به گزارش بنیاد مطالعات قفقاز به نقل از خبرگزاری مهر، ارمنستان یکی از نزدیک ترین کشورها به لحاظ جغرافیایی، فرهنگی و حتی منافع مشترک برای ایران است. این کشور به همان اندازه که از لحاظ اشتراکات به ایران نزدیک است به همان اندازه هم از نظر شناخته شدن در بین مردم ایران مورد غفلت قرار گرفته است. پتانسیل هایی که در ارمنستان برای ایران در جهت سرمایه گذاری اقتصادی و فرهنگی وجود دارد در کمتر کشوری می توان یافت. اما در درجه اول باید این کشور را کامل شناخت و فرهنگ، اقتصاد و سیاست در ایران را نیز برای مردم و نخبگان ارمنستان تشریح کرد. در واقع رسانه ها اگر این ماموریت مهم را عهده دار شوند می توانند به بازوی قوی دستگاه دیپلماسی برای پیگیری و تحقق منافع ملی کشور تبدیل شوند.
این ضرورت باعث شد تا هیئتی از دیپلمات ها، پژوهشگران و خبرنگاران ایرانی روز دوشنبه ۱۴ آبان ماه ۱۴۰۳ در یک سفر علمی ۵ روزه به ارمنستان سفر کنند. سفری که از ایروان پایتخت شروع و به شهر کاپان مرکز استان سیونیک ختم شد. این سفر که به دعوت «مرکز تحقیقات تحلیلی اوربلی» وابسته به مرکز روابط عمومی و اطلاعات دفتر نخست وزیری ارمنستان صورت گرفت، فرصتی برای دیدار و گفت‌وگو با مقام‌های کشور میزبان از جمله«مهر گریگوریان» معاون نخست وزیر، «آرمن گریگوریان» دبیر شورای امنیت ملی و معاون وزیر زیرساخت ارمنستان فراهم کرد. علاوه بر این فرصت گفتگویی صمیمانه و مسئله محور با مهدی سبحانی سفیر ایران در ارمنستان فراهم شد. سفیر ایران بسیار دغدغه مندانه و عملگرایانه منافع ایران در ایروان را دنبال می کند.
همچنین بازدید میدانی هیئت ایرانی از معدن مس در شهر کاپان و بزرگراه شمال-جنوب و برگزاری نشست تخصصی از دیگر برنامه های مهم این سفر بود. علاوه بر این بازدید از خبرگزاری آرمن پرس به عنوان خبرگزاری رسمی ارمنستان نیز در دستور کار بود.
روز نخست سفر؛ بررسی فرصت‌های همکاری‌جویانه در دیدار با مقام‌های کشور ارمنستان
برنامه ها با دیداری بسیار مهم شروع شد. «مهر گریگوریان» معاون نخست‌وزیر ارمنستان روز سه‌شنبه میزبان هیئت ایران بود و با تاکید بر روابط خوب دو کشور گفت که اتباع ارمنستانی، ایران را خانه خود می‌دانند و اتباع ایرانی، ارمنستان را خانه خود و این نشان‌دهنده روابط مستحکم دو کشور است.
او گفت که «اجرای پروژه چهارراه صلح، فرصت خوبی را برای ایران فراهم می‌کند که خیلی سریع بتواند به بازارهای اوراسیا دسترسی پیدا کند. ارمنستان تلاش دارد تا منافع ایران در اوراسیا لحاظ شود و این یک امر اصولی برای ماست.» معاون نخست وزیر ارمنستان ادامه داد: «ساخت و توسعه مسیر شمال به جنوب در دست اجراست و شرکت‌های ایرانی در ساخت بخش جنوب مشارکت خوبی دارند.» مهم ترین جمله ای که «مهر گریگوریان» بارها تاکید کرد این بود که ارمنستان در هر برنامه ای منافع ایران را در نظر خواهد گرفت. گریگوریان در این دیدار صمیمی به سوال‌های مختلف اعضای هیأت ایرانی پاسخ داد.
«آرمن گریگوریان» دبیر شورای امنیت ارمنستان نیز در دیداری جداگانه، ضمن استقبال از سفر هیأت رسانه -دانشگاهی ایران به ارمنستان، بر اهمیت برگزاری چنین رویدادهایی با هدف تقویت اعتماد و شفافیت بین محافل سیاسی و اجتماعی و رسانه‌ای تاکید کرد.
او در این دیدار ضمن تشریح سیاست‌ها و رویکردهای ارمنستان در تعاملات سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه‌ای و با همسایگان، بر اهمیت توسعه روابط اقتصادی با ایران تاکید کرد.
گریگوریان همچنین درباره آخرین تحولات مرتبط با پروژه «چهار راه صلح»، مذاکرات در خصوص حل و فصل اختلافات ارمنستان و آذربایجان و تعاملات این کشور در مورد نزدیکی روابطش با اروپا و آمریکا به سوالات اعضای هیأت ایرانی پاسخ داد.
آخرین مقاماتی که در ایروان پذیرای هیئت ایرانی بودن ۲ معاون وزیر ساخت بود که در زمینه اقتصادی و راه‌های مواصلاتی نکات مختلفی را مطرح کردند.
بازدید از خبرگزاری رسمی آرمن پرس
یکی از مهم ترین بخش های این سفر بازدید از آرمن پرس به عنوان خبرگزاری رسمی ارمنستان بود. در دیدار با خانم «نارینه نازاریان» و خانم «کاسیان» مدیر و معاون خبرگزاری آرمن‌پرس بر ضرورت تقویت ارتباط بین خبرگزاری مهر و تبادل خبرنگار تاکید شد که بسیار استقبال کردند.
بازدید از نمایشگاه آرشیو عکس های آرمن پرس در ۶ دهه گذشته نیز از جمله برنامه های سفر بود.
روز دوم سفر؛ فرصتی برای بازدیدهای میدانی از زیرساخت‌های اقتصادی
هیأت ایرانی روز چهارشنبه به شهر کاپان مرکز استان سیونیک در شمال ارمنستان سفر و از معدن مس -مولیبدن زنگزور به عنوان بزرگترین معدن این کشور بازدید کردند.
اما یکی از مهم ترین بخش های این سفر بازدید از بخشی از کریدور شمال-جنوب بود.کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، نام پروژه بزرگ حمل و نقل است که در پی توافق سه کشور هند، ایران و روسیه در سال ۱۳۷۹، کلید خورد. کریدور شمال- جنوب به عنوان یک پل ارتباطی مهم بین کشورهای اروپایی، اسکاندیناوی و روسیه با مناطق خلیج فارس، اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا شناخته می‌شود. این کریدور شامل شبکه بزرگراه‌ها، مسیرهای دریایی وخطوط راه آهن به طول هفت هزار و ۲۰۰ کیلومتر است و به عنوان کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی بین روسیه و هند شناخته می‌شود. این کریدور قابلیت تبدیل کردن ایران به یک مرکز ترانزیتی منطقه‌ای را دارد.
ساخت ۳۲ کیلومتر از این مسیر به شرکت های ایرانی واگذار شده است. یکی از مسئولان پروژه بهسازی بخشی از کریدور شمال جنوب ایران به ارمنستان در مورد اقدامات انجام شده در این سفر به هیئت ایرانی اعلام کرد:« این پروژه کلان ترین پروژه ایران در ارمنستان از زمان استقلال آن است. الان ۵ ماه از آغاز این پروژه ۳ ساله گذشته که قطعا زودتر به پایان می رسد. قطعه ۳۲ کیلومتری جاده آگارات به کاجاران در جنوب ارمنستان توسط شرکتی ایرانی در حال احداث هست که در صورت تکمیل و بهره برداری تا ۲/۵ سال آینده، مسافت ۴۳ کیلومتری بین دو شهر را از ۱/۵ ساعت در بهترین حالت، به ۲۰ دقیقه می‌رساند. سرعت حرکت خودروها هم از ۳۰ کیلومتر به ۸۰ کیلومتر خواهد رسید.»
این ضرورت باعث شد تا هیئتی از دیپلمات ها، پژوهشگران و خبرنگاران ایرانی روز دوشنبه ۱۴ آبان ماه ۱۴۰۳ در یک سفر علمی ۵ روزه به ارمنستان سفر کنند. سفری که از ایروان پایتخت شروع و به شهر کاپان مرکز استان سیونیک ختم شد. این سفر که به دعوت «مرکز تحقیقات تحلیلی اوربلی» وابسته به مرکز روابط عمومی و اطلاعات دفتر نخست وزیری ارمنستان صورت گرفت، فرصتی برای دیدار و گفت‌وگو با مقام‌های کشور میزبان از جمله«مهر گریگوریان» معاون نخست وزیر، «آرمن گریگوریان» دبیر شورای امنیت ملی و معاون وزیر زیرساخت ارمنستان فراهم کرد. علاوه بر این فرصت گفتگویی صمیمانه و مسئله محور با مهدی سبحانی سفیر ایران در ارمنستان فراهم شد. سفیر ایران بسیار دغدغه مندانه و عملگرایانه منافع ایران در ایروان را دنبال می کند.
همچنین بازدید میدانی هیئت ایرانی از معدن مس در شهر کاپان و بزرگراه شمال-جنوب و برگزاری نشست تخصصی از دیگر برنامه های مهم این سفر بود. علاوه بر این بازدید از خبرگزاری آرمن پرس به عنوان خبرگزاری رسمی ارمنستان نیز در دستور کار بود.
روز نخست سفر؛ بررسی فرصت‌های همکاری‌جویانه در دیدار با مقام‌های کشور ارمنستان
برنامه ها با دیداری بسیار مهم شروع شد. «مهر گریگوریان» معاون نخست‌وزیر ارمنستان روز سه‌شنبه میزبان هیئت ایران بود و با تاکید بر روابط خوب دو کشور گفت که اتباع ارمنستانی، ایران را خانه خود می‌دانند و اتباع ایرانی، ارمنستان را خانه خود و این نشان‌دهنده روابط مستحکم دو کشور است.
او گفت که «اجرای پروژه چهارراه صلح، فرصت خوبی را برای ایران فراهم می‌کند که خیلی سریع بتواند به بازارهای اوراسیا دسترسی پیدا کند. ارمنستان تلاش دارد تا منافع ایران در اوراسیا لحاظ شود و این یک امر اصولی برای ماست.» معاون نخست وزیر ارمنستان ادامه داد: «ساخت و توسعه مسیر شمال به جنوب در دست اجراست و شرکت‌های ایرانی در ساخت بخش جنوب مشارکت خوبی دارند.» مهم ترین جمله ای که «مهر گریگوریان» بارها تاکید کرد این بود که ارمنستان در هر برنامه ای منافع ایران را در نظر خواهد گرفت. گریگوریان در این دیدار صمیمی به سوال‌های مختلف اعضای هیأت ایرانی پاسخ داد.
«آرمن گریگوریان» دبیر شورای امنیت ارمنستان نیز در دیداری جداگانه، ضمن استقبال از سفر هیأت رسانه -دانشگاهی ایران به ارمنستان، بر اهمیت برگزاری چنین رویدادهایی با هدف تقویت اعتماد و شفافیت بین محافل سیاسی و اجتماعی و رسانه‌ای تاکید کرد.
او در این دیدار ضمن تشریح سیاست‌ها و رویکردهای ارمنستان در تعاملات سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه‌ای و با همسایگان، بر اهمیت توسعه روابط اقتصادی با ایران تاکید کرد.
گریگوریان همچنین درباره آخرین تحولات مرتبط با پروژه «چهار راه صلح»، مذاکرات در خصوص حل و فصل اختلافات ارمنستان و آذربایجان و تعاملات این کشور در مورد نزدیکی روابطش با اروپا و آمریکا به سوالات اعضای هیأت ایرانی پاسخ داد.
آخرین مقاماتی که در ایروان پذیرای هیئت ایرانی بودن ۲ معاون وزیر ساخت بود که در زمینه اقتصادی و راه‌های مواصلاتی نکات مختلفی را مطرح کردند.
بازدید از خبرگزاری رسمی آرمن پرس
یکی از مهم ترین بخش های این سفر بازدید از آرمن پرس به عنوان خبرگزاری رسمی ارمنستان بود. در دیدار با خانم «نارینه نازاریان» و خانم «کاسیان» مدیر و معاون خبرگزاری آرمن‌پرس بر ضرورت تقویت ارتباط بین خبرگزاری مهر و تبادل خبرنگار تاکید شد که بسیار استقبال کردند.
بازدید از نمایشگاه آرشیو عکس های آرمن پرس در ۶ دهه گذشته نیز از جمله برنامه های سفر بود.
روز دوم سفر؛ فرصتی برای بازدیدهای میدانی از زیرساخت‌های اقتصادی
هیأت ایرانی روز چهارشنبه به شهر کاپان مرکز استان سیونیک در شمال ارمنستان سفر و از معدن مس -مولیبدن زنگزور به عنوان بزرگترین معدن این کشور بازدید کردند.
اما یکی از مهم ترین بخش های این سفر بازدید از بخشی از کریدور شمال-جنوب بود.کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، نام پروژه بزرگ حمل و نقل است که در پی توافق سه کشور هند، ایران و روسیه در سال ۱۳۷۹، کلید خورد. کریدور شمال- جنوب به عنوان یک پل ارتباطی مهم بین کشورهای اروپایی، اسکاندیناوی و روسیه با مناطق خلیج فارس، اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا شناخته می‌شود. این کریدور شامل شبکه بزرگراه‌ها، مسیرهای دریایی وخطوط راه آهن به طول هفت هزار و ۲۰۰ کیلومتر است و به عنوان کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی بین روسیه و هند شناخته می‌شود. این کریدور قابلیت تبدیل کردن ایران به یک مرکز ترانزیتی منطقه‌ای را دارد.
ساخت ۳۲ کیلومتر از این مسیر به شرکت های ایرانی واگذار شده است. یکی از مسئولان پروژه بهسازی بخشی از کریدور شمال جنوب ایران به ارمنستان در مورد اقدامات انجام شده در این سفر به هیئت ایرانی اعلام کرد:« این پروژه کلان ترین پروژه ایران در ارمنستان از زمان استقلال آن است. الان ۵ ماه از آغاز این پروژه ۳ ساله گذشته که قطعا زودتر به پایان می رسد. قطعه ۳۲ کیلومتری جاده آگارات به کاجاران در جنوب ارمنستان توسط شرکتی ایرانی در حال احداث هست که در صورت تکمیل و بهره برداری تا ۲/۵ سال آینده، مسافت ۴۳ کیلومتری بین دو شهر را از ۱/۵ ساعت در بهترین حالت، به ۲۰ دقیقه می‌رساند. سرعت حرکت خودروها هم از ۳۰ کیلومتر به ۸۰ کیلومتر خواهد رسید.»
۲۱ کیلومتر از این مسیر ۳۲ کیلومتری از نو ایجاد شده و بقیه بازسازی می شود. ۱۷ پل بزرگ و ۲ تونل در این مسیر احداث می شود. این مسیر ۳.۵ میلیون متر مکعب عملیات خاکی دارد. تمام پل‌های این مسیر خاص است.
عرض مسیر ۱۸ متر است. دوخط رفت و یک خط برگشت و دو خط شنی درنظر گرفته شده است.
روز سوم؛ نشست‌های تخصصی و واکاوی راه‌های تعمیق همکاری ایران-ارمنستان
روز پنجشنبه به عنوان آخرین روز سفر کاری، میزگرد تخصصی در کاپان مرکز استان سیونیک برگزار شد که طی آن کارشناسان مرکز تحقیقات تحلیلی اوربلی و کارشناسان و اساتید ایرانی، مهم‌ترین موضوع‌های مربوط به جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی همکاری‌های دوجانبه و چشم‌انداز توسعه ایران و ارمنستان را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
در ابتدا «مهدی سبحانی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان نکاتی را در افتتاحیه میزگرد بیان کرد. سفیر جمهوری اسلامی ایران گفت: اگر روابط با همسایگان به خوبی مدیریت شود به سکویی برای توسعه مناسبات خارجی دو کشور تبدیل می شود. اولین حلقه امنیت، محیط همسایگی است و گسترش مناسبات نقش کلیدی و مهمی در شکل‌گیری منطقه باثبات و امن دارد.
او تاکید کرد: سیاست همسایگی نیازمند مراقبت دائمی است چون شرایط بی‌ثبات، زمینه‌ساز سوءاستفاده بیگانگان می‌شود. برخی دشمنان در پی آن هستند که با ایجاد اختلاف و تنش منافع نامشروع خود را در منطقه تأمین کنند. مناسبات دوستانه با همسایگان زمینه‌ساز تجارت کم‌هزینه‌تر خارجی و رشد صادرات و تأمین بنیادهای وارداتی کشورها خواهد شد. تقویت سیاست همسایگی و ارتقا همکاری در مناطق مرزی موجب اشتغال و افزایش سطح رفاه منطقه و تأمین امنیت را به همراه داشته باشد. سبحانی گفت: ما از مذاکرات ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای امضای معاهده صلح استقبال می‌کنیم و معتقدیم تنش و منازعه بین ۲ کشور می‌تواند تبعات ناگوار برای طرفین و مردم منطقه داشته باشد. سفیر ایران در ایروان از ابتکار «چهار راه صلح» ارمنستان حمایت کرد و گفت: هرگونه رفع انسداد باید تحت حاکمیت ملی و سرزمینی و نظارت و کنترل امنیتی ارمنستان باشد. مرز ایران و ارمنستان مرز دوستی است و دوکشور نه تنها منشأ تهدید برای یکدیگر نبودند بلکه منبع فردایی بهتر برای هم بودند.
این میزگرد در سه پنل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برگزار شد.«احسان موحدیان» کارشناس ارشد مسائل قفقاز مدیر پنل و بخش سیاسی بود. وی ضمن تشکر از مدیران موسسه اوربلی خواستار تداوم برگزاری نشست های این چنینی با مشارکت دیگر کشورهای ذی نفع در قفقاز مانند گرجستان، هند، روسیه، فرانسه و غیره به صورت وبینار یا حضوری شد. در ادامه خلاصه ای از مهم ترین مباحث مطرح شده در این میزگرد می آید:
«احسان موحدیان» کارشناس ارشد مسائل قفقاز: برگزاری این نشست در شهر کاپان ارمنستان که موقعیت استراتژیکی در این کشور دارد و سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران نیز در آن واقع بوده و در فاصله اندکی از مرزهای جمهوری آذربایجان قرار دارد نیز رویداد مهمی است که پیام های لازم را به طرف های دیگر منتقل می کند. تمرکز زدایی در برگزاری رویدادهای دانشگاهی و سازماندهی آنها در شهرهایی غیر از ایروان پایتخت ارمنستان توسط موسسه اوربلی یک اقدام مثبت است. زیرا باید ساکنان دیگر شهرها و روستاهای ارمنستان و به خصوص ساکنان استان سیونیک نیز باید درک کنند، دولت ارمنستان و نیز دولت و ملت جمهوری اسلامی ایران به سرنوشت آنها و حفظ امنیت و صلح در منطقه و نیز حفظ تمامیت ارضی ارمنستان اهمیت می دهند و در همین راستا اقدامات عملی برمی دارند. آنچه که در این همایش مطرح شد، صرفا پیشنهادات و توصیه های کارشناسان ایرانی منطقه قفقاز برای کمک به پیشرفت ارمنستان و ارتقای جایگاه منطقه ای آن است و دولت و ملت ایران مطمئن هستند که ارمنستان در هر زمینه ای خود بهترین تصمیم را برای آینده این کشور خواهد گرفت. شاید یکی از راه های افزایش توان و قدرت ارمنستان در مقابله با رقبا و دشمنان منطقه ای برگزاری یک مانور مشترک نظامی با ایران باشد. به خصوص که باکو به طور منظم با ترکیه و پاکستان و برخی کشورهای دیگر مانور نظامی برگزار می کند تا در مذاکرات صلح هم دست بالاتر داشته باشد. این پیشنهادی است که عملیاتی شدن آن به طور قطع به حفظ تعادل در میان بازیگران منطقه ای کمک خواهد کرد.
«علی بمان اقبالی زارچ» کارشناس ارشد مطالعات اورآسیا: تعاملات منطقه ای و بین المللی در حالی وارد دوران جدید از رقابت ها شده که همانند رشد تکنولوژی بر سرعت تحولات سیاسی و امنیتی افزوده شده و عرصه بین الملل درگیر بحران های متکثر و متنوع از جمله نسل کشی در غزه، جنگ اوکراین و تحولات فوق العاده در محوریت اورآسیا از جمله قفقاز جنوبی و غرب آسیا می باشد. امر مسلم این که این منطقه نقش برجسته ای در ژئواستراتژی محور اوراسیا دارد و به تعبیر کاپلان نقطه کانونی تسلط بر تعاملات بین المللی از منطقه بالکان به منطقه قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی تغییر یافته است. البته این منطقه از دیرباز حوزه تمدنی ایران بوده توامان با چهارراه اشتراکات فرهنگی، دینی و قومی بوده که تحولات متنوعی را در مقاطع مختلف تاریخی تجربه کرده و اکنون هم به عنوان یک منطقه مهم حائل بین دو دریای ارزشمند دریای سیاه و خزر قرار دارد و درواقع، می توان گفت نقش بسیار مهمی در مباحث کریدورها، انتقال انرژی و اساسا صلح و ثبات و توازن منطقه ای داشته و دارد. پس از شروع بحران اوکراین و اعمال تحریم های تمام عیار غرب بر علیه روسیه، روابط باکو و مسکو، منسجم و قوی تر شده است. به هر حال از طرفی تجربه تاریخی می‌گوید که رهبران هوشمند کشورهای پیرامونی باید به گونه ای عمل می نمایند که وجه المصالحه قدرت های بزرگ قرار نگیرند و از طرف دیگر ضرورت دارد جمهوری اسلامی ایران ضمن تقویت ابعاد همه جانبه روابط تمرکز بیشتری بر بعد توسعه ای و اقتصادی تعاملات با کشورهای قفقاز جنوبی و اسیای مرکزی بنماید.
«حبیب الله ملکوتی‌فر» عضو مرکز مطالعات بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران: روابط تجاری ایران و ارمنستان «نسبتاً» رشد مناسبی داشته‌است. در ۶ سال گذشته از نظر وزنی رشد اقتصادی ما ۱۳ درصد و از نظر ارزشی ۱۸ درصد رشد داشته‌است. ایران سومین صادرکننده کالا به ارمنستان بعد از روسیه و چین است. ما همچنین پتانسیل بالای همکاری در زمینه انرژی داریم. روسیه ۸۷ درصد گاز ارمنستان و ما ۱۳ درصد آن را تأمین می‌کنیم. برای افزایش روابط، نیاز به زیرساخت‌هایی است که دو دولت باید درباره آن مذاکره کنند که توسعه جاده‌ها در چهارچوب کریدور شمال-جنوب از آن جمله است. همچنین توسعه کریدور خلیج فارس به دریای سیاه که به نوعی همان طرح چهار راه صلح است، می‌تواند تأمین‌کننده بخش مهمی از این زیرساخت‌ها باشد.
«داود کیانی» استاد دانشگاه و عضو مؤسسه «ایراس»: همانطور که مقام معظم رهبری بیان کردند ارمنستان شریک و همسایه «نجیب» ایران است و به نظر من این یکی از بهترین تعاریف برای این کشور در تعامل با ایران است. مکانیسم ۳+۳ درباره قفقاز با حضور کشورهای ایران، روسیه، ترکیه، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان خوب است که امیدوارم ادامه یابد و گفت‌وگوهای سازنده‌تری را شاهد باشیم. همچنین امیدوارم گفت‌وگوهای سازنده کریدوری و مذاکرات صلح میان آذربایجان و ارمنستان به خوبی پیش برود. روابط ایران و ارمنستان کمتر تحت تأثیر عوامل منفی بوده برخلاف آنچه میان آذربایجان و گرجستان است. معتقدم هدف‌گذاری تعامل تجاری ایران و ارمنستان به سه میلیارد دلار با توافقاتی که شکل گرفته در دسترس است و دور نیست. به ویژه ایران و ارمنستان میتوانند در قالب اتحادیه اوراسیا همکاری‌های خوبی داشته باشند، چراکه ارمنستان دروازه ورود ایران به اوراسیاست. طرح «چهارراه صلح» همسو با نگاه ایران به ویژه طرح کریدور خلیج فارس به دریای سیاه است و این دو طرح موازی میتوانند توسط دو کشور پیگیری شوند چراکه انتهای آن چابهار و بمبئی است.
«حاسمیک گیراگوسیان» از بنیاد مطالعاتی گغارد: ما باید یک جبهه مشترک فرهنگی شکل دهیم. روابط ایران و ارمنستان به عنوان دو همسایه تاریخی بسیار ویژه است. در منابع ارمنی در خصوص فرهنگ و ادبیات ایران اطلاعاتی وجود دارد که حتی در منابع ایرانی نیست. می‌توان درباره تاریخ ایران از منابع ارمنی هم استفاده کرد. همچنین لغات بسیار زیادی از زبان فارسی به ارمنی منتقل شده است. در قرن ۱۵ و ۱۸ ترویج زبان فارسی در هند، قفقاز و آسیای میانه برای ترویج علم و فلسفه و دین و صوفی گری ترویج شده است. ارامنه ایران کانال‌هایی بودند که فرهنگ ایرانی از طریق آنها به کشورهای دیگر منتقل می‌شدند. امروز ایران و ارمنستان در یک جبهه فرهنگی قرار دارند و در مقابل اقداماتی است که از سوی آذربایجان دنبال می‌شود.
«زمان رضاخانی» دبیرکل سازمان خبرگزاری های آسیا و اقیانوسیه و مدیر روابط بین الملل ایرنا: تا آنجا که به روابط کشورها مربوط می‌شود، رسانه‌ها میتوانند هم اهمیت و ظرفیت‌های همکاری را به افکار عمومی، سرمایه‌گذاران و سیاستمداران نشان دهند و هم مانع از تاثیر تبلیغات مخرب و هدفمند برای تضعیف روابط شوند. با این توضیح، اجازه بدهید دو پیشنهاد مشخص ارائه کنم: یک. پیوست رسانه‌ای برای برنامه‌های مختلف: برگزاری رویدادهای فرهنگی، اقتصادی یا سیاسی بسیار مهم است. اما برای آنکه محتوای این رویدادها از سطح نخبگانی به سطح جامعه و افکار عمومی ارتقا یابد، لازم است برای هر همایش اقتصادی یا نمایشگاه فرهنگی یا هر رویداد دیگری، پیوست و برنامه رسانه‌ای مشخص داشته باشیم. به بیان دیگر، حضور و مشارکت رسانه‌های متعهد و حرفه‌ای در هر برنامه مرتبط با روابط دوجانبه، ضروری است. دو. همکاری رسانه‌ای: رسانه‌ها با همکاری یکدیگر میتوانند هم‌افزایی داشته باشند و تاثیرگذاری خود را افزایش دهند. چون موضوع نشست، فرهنگی است، بگذارید مثالی فرهنگی بیاورم. ما در اتحادیه خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه (اوآنا) به این جمع‌بندی رسیدیم که رسانه‌های جریان اصلی در سطح بین‌المللی، تصویر دقیقی از کشورهای آسیایی به نمایش نمی‌گذارند. بنابراین، ما تصمیم گرفتیم که خبرنگاران آسیایی را تشویق به تولید آثاری با هدف ارائه تصویر روشن از کشورهایشان کنیم. یکی از کارهایی که کردیم، این بود که امسال مسابقه عکاسی و مسابقه مقاله‌نویسی با موضوع میراث فرهنگی و گردشگری در سطح آسیا برگزار کردیم. کار دیگر، برگزاری نمایشگاه‌های مشترک عکس است که هم مخاطبِ عام دارد و هم تاثیرگذاری فراوان. عین همین کار را به صورت دوجانبه میان تهران و ایروان نیز می‌توان انجام داد. به نمایندگی از خبرگزاری جمهوری اسلامی اعلام می‌کنم ایرنا آمادگی دارد با همه رسانه‌های ارمنستان، در راستای هم‌افزایی و افزایش درک متقابل همکاری کند.
«ویلن خاچاتریان» مدیر آکادمی جمهوری ارمنستان: کریدور ایران و ارمنستان در چارچوب ژئوپلیتیک و اقتصادی و انتقال کالا به شکل زمینی برای ایران بسیار حائز اهمیت است، از این رو سرمایه‌گذاران ایرانی میتوانند ارمنستان را یک کشور خوب برای تجارت بدانند. همکاری‌ها باید با نگاه به تحریم‌ها باشد یا در زمینه‌هایی باشد که کارکرد تحریم‌ها را شامل نشود. برای ارمنستان مهم است که کشورها در شرایط بحرانی چه رفتاری با ما دارند چرا که رفیق روزهای خوب زیاد هستند؛ ما همکاران و شرکای واقعی می‌خواهیم که در تنگناها و سختی‌ها بمانند و ارمنستان را به یک عامل اقتصادی برای خود تبدیل کنند.
«آرتیوم تونویان» استاد دانشگاه ایروان: صنعت نظامی برای اقتصاد اسرائیل بسیار مهم است که این موضوع بر منطقه تأثیر منفی می‌گذارد. این تأثیر هر سال هم بیشتر می‌شود به ویژه که بخش خصوصی در این صنعت نقش زیادی دارد. از این رو معتقدم اسرائیل تمایل دارد مناقشات در منطقه زیاد باشد تا سلاح بیشتری بفروشد. حل‌وفصل اختلافات آذربایجان و ارمنستان نه تنها خوشایند اسرائیل نیست بلکه تهدیدی علیه خودش قلمداد می‌کند. ایران و ارمنستان هم روابط خوبی با یکدیگر دارند و این مساله حتماً به نفع روابط اسرائیل و آذربایجان نیست و از لحاظ تبلیغاتی بهبود روابط ایران و ارمنستان حتماً تهدید حیاتی برای اسرائیل است و هرگونه بهبود روابط میان ارمنستان و آذربایجان نیز تهدید اسرائیل محسوب می‌شود.
«عابد نوروزی زرمهری» پژوهشگر مهمان بنیاد مطالعات قفقاز: روابط دوستانه ایران و ارمنستان جایگاه ویژه‌ای در تاریخ چند هزار ساله ایران دارد. روابط دوجانبه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان در سه دهه گذشته از نمونه‌های بارز حسن همجواری است که ناشی از سیاست همسایگی فعال بین دو کشور است. تحولات چند سال اخیر مانند جنگ دوم قره‌باغ، معاهدات صلح قره‌باغ و روابط اقتصادی در قالب اتحادیه اقتصادی اوراسیایی دو کشور را وارد دوره نوینی از روابط اقتصادی و سیاسی کرده است. از یک سو تمایل ارمنستان نسبت به کالاها ایرانی و روابط اقتصادی با ایران و از سوی دیگر افزایش روابط ایران وکشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیایی لزوم تحول در تجارت، سرمایه‌گذاری، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و غیره را افزایش داده است. در جهت تمایل دو کشور برای افزایش ارتباطات تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری، باید شرایط حضور پر رنگ و فعال شرکت‌های خصوصی دو کشور فراهم شود. حضور شرکت‌های ایرانی در ارمنستان توسط عوامل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تقویت می‌شود. عامل سیاسی را می‌توان در تمایل دو دولت برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و پیشینه مثبت سیاسی دو کشور یافت. پیشینه تاریخی روابط دو کشور و نظر مثبت شهروندان نسبت به یکدیگر به تقویت بال فرهنگی و اجتماعی روابط ایران و ارمنستان کمک می‌کند. از نظر اقتصادی نیز ارمنستان دارای معادن با ارزش مس، روی، طلا، سنگ مرمر، بوکسیت و مولیبدن است که بستر مناسب سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور به شمار می‌رود. از طرف دیگر ارمنستان بازار مواد غذایی بزرگی دارد. افزون بر آن شرایط سرمایه‌گذاری در این کشور مناسب است. ارمنستان مقصد مناسبی برای سرمایه‌گذاری خارجی است. از طرف دیگر این کشور عضو سازمان‌های بین‌المللی مهمی مانند بانک جهانی، اتحادیه اقتصادی اوراسیایی و چند سازمان بین‌المللی دیگر است. این عوامل بستر حضور فعال شرکت‌های ایرانی در ارمنستان را فراهم می‌کند.
«سرگئی ملکونیان» عضو مؤسسه «آپری»: روابط اقتصادی دو کشور در حال رشد است ولی پتانسیل‌های زیادی داریم که میتوانند بالفعل شوند. ما نباید تنها به عرصه‌های اقتصاد و تجارت محدود شویم.
«جانی ملکیان» محقق مرکز تحقیقاتی اوربلی: ارمنستان سعی دارد در سیاست تنوع سازی خود در سیاست خارجی با ایران و گرجستان تعامل برقرار کند اما این روند با آذربایجان سخت پیش می‌رود چون آذربایجان سعی دارد با ما با زبان زور صحبت کند.
«علیرضا نظیف» رییس انجمن دوستی ایران و ارمنستان: هدف گذاری ۳ میلیارد دلاری تجارت از ۷۰۰ میلیون دلاری دو طرف باید برنامه ریزی جدی انجام گرفته شود. گمرک نوردوز و تبریز در ردیف ۱۰ گمرک اول تجاری با ارمنستان است. برای رسیدن از تبریز تا برلین ۴ مسیر وجود دارد که در مسیر چهارم که ترکیبی هوایی، قطار و آبی است ارمنستان نقش آفرین است. از سوی دیگر بدون حمایت ایران و هند تلاش ارمنستان برای ایجاد کریدورها محکوم به شکست است. ایران باید در کریدورها باشد زیرا موقعیت سرزمینی‌اش اینطور حکم می‌کند. منطقه آزاد ارس پیشرفته‌ترین منطقه آزاد ماست که ارمنستان می‌تواند در این منطقه حضور داشته باشد.
«روبرت قوکاسیان» استاندار سیونیک: برای سیونیک مهم است که در حوزه حمل‌ونقل، زیرساخت‌ها و فرهنگی و گردشگری تعاملات بیشتری داشته باشیم و از گسترش مناسبات استقبال می‌کنیم.ما برنامه‌های مهمی برای شناخت بیشتر ایران و ارمنستان در شهر سیسیان داریم و امیدواریم با برگزاری این برنامه‌ها بتوانیم به تعامل بیشتر دو کشور و نیز شهرهای مرزی کمک کنیم. روابط دوجانبه ایران و ارمنستان در سطح بالایی در حال ارتقاست و ما از این مساله حمایت می‌کنیم.
«محمود جعفری دهقی» رئیس انجمن ایرانشناسی و استاد دانشگاه تهران: هزاران سال است که ایرانیان و ارمنیان با یکدیگر پیوند عمیق فرهنگی داشته اند. هر دو قوم از اقوام آریایی بوده اند و زبان ارمنی پیوندی ناگسستنی با زبان فارسی دارد. واژه های ایرانی باستان در نام های ارمنی بسیار است. بنابر گزارش گزنفون ایرانیان و ارمنیان زبان یکدیگر را بخوبی می فهمیدند. هنر، باور ها و اسطوره های هردو از یک آبشخور سرچشمه گرفته و حماسه ها و ادبیات هردو از یکدیگر متاثر بوده است. تاثیر ایزدان باستانی ایران نظیر اهورامزدا و آناهیتا بر دین ارمنیان غیر قابل انکار است. افزون براین، تاثیر ادبیات فارسی بویژه شاهنامه فردوسی و رباعیات خیام بر اندیشه شاعران و ادیبان ارمنی بسیار مشهود است. ایران شناسان ارمنی نسبت به معرفی و انتقال فرهنگ و ادب فارسی کوشش بسیار ورزیده اند. به طوری که می توان اذعان کرد سهم آنها در این باره بیش از سهم ایرانیان در معرفی فرهنگ و ادب ارمنی است. مارپاس کاتینا، فوستوس بیزانسی، زنوب گِلابی، موسی خورنی، ازنیک کلبی از جمله مورخین و متفکرین ارمنی بودند که به معرفی ایران در آثار خود پرداختند. آزاد ماتیان، روبن آبراهامیان، هراند پاسدارماچیان، گئورگ هوانسیان، ادوارد آقایان، و گارنیک بادالیان و ... از جمله پژوهشگران و ادیبانی بودند که به ترجمه آثار ادب فارسی به زبان ارمنی و معرفی میراث فرهنگی ایران خدمات چشمگیری نموده اند. بنابر این با توجه به میراث ارزشمند علمی و فرهنگی دو کشور دوست و همسایه ایران و ارمنستان تلاش در معرفی فرهنگ هر دو کشور باید در اولویت بیشتر پژوهشگران قرار گیرد.
«مهدی سیف تبریزی» کارشناس مسائل قفقاز: نحوه تعامل ایروان با دولت باکو و روند تنش‌زدایی که در سالهای اخیر در قبال جمهوری آذربایجان در پیش گرفته شده از جمله قوانین تحدید حدود مرزی میان دو کشور و یا تغییر قوانین داخلی به خواست دولت خارجی نه تنها دولت علی‌اف را در قبال زیاده‌خواهی‌ها آرام نمی‌کند بلکه شاهد ایجاد خواست‌های جدید ارضی براساس مفاهیمی نژادپرستانه به خصوص مفاهیمی همچون آذربایجان غربی از سوی باکو هستیم. همچنین می‌توان به خواست‌های غیرمنطقی جمهوری آذربایجان در قبال مسیر سیونیک و واگذاری حاکمیت ملی ارمنستان در قبال یکی از مهم‌ترین مرزهای زمینی این کشور و یکی از کریدورهای تنفسی ایروان یعنی مرز با ایران اشاره کرد. به نظر جاه‌طلبی باکو ریشه در نحوه کنش و برخورد سیاسی ایروان با مسائل مهم وجودی و هویتی این کشور دارد که نه با تکیه بر قدرت ملی بلکه براساس نقشه راهی است که کشورهای غربی برای کاهش تنش براساس منافع خود برای ارمنستان در نظر گرفته‌اند. نوع تعامل و کنش ارمنستان با ترکیه و جمهوری آذربایجان نه تنها بر امنیت و منافع ملی این کشور در آینده به شدت اثرگذار خواهد بود بلکه رفتار ارمنستان در قبال این دو پایتخت اثر مستقیمی بر ژئواکونومی و ژئوپلتیک ایران یا به عبارت دیگر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت. مرز ارمنستان برای ایران به لحاظ اقتصادی، ژئوپلتیکی و امنیتی دارای اهمیت فراوانی است و تهران حاضر است برای حفظ این مرز در کنار ارمنستان هزینه زیادی را پرداخت کند اما این در زمانی است که در ایروان اراده‌ای محکم برای تقابل با تنش‌ها وجود داشته باشد و تصمیمات سیاسی و امنیتی براساس منافع و مصالح دو ملت گرفته شود و نه تجویز راهکارهای سیاسی و امنیتی از برخی مراکز سیاسی خارج از ایروان.
«زهره خانمحمدی» استادیار دانشگاه آزاد اسلامی: ظرفیت‌های فرهنگی میان ایران و ارمنستان نباید صرفاً به عنوان مولفه‌ای فرهنگی که تنها روابط میان ملت‌ها را انسجام می‌بخشد، مورد بررسی قرار بگیرد بلکه باید قوام‌بخش روابط دولت‌ها بویژه در عرصه سیاست باشد، به‌طوری‌که از حوزه فرهنگ به سیاست و سایر حوزه‌های موضوعی میان دو کشور تسری پیدا کند. در واقع لازم است اخلاق و ارزش ها ذیل فرهنگ یک جامعه تعریف و نسبت مستقیمی با سیاست پیدا کند، همانطور که در طی تاریخ نیز روابط فرهنگی ذیل ملت، مذهب و همچنین اشتراکات فرهنگی بر موضوعات سیاسی سایه افکنده است که مهم‌ترین آن در حضور فعال اقلیت‌ها در بخش‌های سیاسی هر دو کشور (نمایندگان مجلس، بخش‌های حقوقی و قضایی) ملاحظه می‌شود. لازم است به تداوم این روند اصرار شود تا تعاملات سیاسی تنها از منظر سیاست پیگیری نشود، مرزهای جغرافیایی تعیین و تحدید کننده روابط نباشد. اگرچه مولفه‌های سیاسی، اقتصادی و ژئوپلیتیک نیز در روابط دولت‌ها حائز اهمیت هستند اما می‌توان بدون آنکه مستقیماً از فرهنگ سخن به میان بیاید، سایه آن را بر سیاست ملاحظه کرد. برخی اصول سیاست خارجی ایران که مبتنی بر سیاست همسایگی، حسن همجواری و احترام به تمامیت ارضی همسایگان است در لایه‌های فرهنگی می‌توان جستجو کرد که «احترام و همسایگی» بخش جدایی‌ناپذیر آن است. این اصل هم در ادبیات، مذهب و اصول ملت‌ها وجود دارد لذا همانطور که ذکر شد، سایه فرهنگ بر سیاست و تسری آن در حوزه روابط خارجی بویژه میان تهران و ایروان ظرف سالهای متمادی ملاحظه شده است.
«ژانا واردانیان» از موسسه مطالعاتی اوربلی ارمنستان: سال‌هاست از سه میلیارد دلار تجارت سخن می‌گویند و باید با قدم‌های آهسته به یک میلیارد دلار برسیم. طی سالهای اخیر رشد روابط تجاری داشته‌ایم. در این راستا مشکلاتی وجود دارد از جمله ناترازی تجارت، زیرا همیشه صادرات ایران بیش از ارمنستان بوده است. طی ۱۰ سال گذشته گرایش صادرات ایران در حال رشد بوده اما نرخ صادرات ارمنستان ثابت بوده است. بخش انرژی در صادرات ارمنستان همیشه بیش از ۵۰ در صد بوده و حتی تا ۹۰ درصد رسیده است، اما در سالهای اخیر این رقم کاهش یافته و مثلاً در سال ۲۰۲۳ به ۶۲ درصد رسیده است. گاز نقش مهمی در صادرات ایران به ارمنستان داشته است. کاشی، سرامیک، مصالح ساختمانی از جمله کالاهای صادراتی ایران بوده است.
«مرتضی عابدین»، سرکنسول ایران در کاپان ارمنستان: شناخت بین دو کشور در سطح نخبگان وجود دارد اما در سطح عمومی نیست که باید به آن هم تسری یابد. این عدم شناخت را شاید بتوان به دوران ۷۰ ساله کمونیسم مرتبط دانست. تلاش کردیم در این مدت ۲ ساله که کنسولگری افتتاح شده شناخت را در سطح عمومی جامعه پیاده کنیم. در همین راستا با همکاری مقامات محلی، جشنواره ها و برنامه های مشترک فرهنگی را ترتیب داده ایم.
«محمدرضا مرادی» مدیر کل بین الملل خبرگزاری مهر: تمام مطالب و پیشنهادهای ارائه شده در این میزگرد بدون پیوست رسانه ای برای محقق شدن با مشکلات زیادی مواجه خواهند بود. اگر ما رسانه را به عنوان بازوی دستگاه دیپلماسی در نظر بگیریم باید این ظرفیت در برنامه ریزی های مقامات دو کشور بیشتر مورد بهره برداری قرار بگیرد. رسانه به عنوان یک عامل تسهیل گر می تواند فرصت های همکاری در زمینه های مختلف را فراهم کند. یکی از واقعیت هایی که در این سفر و میزگرد به دست آمد این است که اساسا ارمنستان در ایران شناخته شده نیست. همچنان که این کشور به عنوان سرزمین فرصت ها مطرح است اما تعداد اندکی از پژوهشگران آن هم در حوزه قفقاز با ارمنستان آشنایی دارند و بدون این شناخت نباید انتظار تقویت و گسترش روابط به سطح عالی را داشت. یکی از پیشنهاداتی که می تواند این مشکل را تا حدودی مرتفع کند تبادل هیئت های رسانه‌ای و خبرنگاران بین دو کشور است.