خشکسالی و تغییرات اقلیمی، در بسیاری از مناطق ترکیه، تولید محصولات غذایی را ناممکن کرده و مقامات این کشور نگران آینده کشاورزی هستند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در آخرین نشست شورای عالی امنیت ملی که به ریاست رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور برگزار شد، موضوع تغییرات اقلیمی نیز به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفت.
در بیانیه ای  که پس از نشست مزبور منتشر شد، رسماً بر این موضوع تاکید شد که تغییرات آب و هوایی به یک موضوع امنیت ملی تبدیل شده است. این بیانیه صراحتاً می گوید: «تغییرات اقلیمی برای ترکیه یک مسئله امنیت ملی است. اگر اقدامات لازم  انجام نشود، نمی ‌توانیم غذا پیدا کنیم.»
مقامات آنکارا می گویند ضرباهنگ افزایش جمعیت در ترکیه متوقف نشده و در شرایطی که علاوه بر شهروندان این کشور بیش از 5 میلیون مهاجر و پناهجو نیز به دنبال خرید مواد غذایی هستند، زنگ خطر برای تولید محصولات کشاورزی به صدا درآمده است.
ترکیه از نظر منابع آبی فقیر است
یکی از تصورات غلط در مورد ترکیه، این است که چون سرچشمه 2 رود دجله و فرات در این کشور قرار دارد، مشکل آبی خاصی ندارد. حتی برخی از شهروندان ترکیه نیز چنین باور غلطی دارند.
اما پروفسور اوغوز توتال متخصص در اقتصاد محیط زیست و اقلیم، درباره این باور غیر علمی گفته است: «تغییرات آب و هوایی امنیت غذایی را تهدید می کند. آن هم در شرایطی که برخلاف تصورات غلط، ترکیه از نظر منابع آبی، کشور فقیری است. بگذارید تعارف را کنار بگذاریم، در صورت عدم احتیاط و لحاظ نکردن تدابیر لازم، در سال های آینده، مشکل آب و غذا خواهیم داشت».
این چهره دانشگاهی ترکیه همچنین از این موضوع خبر داده که در بخش قابل توجهی از مناطق مدیترانه، اژه و جنوب شرقی آناتولی به ویژه در حوزه فرات و دجله خطر خشکسالی جدی وجود دارد و خشکسالی و بحران آب در سال های آینده بسیار جدی خواهد بود.
سخنان پروفسور توتال در حالی بیان شده که همین حالا هم دولت و مردم ترکیه، به خاطر افزایش بی رویه قیمت مواد غذایی و بالا رفتن تورم، با شرایط سختی روبرو هستند.
روز گذشته، رسانه های ترکیه اعلام کردند که قیمت هر قرص نان 200 گرمی در استانبول، با افزایش 30 درصدی به 6 لیره و 50 قوروش رسیده است. روزنامه سوزجو نیز که با تیراژ 350 هزار نسخه در روز، عنوان پرتیراژترین روزنامه ترکیه را یدک می کشد، با بیانی کنایی اعلام کرده که در دولت اردوغان، شهروندان ترکیه کلمه کیلو را رها کرده اند و میوه و صیفی جات مورد نیاز خود را به صورت عددی می خرند!
 
آمارها نشان داده که ترکیه در میان 38 عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) دارای بالاترین تورم مواد غذایی است. بر اساس داده های به اشتراک گذاشته شده توسط OECD، نرخ تورم مواد غذایی ترکیه که در می 2023 میلادی 52.5 درصد بود، 400 درصد بالاتر از میانگین OECD است.
یک کارشناس ارشد انجمن آب و هوا و محیط زیست اروپا (CERA Europe) و موسسه توسعه اروپا (EDI)، مطالعاتی را در مورد اثرات تغییرات آب و هوایی بر تولید محصولات کشاورزی انجام داده و به دویچه وله ترکی گفته است: نمی توان تاثیرات سیاست های پولی و افزایش قیمت نهاده ها را در افزایش قیمت مواد غذایی نادیده گرفت. اما بدون شک، عاملی به نام تغییرات اقلیمی و خشکسالی مداوم، بدترین عامل در بالا بردن قیمت مواد غذایی در ترکیه است».
از مهاجرت و بیکاری تا افسردگی
در بیانیه شورای عالی امنیت ملی، به این موضوع اشاره شده که تغییرات اقلیمی، علاوه بر آن که برای ترکیه به عنوان مشکل امنیت ملی شناخته شده، پیامدهای دیگری نیز دارد که شامل موضوعاتی همچون مهاجرت های بی رویه، افسردگی های اجتماعی، درگیری های داخلی و روستایی است. این شورا همچنین اعلام کرده که «تنها همکاری می تواند با تلاش منصفانه و صادقانه جامعه بین المللی، راه حلی برای این مشکل مشترک بشریت پیدا کند».
ترکیه و بحران بیابان زایی
در گزارش ویژه منتشر شده توسط هیئت بین دولتی سازمان ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی، به مشکلات ویژه ترکیه نیز پرداخته شده است.
در این گزارش به این اشاره شده که 60 درصد از زمین های ترکیه مستعد بیابان زایی است. از سوی دیگر توتال اکونومیست تاکید کرد که تنش آبی هم در ترکیه و هم در منطقه، یعنی ناتوانی در تامین آب مورد نیاز از منابع موجود، خطرات ژئوپلیتیکی را به همراه دارد. با توجه به این که در جنوب اروپا و به ویژه در شبه جزیره عربستان کمبود آب جدی وجود دارد، خطر مناقشات و درگیری های منطقه ای مرتبط با آب در 20 سال آینده وجود دارد.
ترکیه در مسیر مهاجرت تشنگان
مهاجرت به خاطر تغییرات اقلیمی، از دیگر عواملی است که بر ثبات منطقه تأثیر می گذارد. انتظار می رود موج جدید مهاجرت از آفریقا و آسیا، جایی که اثرات تغییرات آب و هوایی شدیدتر خواهد بود، به مناطق معتدل تر و کشورهای با رفاه بالاتر به راه بیفتد و با توجه به آن که رسیدن به اروپا دشوار است، بخش قابل توجهی از مهاجرین، به ناچار در ترکیه خواهند ماند.
 به قول پروفسور اوغوز توتال، خشکسالی باعث می شود مردم نتوانند نیازهای اولیه غذایی خود را تامین کنند. همه می دانند پس از رکود اقتصادی و اجتماعی و انفجار اجتماعی چه اتفاقی افتاد.
کارشناسان هشدار می دهند که در صورت عدم اقدام، تغییرات آب و هوایی مشکلات اقتصادی فعلی ترکیه را عمیق تر می کند و امنیت غذایی را به خطر می اندازد.
همچنین پروفسور مایکل تانچوم، کارشناس ارشد موسسه اتریش برای سیاست اروپا و امنیت (AIES) که به دلیل مطالعاتش در حوزه مدیترانه و خاورمیانه شناخته شده، بر اثرات تغییرات آب و هوایی بر امنیت غذایی ترکیه تمرکز دارد.
تانچوم ضمن جلب توجه به تورم بالای مواد غذایی در ترکیه، شکنندگی تولید مواد غذایی را مزمن و ساختاری عنوان کرده و می گوید: «این نیز نتیجه تنش شدید آب و ناتوانی در واکنش مناسب به خشکسالی است. تغییرات اقلیمی نقش ترکیه را به عنوان تامین کننده غذا برای اروپا و خاورمیانه نیز تهدید می کند. بدون شک، اختلالات در زنجیره تامین مواد غذایی منطقه در نتیجه کاهش تولید مواد غذایی در ترکیه تاثیر منفی بر اروپا و خاورمیانه خواهد گذاشت».
به گفته تانچوم، ترکیه برای از دست ندادن درآمدهای سودآور صادرات مواد غذایی و به خطر انداختن نقش کلیدی خود در زنجیره تامین مواد غذایی بین ‌المللی، باید به فناوری ‌های پیشرفته کشاورزی که «آگریتک» نیز نامیده می شود، روی آورد. این فناوری ‌های پیشرفته توسعه یافته در زمینه تولید محصولات کشاورزی، از جمله هوش مصنوعی، اتوماسیون، بیوتکنولوژی، نظارت بر اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده‌ ها در تولید مواد غذایی کارآمد و پایدار را پوشش می ‌دهد.
مایکل تانچوم می گوید ترکیه که امنیت غذایی اش در خطر است، نباید بیش از این زمان را تلف کند. لازم است آنکارا برای مقابله با این فناوری ها، «دیپلماسی آگریتک» را داشته باشد و با کشورهایی که در این فناوری ها پیشرو هستند، مشارکت راهبردی ایجاد کند.
این کارشناس، امارات متحده عربی و هندوستان را به عنوان الگوهای خوبی برای ترکیه معرفی کرده و بر این باور است که ترکیه همچنین از فرصت توسعه همکاری با کشورهای غربی برخوردار است و باید در این زمینه با آلمان، ایتالیا، اسپانیا، هلند و آمریکا همکاری کند. در این کشورها، شرکت های تولید کننده محرک های زیستی وجود دارند که توانایی گیاهان را برای تحمل تنش هایی مانند گرما و خشکی افزایش می دهند.