در تاریخ 15 دسامبر 2017 منطقه آزاد مغری در منطقه سیونیک ارمنستان نزدیک مرز با ایران راه‌اندازی شد. کارن کاراپتیان، نخست وزیر ارمنستان به همراه شماری از مقامات دولتی ارمنستان در مراسم افتتاحیه این منطقه آزاد تجاری شرکت داشتند. بنیامین پوغوسیان در این یادداشت تاکید می‌کند که منطقه آزاد تجاری تازه تاسیس مغری نقش مهمی در تنوع بخشی به اقتصاد ارمنستان و تقویت روابط با ایران ایفا خواهد کرد.
منطقه آزاد تجاری مغری در دو مرحله توسعه خواهد یافت. در مرحله اول زیرساخت‌های ضروری ایجاد خواهد شد و شرکت‌ها فعالیت خود را شروع خواهند نمود. در مرحله دوم زمین اختصاص‌یافته به آن حدود 70 هکتار افزایش خواهد یافت و به مساحت اولیه آن افزوده خواهد شد. از جمله ده هکتار برای هاب پشتیبانی آن اختصاص خواهد یافت. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ارمنستان و انزوای این کشور از پروژه‌های اصلی ترانزیتی در قفقاز جنوبی، این ابتکار جدید نقش مهمی در تنوع بخشی به اقتصاد ارمنستان بازی می‌کند و همچنین به تقویت روابط با ایران کمک خواهد کرد. ارمنستان به‌منزله یکی از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا از تعرفه‌های پایینی برای صادرات کالا به بازار کشورهای عضو برخوردار است. هم‌زمان ارمنستان به سیستم GSP (طرح تعرفه‌های ترجیحی) اتحادیه اروپا هم دسترسی دارد و قادر به صادرات کالا زیر خطوط تعرفه‌ای 6400 به اتحادیه اروپا با تعرفه صفر یا کمترین تعرفه است. راه‌اندازی منطقه آزاد تجاری مغری این فرصت را به شرکت‌های ایرانی می‌دهد که در این منطقه شعبه بزنند و تولیدات خود را هم به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا هم به اتحادیه اروپایی صادر کنند. در حال حاضر مذاکرات برای امضای توافق‌نامه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران در حال انجام است. ارمنستان تنها کشور عضو این اتحادیه است که مرز زمینی با ایران دارد و این فرصتی برای کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که از منطقه آزاد تجاری مغری برای ورود به بازار ایران استفاده کنند. مشارکت شرکت‌های ایرانی در منطقه آزاد تجاری مغری یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بود که در سفر نخست‌وزیر ارمنستان به ایران در اکتبر 2017 مورد مذاکره قرار گرفت. طرف ایرانی علاقه‌مند به همکاری با ارمنستان با توجه به وجود منطقه آزاد تجاری ارس در مرز ایران و ارمنستان است. منطقه آزاد ارس ده سال پیش ایجاد شده است و در حال حاضر 4000 شرکت ایرانی در آن فعالیت دارند. مذاکرات اولیه برای همکاری بین این دو منطقه آزاد تجاری در حال انجام است و طرف ایرانی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات خود ابراز تمایل کرده است.
ارمنستان در حال حاضر در حال مذاکره با چندین شرکت چینی برای مشارکت در منطقه آزاد تجاری مغری است. با توجه به اینکه مذاکرات برای امضای توافق تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در حال انجام است و در صورت امضای این توافق کشورهای عضو اتحادیه می‌توانند کالاهای خود را با تعرفه صفر به ایران صادر کنند، ارمنستان به شرکت‌های چینی پیشنهاد داده است از منطقه آزاد تجاری مغری به‌عنوان محلی برای صادرات کالاهای خود به بازار ایران با تعرفه صفر نگاه کنند. فرصت دیگر ارمنستان برای شرکت‌های چینی صادرات کالاهای چینی با تعرفه صفر از ارمنستان به جنوب روسیه با توجه به نزدیکی ارمنستان به مناطق قفقاز شمالی و منطقه کراسنودار واستاوروپل روسیه است. بنابراین ارمنستان ایران و چین و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا از منطقه آزاد تجاری مغری بهره‌مند خواهند شد.
در هر حال این ابتکار اهمیت اقتصادی برای ارمنستان دارد. در حال حاضر ارمنستان تحت فشار مشترک جمهوری آذربایجان و ترکیه به‌واسطه مناقشه قراباغ است. باکو و آنکارا هر دو برای تشدید انزوای ارمنستان و بدتر شدن وضعیت اقتصادی این کشور تلاش می‌کنند. با عدم موفقیت در مذاکرات قراباغ، رقابت ژئوپلیتیک ارمنستان با جمهوری آذربایجان و ترکیه تا آینده نامعلوم همچنان باقی خواهد ماند. در شرایط کنونی ارمنستان به مدرنیزاسیون دولت، سرمایه‌گذاری، و فرصت‌های جدید برای بهبود اقتصاد خود و جلوگیری از مهاجرت که تبعات منفی جمعیتی دارد، نیازمند است. اتحادیه اروپا و جامعه یورو آتلانتیک ممکن است چنین فرصت‌هایی را برای ارمنستان فراهم کنند. ارمنستان در تلاش برای بهبود روابط خود با غرب است و توافق نامه همکاری جامع ارمنستان و اتحادیه اروپا که در 24 نوامبر امضا شد یک گام شایسته و به‌موقع در این راستا است. با این‌حال با توجه به اختلافات استراتژیک بین روسیه و غرب و سطح نفوذ روسیه بر ارمنستان، ایروان از شانس کمی برای تعمیق روابط خود با نهادهای غربی و برقراری روابط استراتژیک با کشورهای غربی برخوردار است.
در وضعیت فعلی، ارتباط با چین و ایران گزینه در دسترس برای ارمنستان جهت تنوع‌بخشی به سیاست خارجی خود و ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور است. از سال 2016 مذاکرات کریدور ترانزیتی خلیج فارس ـ دریای سیاه شروع شده است. طبق این ابتکار ایران، کالاها از مبدأ خلیج فارس و از مسیر ایران ـ ارمنستان ـ گرجستان به دریای سیاه می‌رسند و از دریای سیاه به یونان و بلغارستان و اتحادیه اروپا منتقل می‌شوند. اگر این پروژه اجرایی شود موقعیت ارمنستان برای شرکت‌های ایرانی جهت صادرات تولیدات خود به اتحادیه اروپا را تقویت می‌شود. توافق‌نامه نهایی کریدور خلیج فارس ـ دریای سیاه برای امضا در بهار 2018 برنامه‌ریزی شده است. ارمنستان امیدوار است تا آخر سال 2018 شرکت‌های ایرانی شعبات خود در منطقه آزاد تجاری مغری را ایجاد کنند و متعاقب آن از این کریدور جدید به راحتی تولیدات خود را به اتحادیه اروپا صادر کنند. این چشم‌انداز به‌صورت قابل توجهی اهمیت ژئوپلیتیکی ارمنستان در منطقه را افزایش می‌دهد و به ارمنستان جهت خروج از انزوای اقتصادی تحمیلی ترکیه و جمهوری آذربایجان کمک می‌کند.
دولت جدید آمریکا سیاست سختگیرانه‌ای علیه ایران اتخاذ کرده است این در استراتژی امنیت ملی آمریکا که در 18 دسامبر 2017 منتشر شده بسیار تاکید شده است. این سیاست ممکن است ارمنستان را در وضعیت پیچیده‌ای برای تعمیق روابط خود با ایران دچار کند. با این وجود شایان ذکر است ارمنستان از بدو استقلال همیشه در کسب موافقت ضمنی آمریکا برای نزدیکی با ایران موفق بوده است. ارمنستان استدلال می‌کند که تحت فشار اقتصادی تحمیلی از سوی ترکیه (عضو ناتو) قرار دارد. پیام ارمنستان به امریکا روشن است: به ترکیه فشار بیاورید تا مرزهایش را به روی ارمنستان باز کند و ما در آن صورت آماده هستیم در مورد اختلافات جزئی در مورد روابط ایران و ارمنستان مذاکره کنیم. در غیر این صورت امکان ندارد ارمنستان به‌طور کامل برای واردات و صادرات خود به گرجستان وابسته باشد. حتی بعد از قطع نامه شورای امنیت سازمان ملل بر علیه ایران در سال 2010 ارمنستان بدون اینکه با واکنش شدید آمریکا مواجه شود روابط خود با ایران را ادامه داد.
بنابراین افتتاح منطقه آزاد تجاری مغری نقش حیاتی در تلاش ارمنستان برای ارتقای اقتصاد خود، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، فراهم نمودن زمینه‌های فعالیت شرکت‌های ایرانی ـ چینی و اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ورود به بازار ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا با استفاده از موقعیت منحصر به‌فرد ارمنستان (به‌عنوان عضو اتحادیه اوراسیا و داشتن امکان دسترسی به سیستم (GSP) اتحادیه اروپا) بازی می‌کند. همراه با راه‌اندازی کریدور ترانزیتی خلیج فارس ـ دریای سیاه این تحولات جدید موقعیت ارمنستان را در رقابت بلندمدت با جمهوری آذربایجان در منطقه افزایش می‌دهد.
*مدیر اجرایی انجمن علوم سیاسی ارمنستان
مترجم: جعفر خاشع
منبع: http://commonspace.eu
عکس: نخست وزیر ارمنستان، کارن کاراپتیان در افتتاح منطقه آزادی تجاری مغری، 15 دسامبر 2017، در تصویر سیدکاظم سجادی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ایروان و آرتاشس تومانیان، سفیر ارمنستان در تهران نیز دیده می‌شوند
دریافت صفحه با کد QR