روند توسعه روابط ايران و جمهوري آذربايجان همانند سالهاي گذشته ادامه دارد و سفر حسن روحاني در ابتداي سال جديد به اين کشور نويد شکوفايي در روابط اين دو کشور همسايه را مي دهد.

رئيس جمهوري کشورمان که دیروز -سه شنبه - عازم عشق آباد پايتخت ترکمنستان شد تا فصل نويني را در روابط ايران و ترکمنستان بويژه در حوزه اقتصادي بگشايد. امروز چهارشنبه نيز وارد باکو خواهد شد، ايشان علاوه بر ديدار با رئيس جمهوري و مقامات بلند پايه جمهوري آذربايجان، در مراسم افتتاح کارخانه خودرو سازي ايران و آذربايجان ، پروزه ريلي آستارا و مرکز برق شرکت خواهد کرد.
روساي جمهوري ايران و آذربايجان در چهار سال اخير 10 بار با يکديگر ديدار کرده اند و ديدار امروز، يازدهمين ملاقات بين سران دو کشور است .
در اين گزارش مروري بر روابط ايران و آذربايجان در سال 1396 و در سه بخش سياسي ، اقتصادي و فرهنگي خواهيم داشت .
**روابط سياسي ايران و جمهوري آذربايجان در سال1396
روند توسعه روابط ايران و جمهوري آذربايجان، در سال 1396 همانند چند سال گذشته ادامه يافت و دو کشور علاوه بر همکاري هاي دو جانبه در قالب تعاملات منطقه اي نيز گام هاي موثري برداشتند.
روساي جمهوري دو کشور در سال گذشته دو بار با يکديگر ديدار کردند و دستاوردهاي باکو و تهران در را ستاي تقويت روابط در حوزه هاي مختلف بر مبناي عزم راسخ مسئولان جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان ميسر شد .
نخستين ديدار روساي جمهوري ايران و آذربايجان در سال 1396 ميلادي در حاشيه اجلاس سران کشورهاي عضو سازمان همکاري اسلامي در قزاقستان صورت گرفت و حسن روحاني در اين ديدار بر گسترش روابط و تعاملات در عرصه هاي اقتصادي، علمي، فناوري، تحقيقاتي و تجاري دو کشور تاکيد کرد.
الهام علي اف نيز در اين ديدار با اشاره به اينکه روابط دو کشور در حال حاضر در بالاترين سطح است، گفت : 9 ديدار روساي جمهوري دو کشور طي چهارسال گذشته، تاثير مثبتي بر روابط تهران - باکو داشته و باکو علاقمند به ارتقاي سطح روابط و تعاملات با ايران در عرصه هاي مختلف اقتصادي، سرمايه گذاري متقابل و تجارت است.
دومين ديدار روساي جمهوري دو کشور آبان ماه سال 96 و در جريان سفر الهام علي به تهران براي براي شرکت در اجلاس سه جانبه روساي جمهوري ايران ، روسيه و جمهوري آذربايجان انجام شد .
رئيس جمهوري ايران در ديدار با همتاي آذربايجاني خود در تهران ،گفت: امروز علاوه بر روابط دو جانبه تهران - باکو مناسبات سه‌جانبه ايران، روسيه و آذربايجان نيز مورد توجه و اهتمام مسئولان سه کشور قرار دارد و تهران و باکو الگوي روابط چند جانبه و منطقه اي شده اند.
رايزني هاي ايران و جمهوري آذربايجان در راستاي توسعه هر چه بيشتر روابط و همکاريهاي همه جانبه در سفرهاي متقابل بعدي مسئولان دو کشور ادامه داشت.
- ظريف سال گذشته سه بار به باکو سفر کرد
سه سفر محمد جواد ظريف وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران به باکو از لحاظ بررسي چشم انداز روابط دو جانبه باکو – تهران و نيز همکاري هاي ايران و جمهوري آذربايجان در قالب تعاملات منطقه اي موثر بوده است .
اولين سفر وزير امور خارجه کشورمان به باکو در سال گذشته با هدف شرکت در هفتمين اجلاس بين المللي قلب آسيا با حضور مقامات40 کشور وسازمان بين المللي صورت گرفت .
ظريف دومين بار براي شرکت در نشست سه جانبه وزيران امور خارجه جمهوري اسلامي ايران ، جمهوري آذربايجان و ترکيه در آذر ماه و براي بار سوم براي ديدار چهارجانبه وزيران امور خارجه ايران ، جمهوري آذربايجان ، ترکيه و گرجستان در اسفند ماه به باکو سفر کرد.
در اين نشست ها طيف وسيعي از موضوعات و همکاري هاي ممکن در زمينه هاي مختلف اقتصادي از جمله ترانزيت، حمل و نقل، انرژي، گمرک و ديگر مسائل مورد علاقه طرفين در حوزه هاي فني، تجاري و همچنين مسائل مرتبط با همکاري هاي سياسي و منطقه اي بويژه راه هاي کمک به صلح و ثبات هرچه بيشتر در منطقه، مورد بررسي و تبادل نظر قرار گرفت.
- سفر واعظي به باکو
سفر محمود واعظي رئيس دفتر رئيس جمهوري به باکو و ديدار با الهام علي اف رييس جمهوري آذربايجان در آذر ماه سال 1396، شاهد ديگري بر عزم دو کشور به توسعه روابط و همکاري هاي همه جانبه بود.
- سفر وزيران دفاع دو کشور
جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان در سال گذشته همکاري در حوزه هاي امنيتي و دفاعي را در کانون توجه قرار دادند .
ذاکر حسن اف وزير دفاع جمهوري آذربايجان فروردين سال گذشته در سفر به تهران بر همکاري هاي نظامي دوجانبه و امنيت منطقه اي تاکيد کرد .
در پي اين سفر نخستين،کميسيون همکاري هاي مشترک دفاعي ايران و جمهوري آذربايجان ،در آبان ماه با هدف ايجاد و تحکيم همکاري هاي مشترک و ارتقاء هر چه بيشتر مناسبات دفاعي و نظامي بين جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان برگزار شد.
سرتيپ امير حاتمي وزير دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح کشورمان نيز در اسفند ماه سال 1396 در سفر به جمهوري آذربايجان با اشاره به ضرورت تامين امنيت منطقه اي، بر مبارزه مشترک با تروريسم و افراطي گري تاکيد کرد.
*** مرروي بر روابط اقتصادي تهران و باکو
حجم گردش تجاري ايران و جمهوري آذربايجان، در سال گذشته ، 16 درصد افزايش يافت و حجم کل سرمايه گذاري ايران در اقتصاد جمهوري آذربايجان به 3.1 ميليارد دلار رسيد.
بر اساس اراده سياسي سران ايران و جمهوري آذربايجان، روابط دو کشور در چهار سال گذشته وارد مرحله جديد شده و در اين مدت روساي جمهوري دو کشور 10 مرتبه با يکديگر ديدار کرده اند و بيش از 100سفر متقابل ميان مقامات دو کشور انجام گرفته است .
ايران و جمهوري آذربايجان تا به حال بيش از 150 سند همکاري امضا کرده اند که درميان آنها 40 سند مربوط به چهار سال اخير است .
در سال گذشته همکاري هاي اقتصادي جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان بيشتر در قالب طرح هاي مشترک و در حوزه هاي مختلف ادامه داشت و دو کشور در نشست ها و مذاکرات دو جانبه و منطقه اي استفاده از ظرفيت هاي اقتصادي جديد را بررسي کردند .
يکي از اهداف عمده ايران و جمهوري آذربايجان بعنوان دو کشور همسايه نفت خيز پايان دادن به اقتصاد تک محصولي و درآمدهاي نفتي از طريق استفاده از ظرفيت هاي موجود در حوزه هاي اقتصادي غيرنفتي است .
- تکميل دالان حمل و نقل شمال - جنوب
تکميل دالان حمل و نقل شمال – جنوب از طرح هاي مشترک غير نفتي ايران و جمهوري آذربايجان است.
در قالب اين طرح تاکنون خط ريلي جديد 8.3 کيلومتري در خاک جمهوري آذربايجان تا مرز جمهوري اسلامي ايران ، خط ريلي جديد 1.4 کيلومتري در خاک ايران و نيز پل ريلي بر روي رودخانه آستاراچاي در مرز مشترک دو کشور احداث شده و نخستين قطار آزمايشي در سال گذشته ميان دو کشور به حرکت درآمد .
احداث خط ريلي رشت - آستارا با مشارکت دو کشور ،راه اندازي قطار مسافربري آستارا –مسکو و بالعکس از پروژه هاي مربوط به دالان شمال - جنوب است.
- طرح دالان جنوب - غرب
طرح راه اندازي دالان حمل و نقل جنوب – غرب ، از اقدامات مهم در راستاي استفاده از ظرفيت هاي ترانزيتي منطقه در سال گذشته بود.
اين طرح شامل انتقال محموله ها از هند و کشورهاي جنوب شرقي آسيا به اروپا از طريق خاک ايران ، جمهوري آذربايجان، گرجستان ، اوکراين و لهستان است و در سال گذشته چند نشست با حضور مسئولان راه آهن اين کشورها برگزار شد .
راه اندازي اين دالان حمل و نقل در ديدار چهار جانبه وزيران امور خارجه ايران ، جمهوري آذربايجان ، گرجستان و ترکيه در اسفند ماه سال گذشته در باکو مورد بررسي قرار گرفت .
-کارخانه خودروسازي
احداث کارخانه خودروسازي در کوي صنعتي شهرک نفتچالا در 168 کيلومتري جنوب باکو، از طرح مشترک ميان ايران و جمهوري آذربايجان است .
ظرفيت توليد کارخانه خودروسازي ' آذرماش - ايران خودرو ' 10 هزار خودروي سواري شامل مدل هاي مختلف است و شرکت ايران خودرو در اين واحد توليدي 25 درصد سهم دارد .
در اين کارخانه که در آن فناوري هاي مدرن ، تجهيزات و ماشين آلات پيشرفته به کار گرفته مي شود ، خودروهاي سواري مدل 'رانا '، 'سمند'، 'دنا'، ' پژو 206 و 207 '، ' رنو پيکاپ ' و 'رنو تندر' توليد مي شود.
اين کارخانه مشترک در جريان سفر رسمي قريب الوقوع حسن روحاني رييس جمهوري ايران به جمهوري آذربايجان افتتاح مي شود .
- نشست کميسيون مشترک اقتصادي در تهران
برگزاري دوازدهمين اجلاس کميسيون مشترک همکاري هاي اقتصادي ايران و آذربايجان 22 اسفند ماه در تهران از ديگر رويدادهاي مهم ميان دو کشور بود .
در اين اجلاس که مقدمات سفر رسمي قريب الوقوع رييس جمهوري کشورمان به جمهوري آذربايجان بررسي شد ، هشت سند همکاري ميان دو کشور شامل حوزه هاي نفت و گاز ، راه آهن ، صنعت و بهداشت به امضا رسيد .
- سفر مقامات اقتصادي ايران به جمهوري آدربايجان
سال گذشته شاهد سفر مسعود کرباسيان وزير اموراقتصادي و دارايي کشورمان ، همچنين محمد جواد آذري جهرمي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات جمهوري اسلامي ايران ،به جمهوري آذربايجان بوديم .
سفر هيات هاي اقتصادي از راه آهن جمهوري اسلامي ايران و شرکت بخش دولتي و خصوصي ايران در نمايشگاه هاي صنعت ، ساختمان و تلکام باکو در سال گذشته گوياي روابط عميق بين دو کشور است.
**روابط فرهنگي ايران و جمهوري آذربايجان
روابط فرهنگي جمهوري آذربايجان و ايران در سال گذشته با برنامه هاي متنوع فرهنگي و ورزشي همراه بوده است .
حضور شايسته ورزشکاران کشورمان در چهارمين دوره بازي هاي همبستگي کشورهاي اسلامي در باکو و برگزاري برنامه هاي مختلف با هدف معرفي فرهنگ و هنر ديرينه ايران در حاشيه اين بازي ها در پايتخت جمهوري آذربايجان ، هفته فرهنگي جمهوري آذربايجان در ايران ، شرکت ناوگان نيروي دريايي جمهوري اسلامي ايران در مسابقات بين المللي ` جام دريا ` با حضور کشورهاي حاشيه خزر ، ديدار وزيران فرهنگ ايران و جمهوري آذربايجان و نيز سفرهاي متقابل مقامات فرهنگي از جمله رويدادهاي مهم سال گذشته در روابط تهر ان – باکو به شمار مي رود .
جمهوري آذربايجان در ارديبهشت ماه سال گذشته ميزبان چهارمين دوره بازي هاي همبستگي کشورهاي اسلامي شده و اين بازي ها به مدت ده روز با حضور نمايندگان ٥٤ کشور در 22 رشته ورزشي برگزار شد .
کاروان ايران با ترکيب 280 نفر (127 ورزشکار مرد و 31 ورزشکار زن) در 20رشته در اين بازي هاي حضور يافت و با کسب 98 مدال شامل 39 طلا، 26 نقره و 33 برنز و ايستادن در رده سوم پس از جمهوري آذربايجان و ترکيه به کار خود پايان داد.
چهارمين دوره بازي هاي همبستگي اسلامي با برگزاري روزهاي فرهنگي کشورهاي حاضر از جمله ايران در باکو همراه بود که در قالب آن ساکنان و مهمانان پايتخت جمهوري آذربايجان فرصت آشنايي نزديک با فرهنگ و هنر غني ايراني را داشتند .
درغرفه هاي برپا شده از سوي رايزني فرهنگي سفارت جمهوري اسلامي ايران در فضاي باز ميادين مرکزي شهر باکو محصولات صنايع دستي، آثار هنري و فرهنگي هنرمندان ايراني به نمايش گذاشته شد.
همچنين در بنرهاي نصب شده بر روي بيلبوردهاي بزرگ در اين اماکن دستآوردهاي جمهوري اسلامي ايران در حوزه هاي مختلف از جمله ورزشي و نيز اماکن تاريخي و ديدني به نمايش در آمده است.
سال گذشته همچنين يکي از رويداد هاي مهم در روابط فرهنگي دو کشور برگزاري هفته فرهنگي جمهوري آذربايجان در تير ماه در ايران بوده است .
ابوالفضل قارايف وزير فرهنگ و گردشگري جمهوري آذربايجان برگزاري هفته فرهنگي جمهوري آذربايجان در ايران را نشانه روابط سطح بالا دانست و گفت: سطح روابط فرهنگي دو کشور بيانگر ظرفيت روابط در ساير حوزه هاست.
همچنين در ديدار وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و وزير فرهنگ و گردشگري جمهوري آذربايجان اعلام شد پس از انقلاب اسلامي ايران، بيش از 30 سند همکاري در حوزه روابط فرهنگي بين دو دولت به امضا رسيده است.
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در باره نتايج اين ديدار گفت که توافقات همکاري در حوزه‌هاي هنري سينما، تئاتر، هنرهاي تجسمي، نشر، برگزاري نمايشگاه‌هاي مشترک فرهنگي و هنري، تبادل نسخ خطي و همکاري‌هاي کتابخانه‌هاي ملي حاصل شد.
مذاکرات و توافقات حاصله در سفر وزير فرهنگ و گردشگري جمهوري آذربايجان به ايران براي آينده روابط فرهنگي دوکشور ثمر بخش بوده و بر اين مبنا باکو پايتخت جمهوري آذربايجان اسفند ماه سال گذشته ميزبان روزهاي فيلم ايران شد.
با توجه به نقش مهم رسانه ها در تقويت روابط مردمي کشورها ، در سال گذشته با مساعدت سفارت ايران در باکو چند گروه متشکل از نمايندگان رسانه هاي پيشگام جمهوري آذربايجان سفر هاي به جمهوري اسلامي ايران با هدف آشنايي هر چه نزديک با وقايع و ظرفيت هاي کشورمان انجام گرفته است .
همچنين سفر تير ماه حسين انتظامي معاون مطبوعاتي و اطلاع رساني وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ايران و هيات همراه به جمهوري آذربايجان از نظر بررسي همکاري هاي رسانه اي دو کشور مهم بوده است .
گفتني است بر اساس توافقات حاصله ميان دو کشور در حوزه رسانه اي در حال حاضر دفاتر ايرنا و صدا و سيماي ايران در جمهوري آذربايجان و نيز خبرگزاري رسمي آذرتاج و نيز نماينده خبرگزاري ` آپا ` جمهوري آذربايجان در تهران فعال هستند.
تقويت مناسبات فرهنگي ميان جمهوري آربايجان و ايران همچنين به گسترش ارتباط مردمي و افزايش سفرهاي گردشگري متقابل ميان دو کشورتحرک بخشيده بطوريکه شهروندان جمهوري آذربايجان بدون ويزا به ايران سفر مي کنند .
دولت جمهوري آذربايجان نيز به تازگي تسهلات ويزاي براي شهرونان ايراني به کار گرفت و بر اساس آن اتباع جمهوري اسلامي از 24 استفند ماه گذشته براي سفر به جمهوري آذربايجان ويزا را مي توانند در حين ورود به اين کشور از فرودگاه هاي بين المللي آن دريافت کنند.

گزارش از: تلمان زمان اف
منبع: خبرگزاری ایرنا