دکتر احمد کاظمی تحلیلگر مسائل قفقاز تلاش برای تغییر مرزهای بین‌المللی و تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه را از خطوط قرمز ایران دانست و گفت: انتظار می‌رود تأکید جمهوری آذربایجان بر مدل همکاری 3+3، فراتر از سیاست‌های اعمالی این کشور باشد و در عمل هم شاهد اقداماتی باشیم که نشان دهد این کشور به‌جای اتکا به رژیم صهیونیستی یا قدرت‌های بیگانه، به همکاری‌های دسته‌جمعی و سیاسی منطقه‌ای علاقه‌مند است.
دکتر احمد کاظمی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به ابراز تمایل وزیر خارجه جمهوری آذربایجان بر همکاری با ایران، روسیه و ترکیه، خاطرنشان کرد: تأکید الهام علی‌اف بر همکاری سه کشور قفقاز با سه کشور همسایه آن در قالب مدلی که به نام مدل همکاری 3+3 شناخته می‌شود، موضع‌گیری مثبتی تلقی می‌شود.
وی افزود: انتظار می‌رود تأکید بر مدل همکاری 3+3، فراتر از سیاست‌های اعلامی این کشور باشد و در عمل هم شاهد اقداماتی از جانب جمهوری آذربایجان در حوزه‌های مرتبط باشیم که نشان دهد این کشور به‌جای اتکا به رژیم صهیونیستی یا قدرت‌های بیگانه، در حوزه‌های مختلف به همکاری‌های دسته‌جمعی و سیاسی علاقه‌مند است.
این کارشناس حقوق بین‌الملل گفت: البته با توجه به آنچه که اخیرا شاهد بوده‌ایم، ازجمله برخی رفتارهای عجیب جمهوری آذربایجان خصوصاً در رابطه با تردد کامیون‌های ایرانی محور قاپان – گوریس و ارتباط ترانزیتی ایران با ارمنستان و گرجستان انجام داده، خوش‌بینی به موضع اعلامی اخیر رئیس‌جمهور این کشور را با دشواری مواجه می‌کند.
محدودیت‌های ترانزیتی آذربایجان، ناقض کنوانسیون‌های بین‌المللی است
کاظمی با بیان اینکه رفتاری که جمهوری آذربایجان در ایجاد محدودیت در تردد کامیون‌های ایران به سمت ارمنستان، گرجستان و روسیه داشته جای تأسف و تعجب دارد، افزود: این کشور در شرایطی به این اقدام دست‌زده و دو راننده ایرانی را بازداشت کرده که اولاً ارتباط خاک اصلی جمهوری آذربایجان با نخجوان در بیش از 30 سال گذشته از طریق ایران صورت گرفته و جمهوری آذربایجان آزادانه و با فراغ بال، روزانه حدود 500 کامیون از بخش اصلی خاک این کشور به سمت نخجوان، کالاهای اساسی، سوخت و تجهیزات را حمل کرده و کریدور هوایی میان آذربایجان و نخجوان نیز از خاک ایران بوده است.
وی ادامه داد: انتظار می‌رفت در مقابل این حمایت راهبردی که ایران از جمهوری آذربایجان داشته، این کشور حداقل قواعد و عرف روابط بین‌الملل را رعایت کند.
رفتارهای جمهوری آذربایجان خلاف قواعد سیاسی، اخلاقی و حسن هم‌جواری
این تحلیلگر مسائل قفقاز با تأکید بر اینکه این قبیل رفتارها از سوی جمهوری آذربایجان با هیچ قاعده سیاسی، اخلاقی و حسن هم‌جواری همخوانی ندارد، گفت: در این قبیل رفتارها می‌توان به نقض تعدادی از کنوانسیون‌های بین‌المللی ازجمله کنوانسیون ترانزیت کالا اشاره کرد که سال 1956 تصویب‌شده و ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایران عضو آن هستند. جمهوری آذربایجان با این اقدام صراحتاً کنوانسیون گمرکی ترانزیت بین‌المللی کالاها، معروف به کنوانسیون ITI را که 1971 در وین تصویب‌شده نقض کرده است.
کاظمی اضافه کرد: آقای علی‌اف گفته چون آن بخش از جاده گوریس – گاپان در خاک جمهوری آذربایجان قرار گرفته این کشور حق دارد مالیات و عوارض گمرکی برقرار کند؛ ظاهراً رئیس‌جمهور آذربایجان حتی اطلاعی از کنوانسیون‌هایی که کشورش به عضویت آن درآمده، ندارد و نشان می‌دهد جمهوری آذربایجان بر اساس اغراض سیاسی به این اقدام دست‌زده است.
وی گفت: در عرف سیاسی وقتی کشورها می‌خواهند تصمیم جدیدی بگیرند، می‌توانند آن را از طریق یادداشت و مجاری رسمی اعلام کنند و اقدام خشونت امیز با هیچ عرفی همخوانی ندارد. در چنین شرایطی یکی از مصادیق پایبندی جمهوری آذربایجان به مدل همکاری 3+3 که مورد تأکید آن‌ها قرار دارد، می‌تواند تجدیدنظر در همین اقدام خلاف حسن هم‌جواری باشد که انجام داده‌اند.
این دکترای حقوق بین‌الملل افزود: انتظار می‌رود اگر جمهوری آذربایجان در عمل به این مدل همکاری پایبند است تغییراتی در برخی رویکردها و تجدیدنظر در استفاده از برخی واژه‌ها داشته باشد که یکی از آن‌ها خودداری از به کار بردن اصطلاحات مجعول، بی‌پایه و ساختگی مانند «دالان زنگزور» است که ادعای ارضی به سرزمین کشوری دیگر، یعنی استان سیونیک و مگری ارمنستان محسوب می‌شود.
کاظمی گفت: اگر جمهوری آذربایجان حقیقتاً به دنبال خطوط مواصلاتی و اتصال راه‌های ارتباطی در منطقه است؛ باید به‌جای طرح مباحث جنجالی و شک‌برانگیز به دنبال اتصال واقعی محورهای مواصلاتی در منطقه باشد، کمااینکه ارمنستان هم آمادگی خود را برای اینکه جمهوری آذربایجان بتواند از راه‌ها و خطوط ریلی این کشور استفاده کند، اعلام کرده است.
نویسنده کتاب «امنیت در قفقاز جنوبی» تأکید کرد: قبل از آقای علی‌اف، آقای اردوغان هم بر این مدل تأکید کرده بود اما واقعیت این است که مدل همکاری 3+3 ابتکاری ایرانی است که بیش از دو دهه گذشته از جانب ایران مطرح‌شده بود و این تأکید بر مدل پیشنهادی ایران مبتنی بر تعامل دسته‌جمعی، گامی مثبت است.
وی با اشاره به اعلام آمادگی جمهوری آذربایجان برای مذاکرات مرزی با ارمنستان، یادآور شد: هرگونه تلاش برای تغییر مرزهای بین‌المللی و تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه خط قرمز ایران محسوب می‌شود و این خط قرمز را همواره اعلام کرده است. از سوی دیگر، دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان نیز اعلام کرده این کشور به‌هیچ‌وجه زیر بار طرحی که تغییرات مرزی و یا اصطلاحاً ایجاد دالان را شامل شود نخواهد رفت و آمادگی خود را برای گفتگو با جمهوری آذربایجان برای گشایش خطوط مواصلاتی اعلام کرده است.
کاظمی با بیان اینکه مذاکره برای خطوط مواصلاتی با تخیلات جمهوری آذربایجان و ترکیه با محوریت طرح‌های پان ترکیستی فاصله بسیاری دارد، تصریح کرد: کشورهای منطقه باید به این نکته توجه داشته باشند که تعیین دقیق مرزها فرایندی زمان‌بر است؛ همان‌طور که باوجود گذشت بیش از 30 سال از استقلال جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، همچنان بسیاری از مناطق مرزی جمهوری آذربایجان با گرجستان نقطه‌گذاری نشده و بر سر برخی نقاط مرزی میان این دو کشور و همچنین آذربایجان با روسیه اختلاف وجود دارد.
وی ادامه داد: اینکه جمهوری آذربایجان به دنبال این باشد که با چنین سرعتی نقاط مرزی خود با ارمنستان را تعیین کند با رفتاری که با گرجستان و روسیه دارد متفاوت است و می‌تواند تحلیل‌های سیاسی دیگری به دنبال داشته باشد. در این شرایط ایران و روسیه بر خویشتن‌داری و صبر کشورهای منطقه در تعیین خطوط مرزی برای انجام مطالعات دقیق فنی و کارشناسی تأکید دارند.
وی افزود: انتظار می‌رود تأکید بر مدل همکاری 3+3، فراتر از سیاست‌های اعلامی این کشور باشد و در عمل هم شاهد اقداماتی از جانب جمهوری آذربایجان در حوزه‌های مرتبط باشیم که نشان دهد این کشور به‌جای اتکا به رژیم صهیونیستی یا قدرت‌های بیگانه، در حوزه‌های مختلف به همکاری‌های دسته‌جمعی و سیاسی علاقه‌مند است.
این کارشناس حقوق بین‌الملل گفت: البته با توجه به آنچه که اخیرا شاهد بوده‌ایم، ازجمله برخی رفتارهای عجیب جمهوری آذربایجان خصوصاً در رابطه با تردد کامیون‌های ایرانی محور قاپان – گوریس و ارتباط ترانزیتی ایران با ارمنستان و گرجستان انجام داده، خوش‌بینی به موضع اعلامی اخیر رئیس‌جمهور این کشور را با دشواری مواجه می‌کند.
محدودیت‌های ترانزیتی آذربایجان، ناقض کنوانسیون‌های بین‌المللی است
کاظمی با بیان اینکه رفتاری که جمهوری آذربایجان در ایجاد محدودیت در تردد کامیون‌های ایران به سمت ارمنستان، گرجستان و روسیه داشته جای تأسف و تعجب دارد، افزود: این کشور در شرایطی به این اقدام دست‌زده و دو راننده ایرانی را بازداشت کرده که اولاً ارتباط خاک اصلی جمهوری آذربایجان با نخجوان در بیش از 30 سال گذشته از طریق ایران صورت گرفته و جمهوری آذربایجان آزادانه و با فراغ بال، روزانه حدود 500 کامیون از بخش اصلی خاک این کشور به سمت نخجوان، کالاهای اساسی، سوخت و تجهیزات را حمل کرده و کریدور هوایی میان آذربایجان و نخجوان نیز از خاک ایران بوده است.
وی ادامه داد: انتظار می‌رفت در مقابل این حمایت راهبردی که ایران از جمهوری آذربایجان داشته، این کشور حداقل قواعد و عرف روابط بین‌الملل را رعایت کند.
رفتارهای جمهوری آذربایجان خلاف قواعد سیاسی، اخلاقی و حسن هم‌جواری
این تحلیلگر مسائل قفقاز با تأکید بر اینکه این قبیل رفتارها از سوی جمهوری آذربایجان با هیچ قاعده سیاسی، اخلاقی و حسن هم‌جواری همخوانی ندارد، گفت: در این قبیل رفتارها می‌توان به نقض تعدادی از کنوانسیون‌های بین‌المللی ازجمله کنوانسیون ترانزیت کالا اشاره کرد که سال 1956 تصویب‌شده و ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایران عضو آن هستند. جمهوری آذربایجان با این اقدام صراحتاً کنوانسیون گمرکی ترانزیت بین‌المللی کالاها، معروف به کنوانسیون ITI را که 1971 در وین تصویب‌شده نقض کرده است.
کاظمی اضافه کرد: آقای علی‌اف گفته چون آن بخش از جاده گوریس – گاپان در خاک جمهوری آذربایجان قرار گرفته این کشور حق دارد مالیات و عوارض گمرکی برقرار کند؛ ظاهراً رئیس‌جمهور آذربایجان حتی اطلاعی از کنوانسیون‌هایی که کشورش به عضویت آن درآمده، ندارد و نشان می‌دهد جمهوری آذربایجان بر اساس اغراض سیاسی به این اقدام دست‌زده است.
وی گفت: در عرف سیاسی وقتی کشورها می‌خواهند تصمیم جدیدی بگیرند، می‌توانند آن را از طریق یادداشت و مجاری رسمی اعلام کنند و اقدام خشونت امیز با هیچ عرفی همخوانی ندارد. در چنین شرایطی یکی از مصادیق پایبندی جمهوری آذربایجان به مدل همکاری 3+3 که مورد تأکید آن‌ها قرار دارد، می‌تواند تجدیدنظر در همین اقدام خلاف حسن هم‌جواری باشد که انجام داده‌اند.
این دکترای حقوق بین‌الملل افزود: انتظار می‌رود اگر جمهوری آذربایجان در عمل به این مدل همکاری پایبند است تغییراتی در برخی رویکردها و تجدیدنظر در استفاده از برخی واژه‌ها داشته باشد که یکی از آن‌ها خودداری از به کار بردن اصطلاحات مجعول، بی‌پایه و ساختگی مانند «دالان زنگزور» است که ادعای ارضی به سرزمین کشوری دیگر، یعنی استان سیونیک و مگری ارمنستان محسوب می‌شود.
کاظمی گفت: اگر جمهوری آذربایجان حقیقتاً به دنبال خطوط مواصلاتی و اتصال راه‌های ارتباطی در منطقه است؛ باید به‌جای طرح مباحث جنجالی و شک‌برانگیز به دنبال اتصال واقعی محورهای مواصلاتی در منطقه باشد، کمااینکه ارمنستان هم آمادگی خود را برای اینکه جمهوری آذربایجان بتواند از راه‌ها و خطوط ریلی این کشور استفاده کند، اعلام کرده است.
نویسنده کتاب «امنیت در قفقاز جنوبی» تأکید کرد: قبل از آقای علی‌اف، آقای اردوغان هم بر این مدل تأکید کرده بود اما واقعیت این است که مدل همکاری 3+3 ابتکاری ایرانی است که بیش از دو دهه گذشته از جانب ایران مطرح‌شده بود و این تأکید بر مدل پیشنهادی ایران مبتنی بر تعامل دسته‌جمعی، گامی مثبت است.
وی با اشاره به اعلام آمادگی جمهوری آذربایجان برای مذاکرات مرزی با ارمنستان، یادآور شد: هرگونه تلاش برای تغییر مرزهای بین‌المللی و تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه خط قرمز ایران محسوب می‌شود و این خط قرمز را همواره اعلام کرده است. از سوی دیگر، دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان نیز اعلام کرده این کشور به‌هیچ‌وجه زیر بار طرحی که تغییرات مرزی و یا اصطلاحاً ایجاد دالان را شامل شود نخواهد رفت و آمادگی خود را برای گفتگو با جمهوری آذربایجان برای گشایش خطوط مواصلاتی اعلام کرده است.
کاظمی با بیان اینکه مذاکره برای خطوط مواصلاتی با تخیلات جمهوری آذربایجان و ترکیه با محوریت طرح‌های پان ترکیستی فاصله بسیاری دارد، تصریح کرد: کشورهای منطقه باید به این نکته توجه داشته باشند که تعیین دقیق مرزها فرایندی زمان‌بر است؛ همان‌طور که باوجود گذشت بیش از 30 سال از استقلال جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، همچنان بسیاری از مناطق مرزی جمهوری آذربایجان با گرجستان نقطه‌گذاری نشده و بر سر برخی نقاط مرزی میان این دو کشور و همچنین آذربایجان با روسیه اختلاف وجود دارد.
وی ادامه داد: اینکه جمهوری آذربایجان به دنبال این باشد که با چنین سرعتی نقاط مرزی خود با ارمنستان را تعیین کند با رفتاری که با گرجستان و روسیه دارد متفاوت است و می‌تواند تحلیل‌های سیاسی دیگری به دنبال داشته باشد. در این شرایط ایران و روسیه بر خویشتن‌داری و صبر کشورهای منطقه در تعیین خطوط مرزی برای انجام مطالعات دقیق فنی و کارشناسی تأکید دارند.