این اردوغان است که انتخابات را برگزار کرده و تغییرات قانون اساسی نیز حاصل سیاست‌های او بوده است.

هفته آینده دو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در ترکیه بطور همزمان برگزار خواهد شد. قراین امر و نگاهی به صحنه سیاسی ترکیه نشان می دهد که اردوغان اگر پیروز دور اول انتخابات نباشد، در دور دوم موفق شده و اولین رییس جمهور سیستم ریاستی خواهد بود. ترکیه در واقع پس از انتخابات سوم خرداد عملا از ساختار پارلمانی وارد نظام ریاستی شده و این کشور با عبور از یک مرحله تاریخی، وارد جمهوری دوم خواهد شد. با انتخاب اردوغان به عنوان اولین رئیس جمهور سیستم ریاستی، تاریخ نوین ترکیه که بسترهای آن از زمان اوزال فراهم و در دوران اردوغان شتاب گرفته، آغاز شده و آنکارا با عزمی راسخ تر به سوی تحقق هدف ۲۰۲۳ مبتنی بر قرار گرفتن در میان ده کشور قوی جهان، گام های جدی تر برخواهد داشت.
مسایلی چون علایم منفی اقتصادی و ریسک های احتمالی ناشی از آن، عملیات های موفق ترکیه در عفرین، الباب و بطور کلی تغییر نسبی معادلات سوریه به نفع آنکارا، برنامه ریزی برای انجام عملیات همزمان با فضای انتخابات در قندیل علیه پ ک ک، و.... همگی فرصتی فراهم کرد که اردوغان به برگزاری انتخابات زودهنگام روی آورد.
توجه داشته باشیم که ترکیه کنونی حاصل مهندسی اردوغان می باشد. در انتخابات پیش رو اردوغان به عنوان معمار ترکیه جدید با تمام وجود وارد انتخابات گردیده است و برنده و بازنده شدن در آن برای وی و نزدیکانش نقطه شروع جدید و یا پایان خواهد بود. با وجود آنکه اردوغان از شرایط مطلوب در قیاس با انتخابات گذشته خصوصا در بعد اقتصادی برخوردار نیست، اما با توجه به اینکه وی استاد درک شرایط و استفاده از فرصت ها می باشد، با بهره گیری از کارآمدی خود و یاران حزبی و در سایه شرایط و ظرفیت های اقتصادی، اجتماعی و خصوصا امنیتی پیروز انتخابات خواهد بود.
اردوغان همچنان در ترکیه بی رقیب است و آلترناتیوی برای وی در صحنه سیاسی وجود ندارد. هیچ یک از رقبای اردوغان در حد و اندازه های ایشان نبوده و در بستر اجتماعی ترکیه، اردوغان همچنان دارای کاریزمای زیادی می باشد. بسیاری از کاندید اها خواسته و ناخواسته از ادبیات اردوغان برای جذب آرا استفاده می کنند و اگر قرار باشد مردم انتخابی نمایند، بیشتر نسخه اصل را انتخاب خواهند کرد.
از نگاهی انتخابات ریاست جمهوری ترکیه مسابقه میان پنج آماتور و یک حرفه ای می باشد، لذا پیش بینی نتایج بازی میان آماتور ها و حرفه ای ها چندان مشکل نیست. اردوغان با استفاده از رانت های قدرت و مدیریت فضای امنیتی در داخل و خارج از مرزهای ترکیه عملا مردم ترکیه را در انتخاب میان دو گزینه امنیت و ناامنی قرار داده و بدیهی است که انتخاب اکثریت با تمام کاستی ها، امنیت باشد. در تحلیل صحنه سیاسی ترکیه باید دقت داشت کارنامه کلی اردوغان با توجه به مجموعه شرایط ترکیه فعلی و قیاس آن با ترکیه قبل از وی، کارنامه ای موفق و قابل قبول بوده و بنظر می رسد علیرغم دو رقمی شدن تورم و افزایش نرخ بیکاری، پیروز انتخابات اردوغان باشد.
همچنان می دانیم که این اردوغان است که انتخابات را برگزار کرده و تغییرات در قانون اساسی نیز حاصل سیاست های او بوده است. به سخن دیگر همه در زمینی بازی می کنند که چیدمان آن حاصل نقشه راه اردوغان بوده است. البته و در این میان نمی توان تاثیر مسایلی چون برگزاری انتخابات در شرایط حالت فوق العاده در مناطق کردنشین، زندانی بودن صلاح الدین دمیرتاش، بازداشت بیش از ده هزار تن از هواداران، ۹ نماینده مجلس و ۱۰۰ شهردار حزب دمکراتیک خلق ها، ادامه دستگیری های مخالفان و اتهامات وارده به رقبا که حاصل کودتا در کودتای اردوغان بوده را در عرصه رقابت های انتخاباتی ترکیه نادیده گرفت. تغییرات در قانون انتخابات و از همه مهم تر برخورداری بخش مهمی از بدنه بوروکراتیک ترکیه و شکل گیری بخش اجتماعی خاص برخوردار نیز از عوامل تاثیرگذر در روند انتخابات است که به نفع اردوغان کارکرد خاص خود را خواهد داشت. با این وجود این سخن به معنای انتخاباتی هدایت شده و یا احتمال تقلب در آن نیست. علیرغم آنکه گفته می شود ترکیه بزرگترین زندان خبرنگاران است، کاندید شدن صلاح الدین دمیرتاش رهبر زندانی حزب دمکراتیک خلق ها (حزب کرد ها) که متهم به همکاری با پ ک ک می باشد، خود به تنهایی نشانی از دموکراسی نسبتا موفق این کشور در خاورمیانه دور از دموکراسی می باشد.
اردوغان اگر مرد اول جمهوریت نباشد، مرد دوم تاریخ معاصر ترکیه می باشد. توجه داشته باشیم اردوغان اگرچه تلاش دارد تا مرد اول جمهوریت شده و آتاترک را در سایه قرار دهد اما نگاهی به اقدامات او نشان می دهد او کارهای بزرگ برای ترکیه در دوران حیات سیاسی خود انجام داده است. اردوغان در دوران حکومت خود در کنار بهبود محسوس وضعیت اقتصادی مردم ترکیه توانسته است با افزودن بر ظرفیت های سیاسی، امنیتی و اقتصادی ترکیه، ضمن افزایش جایگاه و پرستیژ ترکیه در نزد منطقه و جهان، ارزش استرتژیک و ژئوپلتیک ترکیه را بیش از پیش ارتقا دهد.
نقطه ضعف دموکراسی حزبی در ترکیه آن است که احزاب معادل افراد و در بسیاری از مواقع در سایه آنان هستند. اربکان، اجویت، اوزال رفتند و احزاب رفاه، دمکراتیک چپ و مام مهین نیز با آنان از صحنه سیاسی حذف شدند. در حال حاضر نیز حزب عدالت و توسعه نیز یعنی اردوغان و اردوغان اگر می خواهد میراث او باقی بماند باید این روند را از وابستگی به خود به وابستگی به ساختار و سیستم تغییر داده و بستر اجتماعی ترکیه را از اتکا به کاریزما ها رهایی دهد.
در خاورمیانه دور از دموکراسی و توسعه، ترکیه سال هاست در روندی آرام و در مسیری که نه از راه انقلاب، بلکه از مسیر اصلاحات در حال تحقق است، با سیستم چند حزبی نزدیک به استانداردهای غربی توانسته است وارد دور توسعه شده و با سیاست چند وجهی غرب محور، نمود دولتی مقتدر و کارآمد را با اردوغان به نمایش بگذارد.
نکته آنکه در حالی که خاورمیانه در آتش بحران بوده و ایران درگیر کشیدن بار مسایلی بیش از ظرفیت خود می باشد، ترکیه در حال تجربه و گذر از یک توسعه متوازن و مستمر در همه سطوح و بستر ها می باشد. اگر مشکل و اتفاق خاصی رخ نداده و اردوغان پیروز شده و بماند، باید ترکیه، منطقه و جهان آماده یک ترکیه و اردوغان قوی تر پس از انتخابات باشند. رفتار اردوغان پیروز در انتخابات ریاست جمهوری در فرداهای پیش رو مخصوصا با ایران دارای اختلافات با امریکا و رقیب ترکیه در حوزه های استراتژیک امری است که بسیار باید نسبت به آن تعمق نمود. ترکیه کجا بود و ما کجا بودیم و امروز چه معادله ای برقرار است.

*کارشناس و تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی
منبع: دیپلماسی ایرانی