پیگیری مفاد نقشه راه ۱۰ ساله همکاری‌های ایران و قرقیزستان، رایزنی در زمینه بازگشت مبادلات تجاری دو کشور به روند رو به رشد پیش از سال ۹۹ و نیز پیگیری همکاری‌های ترانزیتی از جمله مهم‌ترین محورهای روابط ایران و قرقیزستان در سفر ظریف خواهد بود.

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، وزیر امور خارجه کشورمان در یک سفر دوره‌ای از 16 تا 19 فروردین ماه به کشورهای آسیای مرکزی، از جمله قرقیزستان سفر خواهد کرد. قرقیزستان از آن جهت که طی ماه‌های اخیر چندین ماه بی‌ثباتی ناشی از اعتراضات پارلمانی و تغییر دولت را تجربه کرده، برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است.
اولین دیدار رسمی مقامات عالی‌رتبه ایران با دولت جدید قرقیزستان
پس از برگزاری انتخابات پارلمانی در اوایل ماه اکتبر سال گذشته میلادی، گروه‌های مختلفی از معترضین به نتایج انتخابات در میدان آلا-توی بیشکک تجمع کرده و در شب روز 5 اکتبر معترضین وارد ساختمان پارلمان و نهاد ریاست جمهوری شدند.
در پی این تحولات، دادستانی قرقیزستان حکم به لغو نتایج و تکرار انتخابات پارلمانی داد، اما معترضین با مطالبه استعفای دولت همچنان در خیابان‌ها باقی ماندند.
در نهایت با انحلال دولت و برکناری نخست‌وزیر جدید نیز کار به پایان نرسید و سورانبای جین‌بیک‌اف، رئیس‌جمهوری قرقیزستان که از سال 2017 برای یک دوره 5 ساله به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شده بود، 2 سال قبل از پایان دوره‌اش استعفا کرد.
سادیر جباروف از مخالفان سیاسی دولت که تا پیش از این در زندان به سر می‌برد، پس از آزادی در حین اعتراضات به نخست‌وزیری رسید و سرانجام در انتخابات ژانویه 2021 توانست با پیروزی بر رقبا به عنوان رئیس‌جمهور جدید این کشور انتخاب شود.
اگرچه دولت جدید قرقیزستان به طور کامل مستقر شده است، اما گذار از چند ماه بی‌ثباتی سیاسی و شرایط بسیار دشوار اقتصادی و اجتماعی ناشی از شیوع بیماری کرونا، شرایط سختی را برای این جمهوری در آسیای مرکزی رقم زد.
در عین حال، روی کار آمدن دولت جدید در نتیجه یک شبه‌انقلاب در این جمهوری موجب بازنگری در برخی محورهای سیاست خارجی این کشور شده است. در این چارچوب، سفر محمدجواد ظریف به قرقیزستان به عنوان اولین مقام عالی‌رتبه ایرانی که با مقامات دولت جدید قرقیزستان دیدار می‌کند، بسیار حائز اهمیت است.
پیش از این وزرای امور خارجه روسیه، ترکیه و ازبکستان نیز به بیشکک سفر کرده بودند. سفر وزیر امور خارجه کشورمان در این بازه به قرقیزستان می‌تواند نشانه‌ای از جایگاه جدید قرقیزستان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران باشد.
ورود به نیمه دوم نقشه راه همکاری 10 ساله
قرقیزستان تنها جمهوری آسیای مرکزی است که دارای یک سند استراتژیک 10 ساله تحت عنوان «نقشه راه همکاری‌ها» با جمهوری اسلامی ایران است. این سند راهبردی در سفر سال 1395 حسن روحانی، رئیس جمهوری کشورمان به قرقیزستان به امضای روسای جمهور دو کشور رسید.
در آن زمان آلماسبیک آتامبایف رئیس‌جمهور قرقیزستان بود. این سند شامل هشت فصل کلیدی از جمله همکاری‌های سیاسی، تجاری و اقتصادی، نیرو و صنعت، حمل و نقل و ارتباطات، کشاورزی و صنایع تبدیلی، همکاری‌های استانی، فرهنگی و بشردوستانه، علمی و فنی، گردشگری و حوزه بهداشت، و در نهایت امنیت و مبارزه با بلایای طبیعی و حفاظت محیط زیست بود.
تاکنون بخش‌هایی از این فرایند همکاری بین دو کشور طی شده و به ویژه طی یک سال اخیر برخی همکاری‌های دوجانبه را شاهد بوده‌ایم. جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال گذشته دو محموله از کمک‌های بشردوستانه خود را در زمینه مقابله با بیماری کرونا برای قرقیزستان ارسال کرده است.
در همین حال، برخی پروژه‌های دیگر ایران نظیر مجموعه ورزشی در ایالت «اوش» قرقیزستان نیز دی ماه سال گذشته افتتاح شد. دو کشور همچنین همکاری‌های جدیدی را در حوزه صنایع دارویی و پزشکی آغاز کرده‌اند.
با روی کار آمدن دولت جدید قرقیزستان به رهبری سادیر جباروف، تاکید مجدد بر مناسبات دوستانه دو کشور و تداوم تلاش‌های مشترک برای اجرایی شدن این نقشه راه همکاری‌های 10 ساله، یکی از محورهای اصلی دیدارهای وزیر امور خارجه کشورمان با مقامات قرقیز خواهد بود.
پیش از این در سال 98 و در جریان سفر روحانی به قرقیزستان و دیدار وی با سورانبای جین‌بیک‌اف، رئیس‌جمهور سابق این کشور نیز مفاد این نقشه راه همکاری‌ها پیگیری شده بود.
مناسبات اقتصادی و تجاری
ایران و قرقیزستان طی سال‌های اخیر یک روند رو به رشد از مبادلات تجاری را تجربه کرده‌اند. بنا بر گزارش سازمان توسعه تجارت ایران، در حالی که در سال 1395 مجموع مبادلات تجاری دو کشور 30 میلیون دلار بود، در سال 97 این رقم به 44 میلیون دلار و در سال 98 با رشدی 71 درصدی به 76.6 میلیون دلار رسیده است. با این حال در سال 99 و با شیوع بیماری کرونا، این روند صعودی و رو به رشد، نزولی شده و مجموع مبادلات تجاری دو کشور با 37 درصد کاهش به 43 میلیون دلار رسیده است.
این در حالی است که موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که قرقیزستان یک عضو دائمی آن است، از آبان ماه سال 98 اجرایی شده و پیش‌بینی می‌شد با اعمال تعرفه‌های ترجیحی در بیش از 500 قلم از کالاهای صادراتی و وارداتی طرفین، این روند با رشد بیشتر و جدی‌تری همراه شود.
با این حال، بحران شیوع کرونا مشکلات عدیده‌ای پیش‌روی طرفین قرار داد که منجر به لغو برخی اقدامات نظیر راه‌اندازی پرواز مستقیم تهران- بیشکک شد. در همین راستا بیش از یک سال از برگزاری دوازدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور در تهران می‌گذرد و در چارچوب توافقات جدید دور سیزدهم از این نشست‌های مشترک پیش‌بینی می‌شود به زودی در بیشکک برگزار شود.
در همین حال ترانزیت و حمل‌و‌نقل بین‌المللی نیز یکی از محورهای کلیدی همکاری اقتصادی طرفین بوده است. قرقیزستان نخستین جمهوری آسیای مرکزی بود که در سال 2007 اقدام به ایجاد تاسیسات حمل و نقل در بندر استراتژیک چابهار کرد.
در همین راستا نیز در مرداد ماه سال 98 سفیر قرقیزستان در تهران ضمن دیدار از منطقه آزاد چابهار، آمادگی کشورش را برای ترانزیت از بندر شهید بهشتی چابهار اعلام کرد و برخی توافقات نظیر تسهیل صدور روادید، واگذاری دفتر به بخش خصوصی قرقیزستان و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در چابهار صورت گرفت.
با این حال در سال 99 ترانزیت بین‌المللی قرقیزستان از مسیر ایران نیز همچون دیگر کشورهای آسیای مرکزی به دلیل بسته شدن مرزهای ترکمنستان با مشکل جدی مواجه شد. این مساله اما دو کشور را به سمت بهره‌گیری از مسیرهای آلترناتیو سوق داد.
در مرداد ماه سال 99 بود که کریدور بین‌المللی ایران- افغانستان- تاجیکستان- قرقیزستان موسوم به کریدور «کتای (KTAI)» با عبور پنج کامیون از این مسیر به صورت رسمی افتتاح شد