نشست سوچی نماد رقابت گفتمانی روسیه و چین برای معرفی سازمان همکاریهای شانگهای است. در درون سازمان شانگهای رقابتهای مختلفی بین اعضای سازمان چه در بین کشورهای بزرگ با یکدیگر و چه بین کشورهای بزرگ با کوچکتر و چه بین کشورهای کوچکتر با یکدیگر وجود دارد و می‌توان گفت که با ورود هند و پاکستان به این سازمان بر رقابتهای درونی آن افزوده خواهد شد. در بین رقابتهای مختلف درون‌سازمان شاید بتوان گفت رقابتهای روسیه و چین از جمله مهمترین رقابت‌هاست که درچارچوبی ناگفته و نانوشته به نام رقابتهای گفتمانی در جریان است.
سه شنبه و چهارشنبه هفته گذشته 28 و 29 فروردین ماه شهر سوچی روسیه شاهد نشست نخبگان ، دانشگاهیان و فعالان رسانه ای کشورهای عضو، ناظر و شریک گفتگوهای سازمان همکاریهای شانگهای بود. عنوان این نشست "چشم‌انداز توسعه و تقویت سازمان همکاریهای شانگهای" نام‌گذاری شده بود و دستور کارآن کسب نظر و جمع آوری دیدگاههای مختلف شرکت کنندگان در نشست درموضوعات مرتبط به عنوان کلی نشست بود.
این نشست دو روزه شامل یک جلسه افتتاحیه ، سه جلسه کاری در حوزه های سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی و یک جلسه اختتامیه بود که با قرائت بیانیه سوچی پایان یافت.بیانیه پایانی نشست را می توان ماحصل و نتیجه نهایی نشست البته از نگاه بانی اصلی آن یعنی دولت روسیه دانست.
نشست سوچی را از دو منظر می توان مورد تجزیه و تحلیل قرار دارد یکی از منظر چگونگی و دیگری از منظر چرایی ؟ منظور از چگونگی، ارائه گزارش محتوایی نشست است تا بتوانیم تصویر نسبتا کامل و درستی از مباحث صورت گرفته در جلسات مختلف نشست ازافتتاحیه تا اختتامیه ترسیم کنیم و نکات اصلی و مهم سخنرانی ها را استخراج و برجسته نماییم و منظور از چرایی ، یافتن پاسخ به این سوال است که دلیل یا دلایل اصلی برگزار کنندگان نشست از برگزاری آن چیست و چرا چنین نشستی را برگزار نمودند ؟ این نشست را می توان از هر دو منظر چگونگی و چرایی حایز اهمیت دانست ولی هدف این نوشتار تمرکز بر وجه چرایی آن است ضمن آن که اشاراتی به چگونگی آن نیزمی شود.
در بحث چگونگی نشست موارد ذیل را می توان برجسته کرد:
۱- نشست با سخنان زاتولین معاون اول کمیته امور کشورهای مشترک المنافع شروع شد وی در سخنان خود پیام رئیس دومای دولتی به نشست را نیز قرائت نمود و پس از آن بختیار حکیموف نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور کشورهای شانگهای سخنرانی نمود که او نیز در سخنان خود پیام لاوروف وزیر خارجه روسیه به نشست را قرائت نمود. فرماندار منطقه کراسنودار و شهردار سوچی سخنرانان بعدی جلسه افتتاحیه بودند.
۲- قسمت دوم جلسه افتتاحیه به سخنرانیهای محتوایی اختصاص داشت که دراین قسمت صاحبنظرانی از کشورهای چین ،هند ، افغانستان ، ایران و روسیه سخنرانی نمودند. این بخش از جلسات نشست را می توان مهمترین بخش نشست پس از سخنان مقامات رسمی روسیه دانست زیرا که این سخنرانی ها در حضور تمام شرکت کنندگان انجام می شد و پس از آن نشست به کارگروههای سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی تقسیم شد و شرکت کنندگان در این کارگروهای تخصصی سه گانه پخش شدند.
۳- عنوان سخنرانی اینجانب که در جلسه افتتاحیه ایراد شد " ایران و سازمان همکاریهای شانگهای: منافع متقابل " نام داشت که در آن تلاش داشتم اهمیت جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در منطقه ترسیم کرده و منافعی را که سازمان شانگهای و کشورهای عضودر صورت عضویت ایران در سازمان شانگهای بدست می آورند تشریح نمایم. اهمیت ژئوپلیتیک ، راههای ارتباطی ایران ، نقش صلح سازی در افغانستان ، مبارزه با تروریسم و افراط گرایی از جمله موارد تشریح شده در سخنرانی اینجانب بود. محتوای سخنان اینجانب به نوعی نشان دادن کاهش اشتیاق ایران به عضویت در سازمان همزمان با نشان دادن افزایش اهمیت منطقه ایران بود.
۴- عناوین جلسات تخصصی سه گانه عبارت بود از:
الف) اوراسیای بزرگ ، نظم جهانی ، امنیت و مبارزه با تروریسم
ب) سازمان همکاریهای شانگهای - روند همگرایی در اوراسیا . اقتصاد، انرژی ، حمل ونقل ومهاجرت
ج) تعامل فرهنگی و مذهبی. حفاظت محیط زیست ،آموزش و علوم.
۵- درهریک از جلسات سه گانه تخصصی که دو روز ادامه داشت 20 تا 25 نفر سخنرانی نمودند. نمی توان گفت که سخنرانان در محورهای در نظر گرفته شده سخنرانی می نمودند زیرا که هرکس هر آن چه را که آماده نموده بود در وقت محدود در نظر گرفته شده ارائه می نمود. برخی از سخنرانیها با موضوع جلسه مرتبط می شد و برخی کاملا از موضوع دور می شد.
۶- جلسه پایانی اختصاص به گزارش اداره کنندگان جلسات تخصصی بود که هر کدام در پنج دقیقه امهات مطالب هر جلسه را مطرح کردند و در نهایت بیانیه پایانی موسوم به بیانیه سوچی قرائت گردید.
۷- توجه به اهمیت سازمان همکاریهای شانگهای ،روند گسترش عمودی و افقی سازمان ، ضرورت توجه به اعتماد سازی در بین اعضاء سازمان ، ضرورت توجه به همگرایی سیاسی اقتصادی و فرهنگی ، اهمیت عضویت هند و پاکستان ، اهمیت نقش سازمانهای غیر دولتی و نخبگان و تحصیل کردگان کشورهای عضو سازمان در همگرایی ، ضرورت توجه به دیپلماسی عمومی و فرهنگی، ارتباطات بین دینی ، محکومیت حمله موشکی امریکا به سوریه ، اهمیت مبارزه همه جانبه با تروریسم ، اهمیت خاص ابتکارات اقتصادی یک جاده یک کمربند چین ، اهمیت اتحادیه اقتصادی ارواسیا و بالاخره تاسیس نهاد دائمی نشست سوچی برای شانگهای از موضوعات مورد توجه بیانیه پایانی به شمار می آید.
اما در بحث چرایی نشست که از نظر اینجانب مهمتر از بحث چگونگی آن است می توان گفت که اساسا نشست سوچی نماد رقابت گفتمانی روسیه و چین برای معرفی سازمان همکاریهای شانگهای است. در درون سازمان شانگهای رقابتهای مختلفی بین اعضاء سازمان چه در بین کشورهای بزرگ با یکدیگر و چه بین کشورهای بزرگ با کوچکتر و چه بین کشورهای کوچکتر با یکدیگر وجود دارد و می توان گفت که با ورود هند و پاکستان به این سازمان بر رقابتهای درونی آن افزوده خواهد شد. در بین رقابتهای مختلف درون سازمان شاید بتوان گفت رقابتهای روسیه و چین از جمله مهمترین رقابتها می باشد که درچارچوبی ناگفته و نانوشته به نام رقابتهای گفتمانی در جریان است.
چین تلاش دارد سازمان همکاریهای شانگهای سازمانی باشد که بیشتر بر همکاریهای اقتصادی با توجه به مزیتهای اقتصادی چین متمرکز باشد و شانگهای سازمانی باشد که خود را از رقابتهای ژئوپلیتکی دور نگه دارد لذا چین در پی آن است که در سازمان گفتمانهای اقتصادی و همگرایی بر محور موضوعات اقتصادی چون حمل ونقل ، انرژی ، تجارت و راه حاکم شود ولی روسیه تمایل به حاکمیت گفتمانهای ژئوپلیتکی دارد و سازمان شانگهای را سازمانی می داند که می تواند بر ظرفیتهای ژئوپلیتیکی روسیه بیافزاید.البته در موضوعاتی چون مبارزه با تروریسم ، افراط گرایی و تجزیه طلبی چین و روسیه همسو بوده و نظرات مشابهی دارند ولی در بحث گفتمان حاکم بین دو کشور رقابت محسوسی وجود دارد.
چین خود را برای برگزاری اجلاس سران کشورهای سازمان همکاریهای شانگهای که دو ماه دیگر در شهر گوینگ دائو ( تسینگ تائو ) برگزار می شود آماده کرده است و با توجه به این که اولین باراست که هند و پاکستان به عنوان عضو اصلی سازمان در جلسه سران شرکت می کنند برای چین که خود را بانی اصلی سازمان شانگهای می داند فرصت و موقعیت ویژه ای به شمار می آید و تلاش دارد تا اجلاس گوینگ دائو را به سرفصل جدیدی در روند فعالیتهای سازمان شانگهای تبدیل کند. در این ارتباط از یک سال پییش که اجلاس سران شانگهای در آستانه ، چین برای اجلاس ماه جون 2018 انتخاب شد این کشور تلاشهای گسترده ای را در عرصه های مختلف خصوصا معرفی چیستی سازمان و گفتمان حاکم برآن بعمل آورد.
مطالعه مصاحبه های انجام شده توسط مقامات مختلف چین در خصوص اجلاس گوینک دائو و مقالات منتشر شده در این ارتباط به خوبی نشان دهند این است که چین در نظر دارد گوینگ دانو را هم در نظروهم در عمل به سرفصل جدیدی در سازمان شانگهای تبدیل کند زیرا که بندر گوئینگ دائو بندری است که هم راههای دریایی طرح بزرگ چین موسوم به یک کمربند- یک راه از آنجا شروع می شود و هم راه آهن چین به اروپا که از سیبری گذشته و سراسر خاک روسیه را پیموده و از طریق اوکراین به اروپا می رسد، از گوئینک دائو شروع می شود.
چین آینده خود را در تحقق ایده بزرگ یک کمربند- یک راه می داند و با قدرت در همه عرصه های سیاسی،دیپلماتیک، اقتصادی و فرهنگی این ایده بزرگ را دنبال می کند که در این خصوص توجه ویژه ای هم به گفتمان سازی و گفتمان حاکم بر مباحث سازمانی دارد. چین به موضوع دیپلماسی عمومی و فعالیتهای رسانه ای و معرفی سازمان همکاریهای شانگهای به سازمانی با وجه قالب همکاریهای اقتصادی توجه ویژه ای داشته و تلاش می نماید تا دیگر وجوه فعالیتهای سازمان شانگهای به صورت علنی تبلیغ و برجسته نشود.
این موضوع از نظر روسیه پنهان نمانده و این کشور با برگزاری نشستهایی مانند سوچی تلاش دارد تا از این رقابت گفتمانی عقب نماند. روسیه با معرفی " اتحادیه اقتصادی اوراسیا " تلاش دارد تا طرح چینی یک کمربند یک راه تنها ابتکار اقتصادی منطقه شناخته نشده و کشورهای عضو متوجه جایگاه و سهم روسیه در مباحث اقتصادی بشوند و علاوه بر آن روسیه که خود را یک قدرت ژئوپلیتکی می داند و از عقب ماندگی اقتصادی خود نسبت به چین مطلع است در مباحث گفتمانی سازمان شانگهای به موضوعات ژئوپلیتکی نیز ورود کرده و سوچی را به میدان رقابت گفتمانی تبدیل کرده است. عدم حضور جدی چینی ها در نشست سوچی را نیز در همین راستا می توان تحلیل نمود.
[۱] روسیه، چین، هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان کشورهای عضو سازمان شانگهای می‌باشند و ایران، افغانستان، مغولستان و بلاروس کشورهای ناظر و کشورهای ارمنستان، آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا و ترکیه شریک گفتگوهای شانگهای محسوب می‌شوند.
منبع: خبرآنلاین
این نشست دو روزه شامل یک جلسه افتتاحیه ، سه جلسه کاری در حوزه های سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی و یک جلسه اختتامیه بود که با قرائت بیانیه سوچی پایان یافت.بیانیه پایانی نشست را می توان ماحصل و نتیجه نهایی نشست البته از نگاه بانی اصلی آن یعنی دولت روسیه دانست.
نشست سوچی را از دو منظر می توان مورد تجزیه و تحلیل قرار دارد یکی از منظر چگونگی و دیگری از منظر چرایی ؟ منظور از چگونگی، ارائه گزارش محتوایی نشست است تا بتوانیم تصویر نسبتا کامل و درستی از مباحث صورت گرفته در جلسات مختلف نشست ازافتتاحیه تا اختتامیه ترسیم کنیم و نکات اصلی و مهم سخنرانی ها را استخراج و برجسته نماییم و منظور از چرایی ، یافتن پاسخ به این سوال است که دلیل یا دلایل اصلی برگزار کنندگان نشست از برگزاری آن چیست و چرا چنین نشستی را برگزار نمودند ؟ این نشست را می توان از هر دو منظر چگونگی و چرایی حایز اهمیت دانست ولی هدف این نوشتار تمرکز بر وجه چرایی آن است ضمن آن که اشاراتی به چگونگی آن نیزمی شود.
در بحث چگونگی نشست موارد ذیل را می توان برجسته کرد:
۱- نشست با سخنان زاتولین معاون اول کمیته امور کشورهای مشترک المنافع شروع شد وی در سخنان خود پیام رئیس دومای دولتی به نشست را نیز قرائت نمود و پس از آن بختیار حکیموف نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور کشورهای شانگهای سخنرانی نمود که او نیز در سخنان خود پیام لاوروف وزیر خارجه روسیه به نشست را قرائت نمود. فرماندار منطقه کراسنودار و شهردار سوچی سخنرانان بعدی جلسه افتتاحیه بودند.
۲- قسمت دوم جلسه افتتاحیه به سخنرانیهای محتوایی اختصاص داشت که دراین قسمت صاحبنظرانی از کشورهای چین ،هند ، افغانستان ، ایران و روسیه سخنرانی نمودند. این بخش از جلسات نشست را می توان مهمترین بخش نشست پس از سخنان مقامات رسمی روسیه دانست زیرا که این سخنرانی ها در حضور تمام شرکت کنندگان انجام می شد و پس از آن نشست به کارگروههای سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی تقسیم شد و شرکت کنندگان در این کارگروهای تخصصی سه گانه پخش شدند.
۳- عنوان سخنرانی اینجانب که در جلسه افتتاحیه ایراد شد " ایران و سازمان همکاریهای شانگهای: منافع متقابل " نام داشت که در آن تلاش داشتم اهمیت جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در منطقه ترسیم کرده و منافعی را که سازمان شانگهای و کشورهای عضودر صورت عضویت ایران در سازمان شانگهای بدست می آورند تشریح نمایم. اهمیت ژئوپلیتیک ، راههای ارتباطی ایران ، نقش صلح سازی در افغانستان ، مبارزه با تروریسم و افراط گرایی از جمله موارد تشریح شده در سخنرانی اینجانب بود. محتوای سخنان اینجانب به نوعی نشان دادن کاهش اشتیاق ایران به عضویت در سازمان همزمان با نشان دادن افزایش اهمیت منطقه ایران بود.
۴- عناوین جلسات تخصصی سه گانه عبارت بود از:
الف) اوراسیای بزرگ ، نظم جهانی ، امنیت و مبارزه با تروریسم
ب) سازمان همکاریهای شانگهای - روند همگرایی در اوراسیا . اقتصاد، انرژی ، حمل ونقل ومهاجرت
ج) تعامل فرهنگی و مذهبی. حفاظت محیط زیست ،آموزش و علوم.
۵- درهریک از جلسات سه گانه تخصصی که دو روز ادامه داشت 20 تا 25 نفر سخنرانی نمودند. نمی توان گفت که سخنرانان در محورهای در نظر گرفته شده سخنرانی می نمودند زیرا که هرکس هر آن چه را که آماده نموده بود در وقت محدود در نظر گرفته شده ارائه می نمود. برخی از سخنرانیها با موضوع جلسه مرتبط می شد و برخی کاملا از موضوع دور می شد.
۶- جلسه پایانی اختصاص به گزارش اداره کنندگان جلسات تخصصی بود که هر کدام در پنج دقیقه امهات مطالب هر جلسه را مطرح کردند و در نهایت بیانیه پایانی موسوم به بیانیه سوچی قرائت گردید.
۷- توجه به اهمیت سازمان همکاریهای شانگهای ،روند گسترش عمودی و افقی سازمان ، ضرورت توجه به اعتماد سازی در بین اعضاء سازمان ، ضرورت توجه به همگرایی سیاسی اقتصادی و فرهنگی ، اهمیت عضویت هند و پاکستان ، اهمیت نقش سازمانهای غیر دولتی و نخبگان و تحصیل کردگان کشورهای عضو سازمان در همگرایی ، ضرورت توجه به دیپلماسی عمومی و فرهنگی، ارتباطات بین دینی ، محکومیت حمله موشکی امریکا به سوریه ، اهمیت مبارزه همه جانبه با تروریسم ، اهمیت خاص ابتکارات اقتصادی یک جاده یک کمربند چین ، اهمیت اتحادیه اقتصادی ارواسیا و بالاخره تاسیس نهاد دائمی نشست سوچی برای شانگهای از موضوعات مورد توجه بیانیه پایانی به شمار می آید.
اما در بحث چرایی نشست که از نظر اینجانب مهمتر از بحث چگونگی آن است می توان گفت که اساسا نشست سوچی نماد رقابت گفتمانی روسیه و چین برای معرفی سازمان همکاریهای شانگهای است. در درون سازمان شانگهای رقابتهای مختلفی بین اعضاء سازمان چه در بین کشورهای بزرگ با یکدیگر و چه بین کشورهای بزرگ با کوچکتر و چه بین کشورهای کوچکتر با یکدیگر وجود دارد و می توان گفت که با ورود هند و پاکستان به این سازمان بر رقابتهای درونی آن افزوده خواهد شد. در بین رقابتهای مختلف درون سازمان شاید بتوان گفت رقابتهای روسیه و چین از جمله مهمترین رقابتها می باشد که درچارچوبی ناگفته و نانوشته به نام رقابتهای گفتمانی در جریان است.
چین تلاش دارد سازمان همکاریهای شانگهای سازمانی باشد که بیشتر بر همکاریهای اقتصادی با توجه به مزیتهای اقتصادی چین متمرکز باشد و شانگهای سازمانی باشد که خود را از رقابتهای ژئوپلیتکی دور نگه دارد لذا چین در پی آن است که در سازمان گفتمانهای اقتصادی و همگرایی بر محور موضوعات اقتصادی چون حمل ونقل ، انرژی ، تجارت و راه حاکم شود ولی روسیه تمایل به حاکمیت گفتمانهای ژئوپلیتکی دارد و سازمان شانگهای را سازمانی می داند که می تواند بر ظرفیتهای ژئوپلیتیکی روسیه بیافزاید.البته در موضوعاتی چون مبارزه با تروریسم ، افراط گرایی و تجزیه طلبی چین و روسیه همسو بوده و نظرات مشابهی دارند ولی در بحث گفتمان حاکم بین دو کشور رقابت محسوسی وجود دارد.
چین خود را برای برگزاری اجلاس سران کشورهای سازمان همکاریهای شانگهای که دو ماه دیگر در شهر گوینگ دائو ( تسینگ تائو ) برگزار می شود آماده کرده است و با توجه به این که اولین باراست که هند و پاکستان به عنوان عضو اصلی سازمان در جلسه سران شرکت می کنند برای چین که خود را بانی اصلی سازمان شانگهای می داند فرصت و موقعیت ویژه ای به شمار می آید و تلاش دارد تا اجلاس گوینگ دائو را به سرفصل جدیدی در روند فعالیتهای سازمان شانگهای تبدیل کند. در این ارتباط از یک سال پییش که اجلاس سران شانگهای در آستانه ، چین برای اجلاس ماه جون 2018 انتخاب شد این کشور تلاشهای گسترده ای را در عرصه های مختلف خصوصا معرفی چیستی سازمان و گفتمان حاکم برآن بعمل آورد.
مطالعه مصاحبه های انجام شده توسط مقامات مختلف چین در خصوص اجلاس گوینک دائو و مقالات منتشر شده در این ارتباط به خوبی نشان دهند این است که چین در نظر دارد گوینگ دانو را هم در نظروهم در عمل به سرفصل جدیدی در سازمان شانگهای تبدیل کند زیرا که بندر گوئینگ دائو بندری است که هم راههای دریایی طرح بزرگ چین موسوم به یک کمربند- یک راه از آنجا شروع می شود و هم راه آهن چین به اروپا که از سیبری گذشته و سراسر خاک روسیه را پیموده و از طریق اوکراین به اروپا می رسد، از گوئینک دائو شروع می شود.
چین آینده خود را در تحقق ایده بزرگ یک کمربند- یک راه می داند و با قدرت در همه عرصه های سیاسی،دیپلماتیک، اقتصادی و فرهنگی این ایده بزرگ را دنبال می کند که در این خصوص توجه ویژه ای هم به گفتمان سازی و گفتمان حاکم بر مباحث سازمانی دارد. چین به موضوع دیپلماسی عمومی و فعالیتهای رسانه ای و معرفی سازمان همکاریهای شانگهای به سازمانی با وجه قالب همکاریهای اقتصادی توجه ویژه ای داشته و تلاش می نماید تا دیگر وجوه فعالیتهای سازمان شانگهای به صورت علنی تبلیغ و برجسته نشود.
این موضوع از نظر روسیه پنهان نمانده و این کشور با برگزاری نشستهایی مانند سوچی تلاش دارد تا از این رقابت گفتمانی عقب نماند. روسیه با معرفی " اتحادیه اقتصادی اوراسیا " تلاش دارد تا طرح چینی یک کمربند یک راه تنها ابتکار اقتصادی منطقه شناخته نشده و کشورهای عضو متوجه جایگاه و سهم روسیه در مباحث اقتصادی بشوند و علاوه بر آن روسیه که خود را یک قدرت ژئوپلیتکی می داند و از عقب ماندگی اقتصادی خود نسبت به چین مطلع است در مباحث گفتمانی سازمان شانگهای به موضوعات ژئوپلیتکی نیز ورود کرده و سوچی را به میدان رقابت گفتمانی تبدیل کرده است. عدم حضور جدی چینی ها در نشست سوچی را نیز در همین راستا می توان تحلیل نمود.
[۱] روسیه، چین، هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان کشورهای عضو سازمان شانگهای می‌باشند و ایران، افغانستان، مغولستان و بلاروس کشورهای ناظر و کشورهای ارمنستان، آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا و ترکیه شریک گفتگوهای شانگهای محسوب می‌شوند.
منبع: خبرآنلاین