در شرايط كنوني ارمنستان با مسائل دشواري روبه‌رو است كه مهم‌ترين آن، دور ماندن از تحولات منطقه‌اي است. نبود روابط ديپلماتيك با همسايگان شرقي (جمهوری آذربايجان) و غربي (تركيه) و نامساعد بودن راه‌هاي ارتباطي به سمت شمال غربي (با گرجستان) و نداشتن ارتباط مستقيم با روسيه، اين كشور را در تنگناي استراتژيك قرار داده و تنها مسير ارتباطي اين كشور از طريق جنوب از قلمرو ايران به سوي آب‌هاي آزاد است.
همپيماني ارمنستان با روسيه و استقرار تجهيزات نظامي در پايگاه هوايي گومري در شمال غرب ارمنستان در نزديكي مرز تركيه (پايگاه هوايي قارص) و ايروان، حضور روسيه در امور نظامي و سياسي را شدت بخشيده است. اگرچه در جريان نا‌آرامي‌هاي اخير سخن از روسيه نمي‌رود، ولي مردم ارمنستان به ويژه نسل جوان خواهان روابط گسترده‌تر با روسيه نيستند و مي‌خواهند استقلال سياسي بيشتري نسبت به دوره شوروي و دهه‌هاي اخير داشته باشند. حساسيت اين مساله را در نخستين اعلام موضع سياسي پاشينيان درباره تداوم همكاري با روسيه مي‌توان دريافت. اشغال قره‌باغ كوهستاني و نگهداري آن در زير سايه همپيماني استراتژيك با روسيه براي ارمنستان هزينه‌هاي مالي و سياسي دارد و دولت را در تخصيص بودجه براي ارائه خدمات با تنگناهايي روبه‌رو مي‌سازد. مساله ديگر كه برقراري روابط با همسايگان را با موانع جدي روبه‌رو مي‌سازد مساله كشتار ارامنه در سال 1915 از سوي تركيه عثماني است كه برقراري روابط ديپلماتيك با تركيه را غيرممكن مي‌سازد، هرچند روابط غير رسمي به ويژه در تجارت خارجي بين بازرگانان ترك و ارمني گسترده و حتي بيش از روابط رسمي با ايران برقرار است. ارمنستان از مزاياي دالان تراسكا، خطوط راه آهن باكو-تفليس- قارص و مسير خط لوله انتقال نفت باكو-تفليس-جيهان و خط لوله انتقال گاز باكو- تفليس- ارزروم با وجود آنكه از دالان قفقاز در شمال ارمنستان مي‌گذرند، محروم است. روسيه براي كمك به اقتصاد ارمنستان اين كشور را به عضويت در اتحاديه اقتصادي اوراسيا پذيرفته است، ولي چون ارتباط زميني بين دو كشور وجود ندارد، روسيه تمايل دارد ايران را وارد اين اتحاديه كند تا از آن طريق پيوستگي جغرافيايي ارمنستان با اتحاديه فراهم شود. اگر امكان‌پذير نشود، جمهوری آذربايجان را به عضويت ترغيب كند ولي جمهوری آذربايجان علاقه‌اي به برقراري اتصال ارمنستان (به سبب اشغال قره‌باغ) به محدوده اتحاديه را ندارد وحتي پوتين وعده بازگرداندن هفت شهرستان اشغالي پيرامون منطقه قره باغ را به جمهوری آذربايجان در ازاي پيوستن به اتحاديه داده است.
راي‌دهندگان در يك رفراندوم در سال 2015 از تغييرات قانون اساسي حمايت كردند و قدرت رييس‌جمهور را به نخست‌وزيري واگذار كردند. مخالفان بر اين باور بودند كه سرژ سركيسيان اين تغييرات را به نفع خود انجام داده بود تا در پايان دوره رياست‌جمهوري خود كه دور دوم و در 2018 پايان مي‌يافت بار ديگر بتواند قدرت را با خود به نخست‌وزيري ببرد. سرژ سركيسيان در پايان دوره دوم رياست‌جمهوري خود در آوريل 2018 با توجه به تغيير نظام سياسي كشور از رياستي به پارلماني، از سوي پارلماني كه اكثر كرسي‌هاي آن در دست حزب حاكم جمهوريخواه بود، به مقام نخست‌وزير انتخاب شد. در پي آن، بزرگ‌ترين اعتراضات خياباني ارمنستان كه طي سال‌ها به وقوع نپيوسته بود به راه افتاد كه خواهان كناره‌گيري سرگيسيان از نخست‌وزير بود. رهبري اين اعتراضات را نيكول پاشينيان بر عهده داشت. سركيسيان پس از چند روز ناآرامي، داوطلبانه از پست نخست‌وزيري استعفا داد. نيكول پاشينيان رهبر مخالفان دولت ارمنستان پس از آنكه هفته‌ها تظاهرات عظيم عليه حزب حاكم را هدايت كرد و چشم‌انداز سياسي كشور را تغيير داد، پس از يك بار راي‌گيري در پارلمان با مخالفت اكثريت مجلس كه كرسي اكثريت آن در اختيار حزب حاكم جمهوري‌خواهان بود، روبه‌رو شد. بنابر قانون ارمنستان كانديداي نخست‌وزيري در صورت عدم كسب راي اعتماد مي‌تواند دو هفته بعد در انتخابي ديگر در راي‌گيري شركت كند. وي با راه‌اندازي تظاهرات گسترده‌اي ديگر، مجلس را تهديد كرد كه اگر بار ديگر راي اعتماد نگيرد كشور را با اعتراضات گسترده و نافرماني مدني فلج خواهد كرد. پاشينيان در دور دوم با جلب آراي چند نماينده حزب جمهوريخواه در ماه مه 2018 توسط پارلمان به عنوان نخست‌وزير انتخاب شد. نگراني‌هايي درباره موضع و ديدگاه پاشينيان نسبت به روابط سياسي با كشورهاي ديگر بروز كرده بود. برخي ديدگاه‌ها حاكي از آن بود كه معترضان ممكن است از خارج پشتيباني شوند يا اينكه يك انقلاب رنگي ديگر در منطقه قفقاز در جريان است. روند امور نشان داد كه اين يك جريان ملي است و بدون وابستگي سياسي و مالي به خارج شكل گرفته است. آقاي پاشينيان پس از به دست‌گيري پست نخست‌وزيري وعده داده است كه اتحاد استراتژيك ارمنستان با روسيه را حفظ كند، به همين سبب رييس‌جمهور ولاديمير پوتين، جزو نخستين رهبراني بود كه انتخاب او را به نخست‌وزيري تبريك گفت. بنا براين مي‌توان گفت كه جريان سياسي در ارمنستان خواهان ثبات روابط با روسيه است. دولتمردان ارمني به‌خوبي آگاهي دارند كه بدون پشتيباني روسيه امكان مقاومت در برابر جمهوری آذربايجان و حفظ مناطق اشغالي قره‌باغ و پيرامون براي آنها وجود نخواهد داشت. اكنون با روشن شدن اين ديدگاه مي‌توان دريافت كه روابط با روسيه كماكان ادامه خواهد يافت، هرچند انتظار كمك بيشتر از روسيه‌اي كه خود درگير تحريم غرب و در وضعيت نامساعد اقتصادي قرار دارد امكان‌پذير نيست.
منبع: روزنامه اعتماد، 26 اردیبهشت 1397
دریافت صفحه با کد QR