم از وجود این اراده در طرف ایرانی عنوان می‌کند. در ادامه مشروح گفت و گوی خبرآنلاین با سفیر کشورمان در باکو که در کافه خبر انجام شد، می‌آید:
خبرآنلاين: جمهوری آذربایجان یکی از همسایگان ایران است که تردد زیادی میان اتباع دو کشور وجود دارد. چه اقداماتی برای تسهیل در فرایند تردد اتباع دو کشور انجام شده است؟
پاك آيين: یکی از سیاست‌های اصولی جمهوری اسلامی ایران این است که تردد اتباع بین ایران و کشورهای همسایه راحت باشد و تسهیلات لازم برای این موضوع لحاظ شود. برای همین ما همیشه از ایجاد تسهیلات در تردد اتباع ایرانی و جمهوری آذربایجان حمایت و سعی کرده‌ایم تسهیلات لازم را فراهم کنیم. به همین دلیل ما به صورت یکجانبه ضرورت اخذ ویزا را لغو کردیم. یعنی آذری‌ها بدون ویزا هر زمان که خواستند می‌توانند به ایران سفر کنند. این هم به دلیل اشتراکات فرهنگی، تاریخی و به خصوص زبانی ما و آذری‌هاست که باعث شده خیلی از آذری‌های ما که حتی خویشاوند با آذری‌های جمهوری آذربایجان هستند بتوانند روابط سهلی با آنان داشته باشند. ارتباطات تجاری به دلیل این سهولت بیشتر شده است و در حوزه گردشگری به ویژه گردشگری زیارتی به دلیل مذهب شیعه آذری‌ها، یا گردشگری درمانی آذری‌ها با توجه به نزدیکی ایران و با توجه به پیشرفت‌های پزشکی ایران علاقه مند‌هستند که در صورت بیماری در ایران مداوا شوند. اینها همه انگیزه‌هایی است که ما سعی کنیم این سهولت ایجاد شود.
از آن طرف آذری‌ها برای ورود ایرانی‌ها ویزا می‌خواهند. اگرچه دریافت روادید آذربایجان در ایران سخت نیست ولی بالاخره چند روزی طول می‌کشد و این باعث خواهد شد که علاقه مندی از سوی ایرانی‌ها برای سفر به آذربایجان کمتر بشود. لذا از سوی آذری‌ها تردد به ایران بیشتر هست. به طور متوسط در هفته ۵۰۰۰ آذری از آذربایجان به ایران وارد می‌شوند. چهار استان ایران با جمهوری آذربایجان مرز مشتر دارند (آذربایجان‌های شرقی و غربی، اردبیل و گیلان) و آذری ها از این پایانه‌های مرزی وارد می‌شوند. یک قانونی هم بود که در مرزها تا شعاع ۴۵ کیلومتری اتباع دو طرف می‌توانستند آزادانه بدون ویزا و گذرنامه تردد بکنند که این قانون را اخیرا مجلس ملی آذربایجان تمدید نکرد. برای این کار هم دلایل قانع کننده ای را عنوان نکردند و فقط گفتند که فعلا ضرورتی در این باره نمی‌بینیم. البته برخی هم مطرح کردند که به دلیل اینکه می‌خواهیم جلوی عبور برخی از مجرمین از جمله قاچاقچیان مواد مخدر را بگیریم این محدودیت‌ها را ایجاد کردیم که این دلیل قانع کننده‌ای نبود. چرا که به طور طبیعی مقابله با مواد مخدر راهکارهای خود را دارد. به خصوص که ایران هم در این زمینه تجربیات خوبی دارد و می‌داند که راه مبارزه با قاچاقچیان ایجاد محدودیت برای سفر اتباع نیست. البته صحبت‌هایی شده واحتمال داده شده که این قانون ابقا بشود. در جمهوری آذربایجان لغو این قانون مخالفین بسیاری دارد، مخصوصا در حوزه گردشگری و به خصوص در جمهوری خودمختار نخجوان علاقه‌مندی بسیاری وجود دارد که این قانون دوباره احیا شود. آذری ها اعلام می‌کنند علاقمند هستیم که روادید را با ایران لغو کنیم. البته می‌گویند که باید زیرساخت‌های لازم در این باره را ایجاد کنیم. به عنوان مثال می خواهند سیستم ورود و خروج را به صورت دیجیتالی کنند و می‌گویند ما در حال تهیه این زیرساخت‌ها هستیم و وقتی این زیر ساخت‌ها ایجاد شد، حتما در ارتباط با برخی از کشورها از جمله با ایران روادید را لغو خواهیم کرد. این موضوعی است که در دستور کار وجود دارد و ما در حال مذاکره با آنها هستیم.
خبرآنلاين: ممکن است این اتفاقات به خاطر اختلافات مرزی یا به خاطر درگیری‌هایی که تیر سال گذشته در مرز دو کشور اتفاق افتاد باشد؟
پاك آيين: ما بیش از ۶۰۰ کیلومتر مرز مشترک با جمهوري آذربایجان داریم ولی درگیری مرزی به این عنوان که شما می‌فرمایید هیچوقت بین دو کشور نبوده است. ما هیچ گاه درگیری مرزی بین ایران و جمهوري آذربایجان نداشته‌ایم. چیزی که سال گذشته مطرح شد، برخی از تحرکاتی بود که گروه‌های قاچاقچی برای خروج از مرز داشتند. آنها درگیری‌هایی را با مرزبانان جمهوري آذربایجان داشتند که این بحث هم با همکاری و کمک مرزبانان جمهوری اسلامی ایران تمام شد. در این رابطه همکاری خوبی بین ایران و جمهوری آذربایجان صورت گرفت. فی نفسه درگیری مرزی هیچ گاه بین دو طرف نبوده است اما برخی تحرکات چه از طرف اتباع آن طرف و چه از طرف اتباع این طرف که می‌خواهند به صورت غیرمجاز وارد بشوند، صورت گرفته است که این هم معمولا با همکاری دوطرف مدیریت می‌شود و پایان پیدا می‌کند.
حدود دو ماه پیش بود که یک تفاهم نامه مرزی در مرز بیله سوار در اردبیل بین جانشینان مرزبانی ایران و جمهوری آذربایجان امضا شد که با توجه به مفاد آن تفاهم‌نامه به نظر می‌رسد که تحرکات غیرقانونی از سوی اتباع دو کشور به خوبی مدیریت شود.
خبرآنلاين: روابط جمهوري آذربایجان با رژیم صهیونیستی در چه حدی است و این رابطه چه تاثیرات احتمالی‌ای بر روابط با ایران دارد؟
پاك آيين: جمهوری آذربایجان و اسراییل با هم روابط خوبی دارند و حجم مبادلاتشان هم چهار و نیم میلیارد دلار است و به دلیل مناقشه قره باغ، جمهوري آذربایجان از سی کشور جهان اسلحه می‌خرد که یکی از این کشورها هم اسراییل است. رابطه با کشورهای مسلمان سیاست اصولی رژیم صهیونیستی برای خروج از انزوا و ایجاد اختلاف بین کشورهای اسلامی است. از این جهت با جمهوری آذربایجان هم رابطه دارد. اما همیشه مقامات جمهوری آذربایجان به ما قول داده‌اند که به هیچ وجه حضور رژیم صهیونیستی در باکو موجب این نخواهد شد که اقدام سویی از جانب این رژیم علیه ایران صورت بگیرد و در واقع خاک جمهوري آذربایجان محلی برای تعرض به کشورهای همسایه نخواهد بود. ما هم به گفته مقامات آذربایجانی اعتماد داریم. در حال حاضر اعتماد بین دو کشور وجود دارد و نکته دیگر اینکه دستگاه‌های تبلیغاتی رژیم صهیونیستی هم روابط خود را با کشورهای اسلامی از جمله جمهوری آذربایجان بزرگنمایی می‌کنند. آن میزانی که تبلیغ می‌شود و گفته می‌شود اسراییل در جمهوري آذربایجان نفوذ دارد، نیست. روابط آنها معمولی است.
خبرآنلاين: میزان مبادلات ما با آذربایجانی در مقایسه با مبادلات اسراییل با این کشور چه میزان است؟
پاك آيين: حجم مبادلات ما با جمهوري آذربایجان کمتر از میزان مبادلات این کشور با رژیم صهیونیستی است. البته ما یک رقم اعلامی داریم در روابط داریم که حدود ۵۰۰ میلیون دلار است که یک رقم رسمی است و اعلام می‌شود اما به دلیل وجود چهار مرز و تجارت مرزنشینان با یکدیگر و تردد مسافران حجم این مبادلات بیش از این ۵۰۰ میلیون است و تا یک میلیارد هم تخمین زده می‌شود که تجارت چمدانی و رسمی با هم داریم.
در عین حال ما در حوزه‌های دیگر هم با جمهوري آذربایجان روابط داریم که به طور طبیعی رژیم صهیونیستی این ارتباطات را ندارد. به عنوان مثال ما گاز جمهوري آذربایجان را به نخجوان سوآپ می‌کنیم. یکی از شرکت های نفتی ایران به نام نیکو در دریای خزر عضو کنسرسیوم شاه‌دنیز هست که همکاری‌هایی را با جمهوري آذربایجان و برخی کشورهای دیگر برای استخراج نفت دارد. در حوزه ترانزیت ما همکاری‌های درآمدزایی داریم و این به دلیل این است که راه ایران راه امن و اقتصادی و کوتاه به خلیج فارس است. در مجموع اگر نگاه بکنیم حجم مبادلات ما نه به لحاظ تجاری صرف بلکه در حوزه تجارت و انرژی خوب هست. البته این بدان معنی نیست که این ارتباط جای رشد ندارد.
خبرآنلاين: ماجرای قطع برنامه‌های شبکه های صداوسیمای ایران در جمهوري آذربایجان چه بود؟
پاك آيين: منظور شما بحث تحریم‌های غرب است که شبکه‌های صدا و سیما را در مجموع از شبکه هاتبرد خارج کرد و در واقع اجازه نداد که اینها از این ماهواره استفاده بکنند. بعد از اینکه این اتفاق افتاد محدودیت‌هایی برای پخش برنامه‌های شبکه‌های صدا و سیما در کشورهای مختلف از جمله در جمهوري آذربایجان هم به وجود آمد و اما این نه به عنوان اینکه جمهوري آذربایجان به خودی خود این کار را کرده باشد. البته بعد از چند روز دوباره در طول موج یا مسیر ماهواره بدر این شبکه‌ها فعال شد و در هر کجای جمهوري آذربایجان قابل دسترسی است.
خبرآنلاين: درباره بازداشت خبرنگار سحر در جمهوري آذربایجان هم توضیح می‌دهید؟
پاك آيين: این خبرنگار آقای آنار بایراملی خبرنگار دفتر صدا و سیما در جمهوری آذربایجان بود که بازداشت شد. اتهامی مبنی بر داشتن مواد مخدر به او زده شد که همه اذعان داشتند که این اتهام بی اساس است و اخیرا هم ایشان آزاد شد.
خبرآنلاين: یک مسئله ای که ما با کشورهای حاشیه خزر داریم بحث رژیم حقوقی دریای خزر است. یکی از مسایل مشترک ایران و جمهوري آذربایجان نیز همین مسئله است. بحث رژیم حقوقی دریای خزر به کجا انجامید؟
پاك آيين: به علت اینکه ۵ کشور در حاشیه خزر ساحل دارند باید حتما رژیم حقوقی دریای خزر تدوین بشود. در این ارتباط کنوانسیونی هم تدوین شده است و کارشناسان هر ۵ کشور در حوزه‌های مختلف انرژی، شیلات، کشتیرانی ، محیط زیست و ... جلسات متعددی دارند که رژیم حقوقی را هرچه سریع‌تر تدوین کنند و ارتباطات دوجانبه باید حتما در چهارچوب این رژیم باشد. لذا ما با جمهوري آذربایجان در چارچوب توافقات این ۵ کشور همکاری‌هایی را داریم. اشتراکاتی هم با جمهوري آذربایجان در این رابطه داریم. هر دو کشور علاقه مند هستند که دریای خزر غیرنظامی باشد و غیرنظامی باقی بماند. هر دو کشور تمایل داریم که حتما محیط زیست در این کشور رعایت شود. مخصوصا در حوزه استخراج نفت و گاز تلاش شود که آب‌های دریای خزر آلوده نشود و شرایط زیست محیطی خوبی هم برای کشورهای اطراف و هم برای آبزیانی که وجود دارند، فراهم شود و هر دو کشور تمایل به تقویت کشتیرانی و رفت و آمد دریایی در این دریاچه داریم.
در عین حال اختلاف‌نظرهایی هم بین دو کشور وجود دارد؛ چراکه هر کس می‌خواهد از سهم خودش به نحو بهتر استفاده کند به همین دلیل آن رژیم حقوقی در حال تدوین هست و ما امیدواریم هرچه سریع‌تر تدوین شود و همه بر اساس آن رژیم بتوانند فعالیت‌هایی را در خزر سامان دهند.
خبرآنلاين: تدوین این رژیم حقوقی الآن در چه مرحله ای است؟
پاك آيين: بحث‌های جدی انجام شده و توافقات زیادی صورت گرفته ولی هنوز تدوین نشده است. ۵ کشور عضو این کنوانسیون هستند، ممکن است در یک مسئله‌ای ۳ کشور توافق داشته باشند و دو کشور توافق نداشته باشند. این کار مشکل و پیچیده ای است که نیازمند کار کارشناسی زیاد است. دقیقا تدوین این رژیم به منافع ملی هر ۵ کشور ارتباط دارد و هیچ کشوری نمی‌تواند از منافع ملی خود صرف نظر کند. به همین دلیل است که این مسئله یک مقدار طولانی شده است ولی به نظرم مراحل انتهایی خود را سپری می‌کند.
خبرآنلاين: بسیاری از منابع دریای خزر مشترک است. ممکن است اعمال تحریم‌هایی علیه ایران امکان استفاده از برخی از این منابع را از ما بگیرد؟
پاك آِيين: الآن کشورها از آن بخش‌هایی که قطعا مربوط به خودشان هست استفاده می‌کنند. جمهوری آذربایجان در حوزه های نفتی خودش استفاده می‌کند و ما هم از حقوقمان استفاده می‌کنیم و اینگونه نیست که ما به خاطر تحریم‌ها از حقوق و اختیاراتمان استفاده نکنیم. اتفاقا ما در خزر به پیشرفت های خوبی دست پیدا کردیم و در دو حوزه توانسته‌ایم به نفت برسیم. به لحاظ جغرافیایی عمق آب در بخش‌هایی که متعلق به جمهوري آذربایجان است کم است، لذا آنها سریع‌تر به نفت می‌رسند. در حوزه مرتبط با ما عمق خیلی زیاد است و به همین دلیل کار سخت است و به همین دلیل ممکن است دیرتر به نتیجه برسیم. به طور کلی در دریای خزر مشکل تحریم نداریم و فعالیت‌های خودمان را انجام می‌دهیم.
خبرآنلاين: فرمودید که جمهوري آذربایجان یک کشور شیعه است و ایران هم مرکز شیعیان جهان است. حضور فرهنگی ما در جمهوري آذربایجان در چه حدی است؟
پاك آيين: جمهوري آذربایجان ذاتا یک کشور شیعه است. این یک هویت دیرینه است و هویتی است که از قدیم وجود داشته و در دوره صفویه پررنگ شده است و همواره به عنوان هویت شیعه در مقابل برخی توسعه طلبی‌های عثمانی که قصد ترویج تسنن را داشته اند، ایستاده است. در دوران تزارها هم که سعی در دین زدایی بود آذری‌ها مقاومت کردند. در دوره کمونیست‌ها آسیب‌های زیادی حتی بیش از قبل ایجاد شد. علیرغم تمام این آسیب‌ها و مشکلاتی که وجود داشته است آذری های اتحاد جماهیر شوروی، دین خود و تشیع و محبت اهل بیت را حفظ کرده اند. بعد از فروپاشی شوروی یک محیط آزادتری ایجاد شده و شیعیان می‌توانند دین خود را بروز و ظهور بدهند.
البته این به بدان معنی نیست که شیعیان در آنجا میزان آگاهی شان از تشیع و دین همان میزانی است که در ایران وجود دارد. اما توانسته اند به صورت آئینی و سنتی تشیع خود را حفظ کنند. مظاهر این حفظ را ما در ماه محرم می‌بینیم که عزاداری‌های مفصلی برگزار می کنند. ارتباطات هم بین ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد و برخی از علاقمندان آذری به ایران آمده‌اند و در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه ایران تحصیل کرده اند. ارتباط بین علمای دو کشور وجود دارد. برای مثال در همین مجمع تقریب مذاهب که برگزار کننده کنفرانس وحدت است، هیاتی از آذربایجان شرکت خواهد کرد. قرار است در آینده نزدیک یک هیات علمایی از آذربایجان به ایران بیاید. آنها یک مرکزی دارند به نام مرکز مسلمانان قفقاز که یکی از روحانیان شیعه به نام آقای پاشازاده در آنجا رئیس است و قرار است ایشان با هیاتی ظرف دو سه ماه آینده به ایران بیایند. اینجور ارتباطات بین دو کشور وجود دارد. در عین حال کتب و نوارهای مذهبی به زبان آذری ترجمه شده و در دسترس شیعیان قرار گرفته است.
خبرآنلاين: برخی نگران گرایش‌های پان ترکیستی در ترک‌های ترکیه و جمهوري آذربایجان هستند. این مسئله چقدر در جمهوري آذربایجان جدی است؟
پاك آيين: ترکیه به دنبال ترویج پان‌ترکیسم است. به دلیل احساس برادر بزرگتری که آن ها نسبت به سایر کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز دارند. اما یک فرقی بین اعتقادات مردم که در ترکیه هستند یا در آذربایجان هستند وجود دارد. ترک‌های ترکیه اهل سنت هستند اما آذری‌های آذربایجان شیعه هستند و سابقه تمدنی جمهوری آذربایجان به خیلی قدیم می‌رسد.
پان‌ترکیسم شاید ۱۵۰ سال باشد که ایجاد شده است. اما آذری‌ها از صدر اسلام،دارای تمدن بوده و مذهی تشیع را داشته‌اند که از دوران صفویه هم رشد کرده است. به همین دلیل علیرغم اینکه پان‌ترکیسم تلاش‌های زیادی می‌کنند و نهاد‌های غیر دولتی متعددی که داشته و قصد دارند پان ترکسیم را در جمهوری آذربایجان ترویج کنند؛ ولی اقبال زیادی از سوی مردم نسبت به این اندیشه وجود ندارد. البته این بدان معنی نیست که فعالیت هایی نشود. برخی از احزاب تند افراطی جایگاهی در بین مردم ندارند. آنها گاهی ممکن است تبلیغ کنند و تمامیت ارضی کشورهای دیگر را زیر سوال ببرند و یا ادعاهای ارضی را مطرح کنند. اما این اندیشه در بین قاطبه مردم جمهوری آذربایجان و به خصوص در بین مقامات آذربایجان جایگاه ندارد و در واقع ما یک ملت هستیم در دو کشور مستقل و با مرزهای مستقل و ارتباطات نزدیکی با هم داریم.
خبرآنلاين: آیا جمهوري آذربایجان می‌تواند محل خوبی برای دور زدن تحریم‌ها باشد؟
پاك آيين: ما برای مدیریت تحریم‌ها از هر امکانی در هر کجای جهان استفاده می‌کنیم.
به نظر می‌رسد شرایط جمهوري آذربایجان با سایر همسایگان ما تفاوت داشته باشد. همانگونه که فرمودید مردم آذربایجان شیعه هستند اما از سوی دیگر این کشور نگاه به غرب دارد و مثلا وقتی مسئله‌ای مانند برگزاری مسابقات یوروویژن در این کشور انجام می‌گیرد؛ تازه این وضعیت خود را نشان می‌دهد.
ارتباطات ایران و جمهوري آذربایجان را در دو وجه نگاه کنید. از جهت ارتباطات مردمی، مردم هر دو کشور به هم علاقه مندند و ارتباطات نزدیکی وجود دارد. در ارتباط میان دولت‌ها گاهی برخی از سوء تفاهم‌ها ایجاد شده است، اما هیچ گاه این اختلافات به معنی بحران یا تنش در روابط نبوده است بلکه صرفا اختلاف نظرهایی است که بین کشورهای مختلف وجود دارد. جمهوری آذربایجان منافع خود را در ارتباط با معیارهای اروپائی تعریف کرده، معیارهائی که ما به آنها اعتقاد نداریم. در عین حال آذربایجان یک کشور با اکثریت جمعیت مسلمان است و کشورهای اسلامی از این کشور انتظاراتی دارند. به همین دلیل گاهی اختلاف نظرهایی ایجاد می‌شود. اما این به معنی این نیست که این اختلاف نظرها باعث دوری دو کشور و مانع تقویت ارتباطات باشد. بله در مقاطعی برخی از سوء تفاهمات بروز کرده است. از جمله در مقطعی که شما اشاره کردید که بحث یوروویژن بود. ولی بعد با اقدامات دیپلماتیکی که شد اوضاع آرام شده و روابط مسیر عادی خود را طی کرده است و بین دو کشور ارتباطات مثبتی وجود دارد. اینکه اختلاف بین کشورهای جهان وجود داشته باشد، دور از انتظار نیست. مهم این است که این اختلافات چگونه مدیریت شود تا تبدیل به یک مانع برای توسعه روابط بین کشورها نگردد. ما نفس وجود اختلاف نظر بین ایران و جمهوري آذربایجان را نفی نمی‌کنیم، اما تلاش دستگاه‌های دیپلماسی دو کشور که مدیر روابط فی ما بین هستند؛ این هست که این اختلافات مدیریت و بر اشتراکاتی که بسیار بیشتر از موارد اختلافی است تاکید شود. به هر میزان که ما از فرصت‌های موجود برای توسعه روابط با جمهوری آذربایجان استفاده کنیم خود به خود سوء تفاهمات هم کمتر خواهد شد. لذا وضعیت ما و جمهوری آذربایجان یک وضعیت مبتنی بر اعتماد است. کار زیادی داریم اما آینده را روشن می بینم.
خبرآنلاين: در خلال سخنانتان شما اشاره کردید به اختلافات جمهوري آذبایجان و ارمنستان که هر دو همسایه‌های ما هستند. آیا تاکنون ما اقدامی برای ایفای نقش میانجی میان این دو کشور انجام داده‌ایم؟ آیا درخواستی از هرکدام از این کشورها بوده است؟
پاك آيين: یکی از ظرافت‌ها و در واقع نکات مثبت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران این است که با ۱۵ کشوری که همسایه ایران هستند، صرفنظر از اختلافات آنها رابطه دوستانه دارد . ما الآن هم با پاکستان رابطه داریم و هم با افغانستان در عین حالی که اینها با هم اختلاف نظر دارند. هم روابط خوبی با عراق داریم و هم با ترکیه، اینها هم با هم اختلاف نظر دارند.
ما همچنین رابطه خوبی با جمهوری آذربایجان داریم و هم رابطه خوبی با جمهوری ارمنستان، علیرغم اختلافاتی که این دو کشور دارند و تلاش می کنیم رابطه با هیچ یک از همسایگان ما تاثیر منفی بر رابطه ما با کشور دیگری در مجاورت خودمان نداشته باشد. اینکه ما با هر دوکشور رابطه داریم یک امتیازی را برای ما ایجاد کرده است که بتوانیم در مقاطع خاصی برای تقویت صلح در منطقه و جلوگیری از منازعه بین این کشورها دخالت و میانجیگری کنیم. جمهوری اسلامی ایران آمادگی میانجی گری در مناقشه قره باغ از طریق گفتگو با جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد. البته خود این دو جمهوری مکانیسم گروه مینسک را انتخاب کرده‌اند. گروه مینسک سه کشور آمریکا، فرانسه و روسیه هستند و سال‌هاست تلاش می‌کنند به نحوی این مناقشه قره باغ را حل کنند و اعتقاد ما این است که موفق نبوده‌اند. اراده‌ای در گروه مینسک برای اینکه این مناقشه را حل کند وجود ندارد. تصور ما این است که اراده برای اینکه این مناقشه طولانی‌تر شود وجود دارد. به خاطر طولانی شدن این مناقشه کشورهای عضو گروه مینسک امتیازاتی را از هر دو کشور آذربایجان و ارمنستان در مقاطع مختلف گرفته و می‌گیرند.
به همین دلیل است که جمهوری اسلامی ایران طولانی شدن این مناقشه را برای امنیت منطقه مفید نمی‌داند و آماده است برای حل این مناقشه نقش خود را ایفا کند، البته این منوط به این است که هر دو کشور این را بخواهند.
خبرآنلاين: با توجه به اینکه جمهوري آذربایجان ایران را متهم می‌کند که در مناقشه قره باغ همواره به ارمنستان تمایل داشته است، آیا اساسا امکان میانجیگری وجود دارد؟
پاك آيين: اینکه گفته می‌شود که ایران در مناقشه قره باغ طرف ارمنستان را گرفته است بیشتر یک موضوع تبلیغاتی است و صحت ندارد. ما با هر دو کشور رابطه داریم و تلاش هم می‌کنیم که نوع رابطه با این کشورها تاثیر منفی بر کشور دیگر نداشته باشد. بیش از هر کشور دیگری علاقه مند هستیم که مناقشه قره باغ به صورت صلح آمیز و مسالمت آمیز حل بشود و اعتقاد ما این است که ادامه این مناقشه ممکن است که منطقه را با نا امنی مواجه بکند. اینکه چقدر این دو کشور علاقه مند باشند که ما در این موضوع ورود پیدا کنیم مربوط به این دو کشور است. وقتی این ها گروه مینسک رو پذیرفتند ممکن است برای آنها مشکل باشد که بخواهند این شیوه را تغییر بدهند ولی ما در عین حال این آمادگی داریم و تصور هم می‌کنیم که فعالیت‌های گروه مینسک به جایی نخواهد رسید. موضوع قره باغ یک موضوع منطقه‌ای است و باید در چارچوب کشورهای منطقه حل بشود. کشورهای فرامنطقه‌ای علاقه مند به حل این مشکل نیستند و اولویتی هم حل مشکل قره باغ برای آن ها ندارد. آمریکا در عراق و افغانستان و خاورمیانه گرفتار است دستگاه سیاست خارجی آمریکا اولویتی برای موضوع قره باغ قایل نیست. فرانسه گرفتاری‌های خود را دارد و الآن هم که در مالی بیشتر هم گرفتار شده است وقتی آنها این مشکلات را دارند دیگر خیلی پرداختن به موضوع قر ه باغ برای آنها موضوعیتی ندارد. لذا ما فکر می‌کنیم که برای کشورهای فرامنطقه‌ای، موضوع قرباغ موضوع دارای اولویت نیست
خبرآنلاين: به نظر می‌رسد ترکیه حضور پررنگی در کشورهای CIS دارد. نمایندگی‌های ایران در این کشورها چه اقداماتی در رقابت با این حضور پررنگ ترک ها انجام داده‌اند؟
پاك آيين: من نمی‌خواهم موضوع رقابت با ترکیه در کشورهای CIS را تایید کنم. بحث رقابت مطرح نیست. باید خصوصیات و موقعیت هرکشوری را مد نظر بگیریم. موضوع حضور ترکیه در کشورهای سی آی اس خیلی ارتباطی به بحث دوجانبه و نوع رابطه با این کشورها ندارد. برخی مسایل فراتر از مسایل دوجانبه هستند. یکی از این مسایل همین بحث مخالفت‌هایی است که از سوی آمریکا و اروپا برای مخدوش کردن رابطه ما با کشورهای سی آی اس انجام می‌پذیرد. مثلا دستگاه تبلیغاتی غرب هیچ مانعی برای اینکه ترکیه به عنوان یک کشور الگو در کشورهای اسلامی فعالیت بکند ندارد و بلکه این را تشویق هم می‌کنند. اما همین دستگاه با ترفندهای مختلف و با استخدام پرسنل با تجربه و کار کارشناسی و احتمالا در مقاطعی هم با بهره گیری از برخی اشتباهات ما سعی دارند از توسعه مناسبات ما با این کشورها جلوگیری کنند.
منظور من این است که وقتی می‌خواهیم این موضوعی که اشاره کردید را مطرح بکنیم باید همه جانبه به آن توجه کنیم. امتیازهایی که یک کشور برای توسعه روابط با سایر کشورها دارد را باید مجموعا نگاه کنیم. طبعا اگر شرایط طبیعی بود ما به مراتب بیش از هر کشور دیگری در این کشورهایی که با ما هم زبان و هم فرهنگ هستند می توانستیم ارتباط برقرار کنیم. در حال حاضر هم ارتباطات خوب است ولی جای گسترش دارد.
مصاحبه: سيدصادق روحاني
عكس: ليلا افشار
دریافت صفحه با کد QR