نشست «همکاریهای فرهنگی و تاریخی ایران و منطقه اورال فدراسیون روسیه» از ساعت 15 تا 17 شنبه 22 تیرماه 1398 در بنیاد مطالعات قفقاز برگزار شد.
در این نشست علمی دکتر دیانا تسیرینگ (رئیس دانشگاه دولتی چلیابینسک) به معرفی این دانشگاه و جایگاه آن در میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر روسیه پرداخت. ایشان از تمایل دانشگاه دولتی چلیابیسنک برای توسعه همکاریهای علمی و پژوهشی با دانشگاه‌ها و مراکز مطالعاتی ایران سخن گفت و ارتباطات فعلی علمی در قالب تبادل دانشجو بین این دانشگاه و دانشگاه علامه طباطبایی را نقطه آغاز موفقی برای سامان دادن روابطی پویا ارزیابی کرد.
دکتر کِسِنا یاکووِتس (مدیر انستیتو آموزش بین‌المللی دانشگاه دولتی چلیابینسک) با اشاره به آمار دانشجویان ایرانی و روسیه‌ای که در قالب همکاریهای علمی بین این دانشگاه و دانشگاه علامه طباطبایی موفق به گذراندن فرصت‌های مطالعاتی و دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت شده‌اند، یادآوری کرد که دانشگاه دولتی چلیابینسک با توجه به موقعیت جغرافیایی آن و رشته‌های متنوعی که در این دانشگاه جامع تدریس می‌شود، دانشجویان پرشماری از کشورهای مختلف خاورمیانه و همچنین شرق آسیا، به ویژه چین دارد و مایل است که میزبان دانشجویان پرشمارتری از ایران باشد و در ضمن دانشجویان بیشتری را برای تحصیل به ایران بفرستد.
دکتر اِلوینا یاگناکُوا (رئیس دانشکده اوراسیا و شرق دانشگاه دولتی چلیابینسک) با اشاره به فعالیت کرسی‌های قدرتمند مطالعات عربی، چینی و ژاپنی در این دانشگاه، خاطرنشان ساخت که اخیرا کرسی ایران‌شناسی و همچنین ترک‌شناسی در دانشگاه دولتی چلیابینسک آغاز به فعالیت کرده است. نامبرده با تاکید بر اینکه موقعیت منطقه اورال به منزله مرز اروپا و آسیا و قرارگیری استان و شهر چلیابینسک در جنوب منطقه اورال در جوار مرزهای شمالی آسیای مرکزی، جایگاه خاصی را از لحاظ تاریخی و فرهنگی به این ناحیه بخشیده است، تنوع و تکثر فرهنگی و قومی استان چلیبانیسک و همچنین حضور ساکنان مسلمان در این استان را فرصت بسیار خوبی برای انجام پژوهش‌های حوزه‌های میان‌رشته‌ای دانست. دکتر یاگناکُوا با اشاره به دیداری که اخیرا توسط یک تیم مستندساز ایرانی از استان چلیابینسک صورت گرفته بود این منطقه را دارای جذابیتهای طبیعی و تاریخی زیاد دانست و خاطرنشان ساخت که همکاری مستندسازان ایرانی و روسی در جهت معرفی دو کشورهای جذابیهای گردشگری دو کشور و به ویژه مناطق با ظرفیتهای خاص تر را ضروری دانست و در ضمن از سینمای ایران تجلیل کرد و پدید آمدن امکان نمایش فیلمهای سینمایی ایرانی در قالب جشنواره های فیلم در این استان را یک رویداد مناسب جهت ارتقای شناخت مردم این بخش از فدراسیون روسیه از ایران داد.
دکتر دیمیتری پلیتنیوف (مدیرکل امور پژوهشی دانشگاه دولتی چلیابینسک) از تمایل جدی این دانشگاه برای انجام پژوهش‌های مشترک با دانشگاه‌های ایران و انجام پروژه‌های علمی مشترک با اساتید ایرانی سخن گفت و یادآوری کرد که منطقه اورال دارای ارتباطات تاریخی با ایران بوده است و اخیرا شهری باستانی در این استان اکتشاف شده است که به «آرکاییم» شهرت یافته است. دکتر پلیتنیوف خاطرنشان ساخت که باستانشناسان فعال در این محوطه باستانی و شماری از اساتید و صاحبنظران تاریخ در روسیه بر این باورند که این مجموعه‌ی تمدنی، یادگار آریایی‌هایی است که در این منطقه سکنا داشته‌اند و بعدها به سمت فلات ایران رفته‌اند و در واقع سندی است دال بر پیشینه حضور آریایی‌ها در این منطقه. ایشان یادآوری کرد که برخی از پژوهشگران در تلاشند که ارتباطی بین این یافته‌های باستانشناسی و آنچه که تحت عنوان «اَریَنَ وَئیجَه» در اوستا از آن یاد شده بیابند.
دکتر پلیتنیوف بیان کرد که برخی پژوهشگران غربی این گمانه را که «آرکاییم» یک مجموعه باستانی مربوط به اقوام آریایی و در واقع یکی از خاستگاه‌های باستانی اقوامی است که بعدها تمدن ایرانی را تشکیل دادند را رد کرده‌اند. مدیرکل امور پژوهشی دانشگاه دولتی چلیابینسک تاکید کرد که متخصصان فعال در این سایت باستانشناسی مایلند که یافته‌های خویش را با محققان و اساتید ایرانی در میان بگذارند و از کمک‌ها و مشاوره‌های ایشان نیز بهره‌مند شوند. دکتر پلیتنیوف از متخصصان ایرانی برای همکاری در این فعالیت علمی دعوت کرد.
مدیرکل امور پژوهشی دانشگاه دولتی چلیابینسک یادآور شد که رودخانه اورال از استان چلیابینسک می‌گذرد و به دریای خزر می‌ریزد و این خود سندی است که در گذشته مسیری بین ایران و این منطقه از طریق رودخانه اورال فعال بوده است، مسیری که می‌توان در حاشیه آن ردپاهای تاریخ مناسبات فیمابین را دنبال کرد.
دکتر پلیتنیوف با اشاره به اینکه متخصص اقتصاد سیاسی است، تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران را بسیار ظالمانه و بی‌سابقه ارزیابی کرد. او به اشاره به اینکه در سال آینده اجلاس شانگهای در شهر چلیابینسک برگزار خواهد شد، از اراده سطوح عالی مدیریتی فدراسیون روسیه معطوف به بین‌المللی شدن این شهر و دانشگاه دولتی چلیابینسک سخن گفت و خاطرنشان ساخت که حضور دانشجویان و اساتید و محققان ایرانی در دانشگاه دولتی چلیابینسک گرامی داشته می‌شود.
جناب آقای سیدحسین طباطبایی (رئیس اداره اروپای شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی) با ابراز خوشحالی از اینکه دامنه همکاریهای علمی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با فدراسیون روسیه صرفا محدود به مناسبات با مراکز سیاسی و فرهنگی این کشور یعنی مسکو، سن‌پترزبورگ و قازان نمانده و به سایر استان‌ها و مناطق روسیه که اشتراکات و قرابت‌های فرهنگی و جغرافیایی و تاریخی با ایران دارند نظیر جمهوری‌های قفقاز شمالی و همچنین جمهوری‌ها و استان‌های روسیه در منطقه ولگا و همچنین اورال تسری یافته است، بر ضرورت افزایش ارتباطات و تعاملات نخبگان فرهنگی و دانشگاهی دو کشور تاکید کرد. آقای طباطبایی فراهم آمدن زمینه آشنایی بیشتر محققان و دانشگاهیان حوزه‌های مختلف علوم انسانی ایران و روسیه را از اهم مواردی دانست که هر دو طرف دانشگاهی باید به آن توجه کنند.
به گفته رئیس اداره اروپای شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی جامعه دانشگاهی ما آنچنان‌که شایسته است از دستاوردهای روس‌ها در مقولاتی همچون فلسفه، مباحث فرهنگ‌شناسی و مطالعات قومی و هویتی آگاهی ندارند که گسترش همکاریهای دانشگاهی در این حوزه‌ها می تواند این خلأ را جبران کند.
رئیس اداره اروپای شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در عین حال یادآوری کرد که مجامع علمی ایران نسبت به تحقیقات دانشگاهی راجع به پیوندهای تاریخی و فرهنگی بین ایران و منطقه اورال غافل نبوده‌اند و برای مثال چندی پیش رساله دکتری در دانشگاه تهران در موضوع مشابهتها و پیوندهای دو حماسه ایرانی و اورالی، شاهنامه و اورال باتیر با تکیه بر مقایسه دو پهلوان اسطورهای، رستم و اورال دفاع شد. این رساله توسط یک دانشجوی روسیه‌ای با راهنمایی اساتید ایرانی نوشته شده است.
طباطبایی افزایش شناخت مردم ایران و روسیه را زمینه‌ساز توسعه باثبات روابط دو کشور همسایه دانست و یادآوری کرد که ریشه‌ها و بنیان‌های شرقی فرهنگ روسیه زمینه مناسبی برای توسعه شناخت و افزایش درک متقابل و مفاهمه بین ایران و روسیه است. او با اشاره به اینکه مفاهیم پیچیده و مهمی نظیر چیستی هویت در روسیه، کماکان ذهن پژوهشگران ایرانی را به خود مشغول داشته است تاکید کرد که در مسیر دریافت درکی عینی از این هویت پیچیده و تاثیرگذار، افزایش تعاملات و مناسبات علمی و همچنین هنری طرفین نیز در کنار معرفی ادبیات روسیه و فرهنگ این کشور ضرورت دارد.
این مترجم و فعال فرهنگی پرسش در مورد هویت ایرانی را نیز در روسیه متقابلا یک موضوع مهم دانست و به ضرورت شناخت عمیق طرفی روسی نیز از این مفهوم زنده و تاریخی تاکید کرد.
سیدحسین طباطبایی به نمایندگی از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، آمادگی این نهاد را برای ارتقای همکاریهای فرهنگی با استان چلیابینسک فدراسیون روسیه اعلام کرد. ایشان در ضمن ابراز داشت که در اکتبر سال جاری میلادی هفته فرهنگی روسیه در جمهوری اسلامی ایران برگزار خواهد شد و بخشی از این رویداد فرهنگی و هنری معطوف به پخش شماری از آثار شاخص سینمای روسیه برای مخاطبان ایرانی خواهد بود. آقای طباطبایی به ظرفیت مناسب رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه جهت محقق کردن پیشنهاد دکتر یاگناکُوا مبنی بر برگزاری هفته فیلم ایران در استان چلیابینسک و تجارب موفق در این حوزه در برخی دیگر از نقاط روسیه که توسط رایزنی فرهنگی ایران در روسیه به انجام رسیده بود، اشاره کرد.
دکتر محسن پاک‌پرور، کارشناس ارشد آسیای مرکزی و قفقاز، از مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در این نشست با اشاره به اراده مثبت در ارتقای همکاری‌ها در بین سران دو کشور و عدم تحقق منویات سران در توسعه مناسبات در سطح مناسب طی سال‌های اخیر، این مسأله را ناشی از برخی عوامل داخلی و خارجی برشمرد.
آقای پاک‌پرور دیدگاه غالب منفی و مزمن بین مردم و حتی نخبگان و سوءظن تاریخی را یکی از این عوامل بازدارنده برشمرد که همواره مورد سوءاستفاده طرف‌های ثالث مداخله‌گر در روابط قرار گرفته و در زمانی‌که توسعه روابط در مسیر شتابانی قرار می‌گیرد، به عامل بازدارنده مهلکی در برابر آن تبدیل می‌شود. در این راستا تحرک افکار عمومی دو کشور همپا با اراده رهبران طرفین در ارتقای مناسبات امری ضروری است که در این جهت ارائه تصویر واقعی در افکار عمومی طرفین و تقویت منافع مشترک تسهیل‌کننده آن خواهد بود.
دکتر پاک‌پرور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به همکاری خوب و گسترده مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با مراکز پژوهشی و دانشگاهی روسیه، افزایش همکاریهای علمی و فرهنگی را یاریگر مناسبات دو کشور دانست و یادآور شد که جمهوری اسلامی ایران هدف بی‌سابقه‌ترین تحریم‌های زورگویانه و غیر منصفانه از سوی آمریکا قرار گرفته است و هرچند این تحریم ها در اراده ملت ایران در مقاومت خللی ایجاد نمی‌کند و لیکن اثرات منفی آن در اقتصاد ملی انکار ناپذیر است لذا در چنین ایامی انتظار ما از مسئولین و افکار عمومی کشورهای دوست این است که ضمن اعلام همراهی با مردم ایران و محکومیت این اقدامات خصمانه، دولت های خود را ترغیب به تقویت بیشتر مناسبات با جمهوری اسلامی ایران نمایند.
آقای پاک‌پرور افزود که هم مردم و هم مقامات روسیه پس از افول شوروی، علیرغم انتظارت اولیه در استقبال و همگرایی با غرب، ضربات شدیدی از سیاست‌های خصمانه آمریکا در قبال این کشور را متحمل شده و خاطرات دهه نود میلادی در اذهان ایشان زنده بوده و حاکمیت فعلی روسیه، نتیجه منطقی این رفتار خصمانه غرب بوده است. هم‌اکنون نیز شاهدیم شماری از تحریم‌های آمریکا و اروپا تاثیر منفی بر اقتصاد روسیه گذاشته است. در چنین شرایطی و با چنان سوابقی انتظار می‌رود که صدای همراهی مردم روسیه و حمایت نخبگان علمی و فرهنگی روسیه از مردم ایران به گوش ملت ما و جهانیان برسد و دست کم در رسانه‌ها و افکار عمومی روسیه شاهد اعتراضات نسبت به فشارهای ظالمانه آمریکا علیه مردم ایران باشیم. فعالیت مهمی که نهادهای دانشگاهی و نخبگان علمی روسیه می‌توانند آغازگر آن باشند.
دکتر پاک‌پرور در خاتمه نیز پیشنهاد کرد که شخصیت‌های علمی و نخبگان روسی تاثیرگذار که در دانشگاه‌های این کشور فعالیت دارند، با انتشار افکار و برداشت‌های صحیح خود از جامعه ایرانی و جایگاه آن در سطح منطقه‌ای و جهانی، در تقویت ذهنیت مثبت و همراهی بیشتر مردم روسیه حضور فعال‌تر داشته باشند.
خانم دکتر الهه کریمی ریابی، استادیار گروه مطالعات روسيه، آسياي ميانه و قفقاز دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، ضمن معرفی مختصر فعالیت‌های تخصصی این گروه و به ویژه در ارتباط با برنامه‌های علمی مشترک با طرف‌های روسیه‌ای، از هیأت دانشگاه دولتی چلیابینسک برای دیدار از دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و امضای تفاهمنامه همکاری با دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران دعوت به عمل آورد که مورد استقبال هیأت روسیه‌ای قرار گرفت.
خانم رقیه کرامتی‌نیا پژوهشگر ارشد مطالعات روسیه، از عدم وجود امکان دوره‌های مشترک تحصیل مجازی بین دانشگاه‌های ایران و روسیه و همچنین عدم ارائه دوره‌های تحصیلات تکمیلی مجازی توسط دانشگاه‌های روسیه به منزله یک نقصان نام برد و خاطرنشان ساخت که در صورت راه‌اندازی چنین دوره‌هایی امکان استفاده شمار بیشتری از دانشجویان از فرصت‌های تحصیلی معطوف به ارتقای همکاریهای علمی دو کشور فراهم خواهد آمد و با صرف هزینه‌های کمتر به پیشبرد دیپلماسی علمی در مناسبات جمهوری اسلامی ایران و روسیه نیز کمک خواهد شد.
دکتر موسی عبداللهی رئیس گروه زبان روسی دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر ارشد بنیاد مطالعات قفقاز نیز از توافق دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه دولتی چلیابینسک برای اجرای دوره‌های مشترک تحصیلات تکمیلی با صدور مدارک تحصیلی مشترک دو دانشگاه خبر داد.
در پایان این نشست علمی، مهدی حسینی تقی‌آباد، مدیرعامل بنیاد مطالعات قفقاز با تشکر از میهمانان و حضار محترم و قدردانی از دانشگاه علامه طباطبایی و به ویژه دکتر ماندانا تیشه‌یار، مدیر دفتر همکاریهای علمی و بین‌المللی دانشگاه علامه طباطبایی که زمینه دیدار این هیأت را از بنیاد مطالعات قفقاز فراهم آوردند، با اشاره به اهمیت یافته‌های تاریخی و باستانشناسی مورد اشاره دکتر پلتینیوف یادآوری کرد که مواردی از این دست نشانه وجود پیشینه‌هایی مشترک است که در جهان کنونی می‌توان از طریق احیای آنها بر پایه زیرساخت‌های امروزی به ارتقای شناخت و همکاری‌ها در جهت تحقق منافع طرفین پرداخت. او با اشاره به اکتشاف بسیار مهم باستانشناسی چند روز اخیر در بیست کیلومتری شهر تفلیس توسط پروفسور واختانگ لیچلی که گویا طی آن قدیمی‌ترین آتشگاه جهان با قدمت پنج قرن پیش از میلاد مسیح کشف شده است و بر اساس ادعای تیم کاوشگر در کنار آن یک شهر مربوط به دوره داریوش هخامنشی حفاری شده است، یادآور شد که بخش بزرگی از میراث تاریخی ایران در کشورهای پیرامونی و همسایه قرار گرفته است و استپهای جنوبی روسیه نیز در دو سده اخیر محل کشف بسیاری از آثار مربوط به اقوام ایرانی بوده است و این اکتشافات کمک بزرگی در جهت شناسایی گذشته ایران و این منطقه بوده است. اهمیت این اکتشافات تنها مربوط به ایران و یا کشورهایی که این یافته‌ها در آن پیدا می‌شوند نیست و اینها مواریث تمدنی منطقه‌ای و جهانی است و نشانگر دیرپایی تمدنهای این منطقه و محملی برای افزایش ارتباطات فکری، فرهنگی و علمی؛ روابطی که محصول آن تحقق منافع مردم کشورهای ما و در نگاهی کلان‌تر کل منطقه است.
حسینی تقی‌آباد یادآوری کرد که با توجه به وسعت فدارسیون روسیه و ظرفیتهای متنوع و مختلف همکاری دو کشور ایران و روسیه، افزایش معابر ارتباطی بین طرفین یک فرصت ذیقمت و راه‌گشا است. چنانکه ارتباطات علمی و فرهنگی بین ایران و روسیه در قفقاز شمالی از معبر اوستیای شمالی و داغستان نه تنها به ارتقای همکاریهای دو کشور در سطح کلان یاری رسانیده است بلکه زمینه‌ساز برقراری تعاملات بیشتر با سایر جمهوری‌های این منطقه شده است و همچنین مسیر ارتباطی جمهوری اسلامی ایران و روسیه از طریق دریای خزر و بندر آستاراخان و در ادامه رودخانه ولگا و جمهوری تاتارستان و در کنار آن باشقیرستان در عمل احیای یک دالان کهن مناسبات فیمابین بوده است که ریشه در روابط تاریخی دو کشور دارد. دو کشوری که دارای روابط رسمی دیپلماتیک حدودا 540 ساله هستند.
حسینی تقی‌آباد خاطرنشان ساخت که در همین چارچوب استان چلیابینسک نیز می‌تواند نه تنها به منزله نقطه‌ای در مرز اروپا و آسیا بلکه نقطه‌ای در جوار منطقه آسیای مرکزی و در فاصله نه چندان دور از جمهوری اسلامی ایران، و با دسترسی فکری و فرهنگی و تا حدی مردمی به شرق دور با محوریت چین، محل اتصال موثر و مهم دیگری بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه و کانونی برای سامان دادن مناسبات مختلف علمی در قالب همکاریهای دو و یا چندجانبه شود.
دریافت صفحه با کد QR