روابط ترکیه و سوریه شاهد تنش‌هایی در مراحل مختلف طی چهار دهه گذشته بوده است، اما هیچ گاه این تنش‌ها به مرحله کنونی نرسیده است. اخیرا باراک اوباما رییس جمهور آمریکا در ماه های اخیر گفتگوهای تلفنی بسیاری را با رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در خصوص هماهنگ ساختن تلاشها در سوریه و براندازی دولت اسد انجام داده است. در این حال باتوجه به تحولات اخیر در روابط دو کشور گفتگویی با مرتضی نعمت زاده داشته ایم:
پرسش: با توجه به سفر اخیر کلینتون به ترکیه پیامدها این سفر بر روی رویکرد ترکیه در مورد سوریه چه خواهد بود؟
نعمت زاده: سوریه و تحولات آن هم از نظر امنیتی و هم از نظر سیاسی تأثیرات راهبردی و استراتژیکی بر ترکیه دارد. درگیری های داخلی در شهر حلب با توجه به نزدیکی این شهر به مرز ترکیه و موقعیت و اهمیت آن، شرایط جدیدی را در مقابل این کشور قرار داده است و همزمان در سرنوشت آینده سوریه نقش اساسی دارد. ترکیه اکنون مهمترین کانال حمایتی مخالفان سوریه به شمار می رود و مخالفان تلاش دارند که از راه سیطره بر شهر حلب و برقراری پل ارتباطی آن با ترکیه، وضعیت جدیدی را در تحولات سوریه ایجاد کنند. بنابراین درگیری های حلب و جایگاه ترکیه در آن، در آینده این تحولات از اهمیت زیادی برخوردار است.
سرنوشت حلب برای مخالفان سوریه و همچنان حامیان منطقه ای و بین المللی آن، اهمیت استرتژیک دارد. در صورت سقوط حلب به دست مخالفان، این رخداد موقعیت و نقش ترکیه را در تحولات آتی سوریه و منطقه ارتقاء خواهد داد، لذا ما شاهد عملیات سنگین کمک رسانی به مخالفان برای فتح و سپس استفاده از شهر حلب بوده و خواهیم بود. بنابراین سفر کلینتون در این شرایط به دغدغه هایی که این و ضعیت برای مخالفان دولت سوریه و حامیان آن ها ایجاد کرده، مربوط است.
نکته دیگری که اهمیت زیادی در نگرانی های ترکیه دارد، وضعیت کردهای سوریه است. معادله جدیدی در نتیجه در اختیار قرار گرفتن مناطق کردنشین سوریه به دست پ ک ک سوریه در منطقه ایجاد شده است. این اقدام که به نوعی با هماهنگی و موافقت دولت سوریه انجام گرفته است، دو پیام اساسی برای ترکیه دارد. نخست اینکه تا زمانی که ترکیه از مخالفان سوری حمایت می کند، این امکان نیز وجود دارد که سوریه متقابلا از مخالفان کرد ترکیه ای حمایت کند. دوم اینکه اگر نظام سوریه سقوط کند، مناطق کردنشین دراختیار پ ک ک است که پیامدهای امنیتی و نظامی ناگواری برای ترکیه در پی خواهد داشت. لذا نگرانی های ترکیه و عجر و ناتوانی آن از ابراز واکنش های مناسب، ترکیه را بیش از پیش نیازمند حمایت قدرت های بزرگ بویژه امریکا کرده است.
پرسش: اردوغان اعلام کرده است جامعه بین المللی باید برای مقابله با ارتش بشار اسد رئیس جمهوری سوریه در نزدیکی شهر حلب و تهدیدات دولت برای استفاده از تسلیحات شیمیایی آماده باشد. این امر تا چه حدی نگرانی ای برای ترکیه است؟
نعمت زاده: سفر کلینتون به ترکیه این پوشش حقوقی و امنیتی را هم داشت و آن هم مساله ابراز نگرانی از بهره گیری دولت سوریه از سلاح های شیمیایی است. البته من فکر می کنم که طرح و ابراز نگرانی از کاربرد سلاح شیمیایی از سوی دولت سوریه در واقع نوعی تشویق و ترغیب و توجه دادن آن به استفاده از این برگ است. دولت سوریه قاطعانه کاربرد احتمالی سلاح های شیمایی را در مقابله با تجاوز خارجی ممکن دانسته و اما استفاده در داخل را کاملا نفی کرده است، ولی امریکا و هم پیمانانش بطور شگفت آوری با طرح این موضوع در جهت تحریک و تشویق دولت سوریه به این کار، تلاش می کنند تا ار این طریق فاجعه ای انسانی در سوریه ایجاد کنند و با این روش سیاست های خود را پی بگیرند.
پرسش: با توجه به طرح منطقه پرواز ممنوع در سوریه توسط ترک ها این امر تا چه حدیی ممکن است مورد توجه عملی قرار گیرد؟
نعمت زاده: من فکر میکنم ترکیه تصمیم خود را مساله سوریه به گونه ای قاطع گرفته است. یعنی از خطوط قرمز مناسبات با سوریه گذشته و به طور روشنی از مخالفان سوریه با همه امکانات حمایت کرده و می کند. یعنی آنچه تا کنون نیز انجام نداده است به این معنا نیست که نخواسته انجام دهد. بلکه قدرت انجام دادن آن را بر ضد سوریه نداشته است، یا شرایط داخلی این کشور و همچنین معادلات منطقه ای و بین المللی چنین اجازه ای را نداده است. لذا ترکیه قادر نیست که برخی از دیدگاه های خود را اجرا کند و ناچار است در دایره محدود توانایی و عملکرد مخالفان حرکت کند. یعنی قدرت ترکیه در این مداراست و نه بیش از آن. چرا که از یک سو ترکیه با افکار عمومی خود مواجه است که مخالف نقش ترکیه در سوریه است و از سویی نیز با نفوذ اقلیت علوی در ارتش و نهادهای سنتی این کشور مواجه است که به حال دولت را محدود می کند. گذشته از این پیمان استراتژیک ایران با سوریه و تعهد متقابل دو کشور در مقابل هم که هر گاه یکی از دو کشور مورد تجاوز قرار گرفت همپیمان دیگر متعهد است در صورت درخواست کشور دیگر به نفع کشور هم پیمان وارد جنگ شود، باعث شده است که ترکیه توجه کند اگر بخواهد وارد جنگ با سوریه گردد باید محاسبات زیادی را انجام دهد. گذشته از این حضور چین و روسیه در حمایت از سوریه و حضور ناوگان جنگی دو کشور در آب های نزدیک و ساحلی سوریه قطعا پیام هایی را برای ترکیه دارد. یعنی هرگونه حمله نظامی قطعا با واکنش این کشورها روبرو می شود. جالب آن است که چین در چند دهه اخیر هیچ گاه در معادلات بین المللی از خود به عنوان قدرت نظامی تعریف نکرده بود اما حضور ناوگان جنگی چین در آب های نزدیک سوریه یک پیام جدی است که چین نه تنها در حوزه سیاسی و اقتصادی بلکه در حوزه نظامی هم به نوعی حمایت از دولت سوریه را گوشزد می کند.
پرسش: چشم انداز و آینده رویکرد ترکیه در مورد سوریه چگونه است؟
نعمت زاده: آینده عملکرد ترکیه در مورد سوریه در چارچوب موقعیتی است که عمدتا مخالفان داخلی، منطقه ای و بین المللی نظام سوریه می توانند ایجاد کنند. یعنی ترکیه نمی تواند و در شرایطی نیست که بتواند راه جدیدی را بدون رعایت چارچوب و معادله قدرتی که اکنون وجود دارد باز کند. بنابراین عملکرد ترکیه در چارچوب وضعیت کلی مخالفان نظام سوریه است. من معتقدم ترکیه به طور کلی در یک تضاد اساسی قرار دارد. آن هم بحران میان اقتصاد و سیاست است. زمانی که دولت حزب عدالت و توسعه روی کار آمد به نوعی هماهنگی بین اقتصاد و سیاست ایجاد کرد و توسعه اقتصادی خود را مبتی بر سیاست تنش صفر با همسایگان قرارداد، اما امروزه در ترکیه میان سیاست و اقتصاد تضاد و ناهمخوانی وجود دارد. آنکارا سیاست تنش صفر با همسایگان خود را معامله کرده تا از کمک های کشورهای دیگر مانند عربستان و قطر بهرهمند شود. یعنی ترکیه ای که خود قطب فرهنگی و سیاسی مهمی در منطقه بشمار می آید اینک جایگاهش به حدی نزول کرده که به صورت تابع و پیرو عربستان و قطر در آمده است و از آن جا که این وضعیت با جایگاه تاریخی و ژئوپلتیک ترکیه ناسازگار است بطور طبیعی نمی تواند دوام بیاورد و ناگزیر به تغییر رفتار و اصلاح سیاست های خود است.
منبع: سرویس بین الملل کردپرس
دریافت صفحه با کد QR