نشست علمی‌کارشناسی مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران با عنوان «چرخش راهبردی روابط ایران و روسیه در قفقاز (سدۀ 18 م -12 هـ ق)» با همکاری بنیاد مطالعات قفقاز، هستۀ پژوهشی مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران و انجمن ایرانی مطالعات منطقه‌ای در روز یک‌شنبه 6 آبان ۱۴۰3 در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد. در این نشست دکتر جواد مرشدلو استادیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس و دکتر سیدمهدی حسینی تقی‌آباد استادیار گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران دیدگاه‌های خود را بیان کردند. دکتر الهه کولایی رئیس مرکز مدیریت نشست را بر عهده داشتند.
ابتدا دکتر جواد مرشدلو با عنوان «جایگاه قفقاز در تکوین و تحول مناسبات جدید ایران و روسیه» سخنرانی کردند: از نیمه قرن نوزدهم، واژۀ قفقاز وارد ادبیات و اسناد ایران ‌شد. از آغاز صفویه شاهد پدیدارشدن قدرتی در ایران هستیم که خاستگاهش قفقاز بود. دولت صفویه موفق ‌شد نظم ساسانی را در این منطقه بازآرایی کند. دوگانه ساسانی-بیزانس از این دوره در قالب دوگانه صفوی-عثمانی زنده ‌شد. روسیه نیز بعد از تصرف آستراخان به شکل جدی متوجه قفقاز ‌شد تا خلأ میان آستراخان و کریمه را پر کند. از این دوره، نگاه روس‌ها به عثمانی نگاه رقیب است. از اینجا تماس سنتی روس‌ها با ایرانیان وارد مرحله جدید می‌شود. روس‌ها نخست می‌خواهند با ایران علیه عثمانی متحد شوند و دوم تجارت کنند. پس از روی کار آمدن پتر، رویکرد روسیه به ایران نظامی نیست بلکه تجاری است. از 1723 به بعد رویکرد روسیه تغییر می‌کند و همکاری تبدیل به سیاست نظامی می‌شود. حاصل این رویکرد، پیمان 1724 استانبول برای تقسیم ایران است.
در ادامه دکتر سیدمهدی حسینی تقی‌آباد با عنوان «تحول در روابط ایران و روسیه، از همسایگی دریایی در سدۀ شانزده تا لشکرکشی پتر اول به ایران» سخنان خود را بیان کردند و گفتند: روابط رسمی ایران با روسیه به سال 1475 میلادی برمی‌گردد. ایوان سوم سفیری به دربار ایران در تبریز اعزام می‌کند. در همین سال کریمه در حمایت عثمانی قرار می‌گیرد. نگرانی‌هایی که روسیه از تاتارهای کریمه داشت موردنظر این سفیر بود. تجار هم در این تحولات نقش داشتند و روس‌ها را تحریک می‌کردند تا با اشغال این مناطق بتوانند تجارت خود را هموار کنند. در این بستر، کشمکش جدی در جریان بود، اما این کشمکش در 1715 آشکار ‌شد و به جنگ‌های ایران و روسیه تزاری در ابتدای قرن نوزدهم منتهی شد.