علاقه متقابل ایرانیان به تاجیکستان و تاجیکان علاقه ای فرهنگی ، تاریخی و تمدنی است واین علاقه مقوله ای کیفی است که با معیارهای کمی که در اقتصاد وجود دارد و روابط اقتصادی با آنها سنجیده می شود متفاوت است و همین موضوع باعث شده است که در هردو کشور ایران و تاجیکستان علاقمندان به فرهنگ و تاریخ و تمدن مشترک از شرایط حاضر احساس نگرانی کنند و بعضا اظهارنظراتی داشته باشند که با واقعیتهای جاری متفاوت است.
جای نگرانی نیست، تاجیکان حافظ دین و تاریخ و فرهنگ خویشند. این روزها اخبار برخی مصوبات پارلمان و دستورات مراجع اجرایی تاجیکستان درخصوص رسوم و عادات و مراسم و رفتارهای اجتماعی و فردی مردم تاجیکستان از طرز لباس پوشیدن تا نحوه برگزاری جشنها و اعیاد ملی و دینی نگرانی هایی را در بین علاقمندان به گسترش روابط بین ایران و تاجیکستان خصوصا در عرصه ارتباطات مردمی ایجاد کرده است .نحوه انعکاس اخبار به گونه ای است که ایرانیان تصور می کنند دیوارهای جدایی مجددا در حال برافرازی هستند و این نگرانیها در بین ایرانیانی که در عرصه های فرهنگ و هنر وادب فعال هستند بیشتر است.
یکی از بزرگان تاجیک برای من نقل می کرد که در دوران کمونیستها عمل به دستورات دینی جرم محسوب می شد و یکی از وظایف اساسی دولتها مقابله جدی و اساسی با هرگونه باور و اعتقاد دینی بود و این مقابله با باورهای دینی به اقدامات سلبی به این معنی که دولت بی دینان یا دین ستیزان را دردستگاههای اجرایی به استخدام گیرد محدود نمی شد بلکه اساسا دولت وظیفه خود می دانست که نه تنها در مقابل باورهای دینی بی تفاوت نباشد بلکه هرگونه باور دینی و اعتقاد به سنتهای تاجیکی را با قدرت سرکوب نماید.
یکی از این برنامه ها ،سرکوب و مبارزه با ایمان به روزه داری در مدارس بود. برای همین منظور در ماه رمضان در کنار درب ورودی کلاسها ظرف آبی می گذاشتند تا دانش آموزان قبل از ورود به کلاس درس جرعه ای آب بنوشند. اما این دانش آموزان جرعه آب را در دهان نگه داشته و بعد آب را بیرون می ریختند. برای مقابله با این کار دستور داده شد تا هرکس بعد از نوشیدن آب دهانش را بسته نگاه دارد با مشت بر شکم او بکوبند تا حتما آب قورت داده شود . این کار صورت گرفت ولی دولتی ها نمی دانستند که اجبار در خوردن و اشامیدن روزه را باطل نمی کند و دانش آموزان مشت در شکم را می خوردند تا روزه خود را حفظ کنند.
مبارزه با خط نیاکان که همان خط فارسی مشترک ما و تاجیکان است بخش دیگری از مبارزه کمونیستها با فرهنگ و ادب و سنن تاجیکان بود. کمونیستها با نام گذاری غلط خط نیاکان به نام خط عربی مبارزه شدیدی را به نام تغییرخط علیه میراث بزرگ تاجیکان آغاز کردند و هزاران نسخه از کتابهای ارزشمند تاجیکان را که نسل اندر نسل تاجیکان فرهنگ دوست حفظ کرده بودند به آتش کشیدند و یا به رودخانه ها ریختند ولی تاجیکان بارها به بهای زندان رفتن و حتی کشته شدن میراث تاریخی خود را در لابلای دیوراها و ستونهای ساختمانها حفظ کردند و به تقویت فرهنگ شفاهی و حفظ کردن اشعار فراوان از بزرگان فرهنگ و ادب فارسی از رودکی و حافظ و سعدی و ناصرخسرو و دیگر سرامدان فرهنک و ادب مشترک ایران و تاجیکستان پرداختند و تا آنجا که توانستند اجازه ندادند انقطاع تاریخی در فرهنگ و ادب تاجیکی بوجود آید.
مثالهای تاریخی فراوان را می توان برشمرد که تماما گویای این حقیقت است که تاجیکان هنرحفظ فرهنگ و هنر و ادب خود را درهمه مقاطع تاریخی از یورش مغولان تا اقدامات برنامه ریزی شده کمونیستها را با هوش سرشار و درایت ذاتی خود حفظ کردند و با وزیدن اولین نسیم آزادی در دوران گورباچف با سرعت هر انچه را که از آنان دریغ داشته می شد احیاء کردند و با فروپاشی شوروی و استقلال تاجیکستان در سال 1991 احیاء سنتهای دینی ، تاریخی و فرهنگی تاجیکان به اوج خود رسید .
با شروع جنگ داخلی که درباره ریشه های شکل گیری آن هنوز در محیطی آرام ، علمی و غیر سیاسی بحثی صورت نگرفته و اجازه داده نشده است تا علل واقعی جنگ داخلی تاجیکستان شکافته شود متاسفانه نهضت بازگشت به هویت تاریخی و فرهنگی تاجیکان ضربه شدیدی خورد و مجددا فرهنک و هنر و ادب تاجیکی گرفتار سیاست و تفسیر یک جانبه قدرت سیاسی گردید و آن چه امروز شاهدیم ادامه همین روند آسیب دیده از جنگ داخلی است که به شدت سیاست زده است و هر موضوع و بحث فرهنگی ، تاریخی و ادبی را صرفا از نگاه سیاسی تفسیر و تحلیل می کند و مطمئنا همین یادداشت را هم نوشته ای سیاسی خواهد دید و پاسخی فرهنگی به آن نخواهد داد.
علاقه متقابل ایرانیان به تاجیکستان و تاجیکان علاقه ای فرهنگی ، تاریخی و تمدنی است واین علاقه مقوله ای کیفی است که با معیارهای کمی که در اقتصاد وجود دارد و روابط اقتصادی با آنها سنجیده می شود متفاوت است و همین موضوع باعث شده است که در هردو کشور ایران و تاجیکستان علاقمندان به فرهنگ و تاریخ و تمدن مشترک از شرایط حاضر احساس نگرانی کنند و بعضا اظهارنظراتی داشته باشند که با واقعیتهای جاری متفاوت است.
مرحوم استاد محمدجان شکوری عضو پیوسته فرهنگستان علوم تاجیکستان و فرهنگستان زبان و ادب فارسی کشورمان همیشه با یاد آوری این مثال تاجیکی که " آب اگر صد پاره گردد باز باهم اشناست " تلاش می کرد با نگاه به آینده مشکلات و موانع موجود در همگرایی فرهنگی و تمدنی ایران و تاجیکستان را در بستری فرهنگی و غیر سیاسی راهگشایی نماید.ایشان در چند نوبت با تاکید به اینجانب اظهار می داشت:" که هیچ کشوری برای ایران و هیچ کشوری برای تاجیکستان نمی تواند دوستی باشد که آنها را در تاریخ بهم پیوند زند."
و در پایان باید گفت که وقتی علی رغم تمامی تلاشهای برنامه ریزی شده هفتاد ساله کمونیستها، تاجیکان توانستند دین و فرهنگ و هنر و ادب خود را حفظ کنند و در شکوفایی استقلال خود فرهیختگانی چون محمد جان شکوری و محمد نیازی و لایق شیرعلی و گلرخسار و عسکر حکیم و کمال عینی و روشن رحماني و دادخدا سيم الدين و ميرزاملااحمد و رحیم مسلمان قبادیانی ودهها فرهیخته دیگر را به فرهنگ و تمدن مشترکمان هدیه نمایند جای نگرانی نیست که این فرازهای مقطعی را هم ققنوس وار طی خواهند نمود و در فردایی بهتر از امروز شاهد همگرایی هرچه بیشتر ایران و تاجیکستان خواهیم بود.
منبع: خبرآنلاین
یکی از بزرگان تاجیک برای من نقل می کرد که در دوران کمونیستها عمل به دستورات دینی جرم محسوب می شد و یکی از وظایف اساسی دولتها مقابله جدی و اساسی با هرگونه باور و اعتقاد دینی بود و این مقابله با باورهای دینی به اقدامات سلبی به این معنی که دولت بی دینان یا دین ستیزان را دردستگاههای اجرایی به استخدام گیرد محدود نمی شد بلکه اساسا دولت وظیفه خود می دانست که نه تنها در مقابل باورهای دینی بی تفاوت نباشد بلکه هرگونه باور دینی و اعتقاد به سنتهای تاجیکی را با قدرت سرکوب نماید.
یکی از این برنامه ها ،سرکوب و مبارزه با ایمان به روزه داری در مدارس بود. برای همین منظور در ماه رمضان در کنار درب ورودی کلاسها ظرف آبی می گذاشتند تا دانش آموزان قبل از ورود به کلاس درس جرعه ای آب بنوشند. اما این دانش آموزان جرعه آب را در دهان نگه داشته و بعد آب را بیرون می ریختند. برای مقابله با این کار دستور داده شد تا هرکس بعد از نوشیدن آب دهانش را بسته نگاه دارد با مشت بر شکم او بکوبند تا حتما آب قورت داده شود . این کار صورت گرفت ولی دولتی ها نمی دانستند که اجبار در خوردن و اشامیدن روزه را باطل نمی کند و دانش آموزان مشت در شکم را می خوردند تا روزه خود را حفظ کنند.
مبارزه با خط نیاکان که همان خط فارسی مشترک ما و تاجیکان است بخش دیگری از مبارزه کمونیستها با فرهنگ و ادب و سنن تاجیکان بود. کمونیستها با نام گذاری غلط خط نیاکان به نام خط عربی مبارزه شدیدی را به نام تغییرخط علیه میراث بزرگ تاجیکان آغاز کردند و هزاران نسخه از کتابهای ارزشمند تاجیکان را که نسل اندر نسل تاجیکان فرهنگ دوست حفظ کرده بودند به آتش کشیدند و یا به رودخانه ها ریختند ولی تاجیکان بارها به بهای زندان رفتن و حتی کشته شدن میراث تاریخی خود را در لابلای دیوراها و ستونهای ساختمانها حفظ کردند و به تقویت فرهنگ شفاهی و حفظ کردن اشعار فراوان از بزرگان فرهنگ و ادب فارسی از رودکی و حافظ و سعدی و ناصرخسرو و دیگر سرامدان فرهنک و ادب مشترک ایران و تاجیکستان پرداختند و تا آنجا که توانستند اجازه ندادند انقطاع تاریخی در فرهنگ و ادب تاجیکی بوجود آید.
مثالهای تاریخی فراوان را می توان برشمرد که تماما گویای این حقیقت است که تاجیکان هنرحفظ فرهنگ و هنر و ادب خود را درهمه مقاطع تاریخی از یورش مغولان تا اقدامات برنامه ریزی شده کمونیستها را با هوش سرشار و درایت ذاتی خود حفظ کردند و با وزیدن اولین نسیم آزادی در دوران گورباچف با سرعت هر انچه را که از آنان دریغ داشته می شد احیاء کردند و با فروپاشی شوروی و استقلال تاجیکستان در سال 1991 احیاء سنتهای دینی ، تاریخی و فرهنگی تاجیکان به اوج خود رسید .
با شروع جنگ داخلی که درباره ریشه های شکل گیری آن هنوز در محیطی آرام ، علمی و غیر سیاسی بحثی صورت نگرفته و اجازه داده نشده است تا علل واقعی جنگ داخلی تاجیکستان شکافته شود متاسفانه نهضت بازگشت به هویت تاریخی و فرهنگی تاجیکان ضربه شدیدی خورد و مجددا فرهنک و هنر و ادب تاجیکی گرفتار سیاست و تفسیر یک جانبه قدرت سیاسی گردید و آن چه امروز شاهدیم ادامه همین روند آسیب دیده از جنگ داخلی است که به شدت سیاست زده است و هر موضوع و بحث فرهنگی ، تاریخی و ادبی را صرفا از نگاه سیاسی تفسیر و تحلیل می کند و مطمئنا همین یادداشت را هم نوشته ای سیاسی خواهد دید و پاسخی فرهنگی به آن نخواهد داد.
علاقه متقابل ایرانیان به تاجیکستان و تاجیکان علاقه ای فرهنگی ، تاریخی و تمدنی است واین علاقه مقوله ای کیفی است که با معیارهای کمی که در اقتصاد وجود دارد و روابط اقتصادی با آنها سنجیده می شود متفاوت است و همین موضوع باعث شده است که در هردو کشور ایران و تاجیکستان علاقمندان به فرهنگ و تاریخ و تمدن مشترک از شرایط حاضر احساس نگرانی کنند و بعضا اظهارنظراتی داشته باشند که با واقعیتهای جاری متفاوت است.
مرحوم استاد محمدجان شکوری عضو پیوسته فرهنگستان علوم تاجیکستان و فرهنگستان زبان و ادب فارسی کشورمان همیشه با یاد آوری این مثال تاجیکی که " آب اگر صد پاره گردد باز باهم اشناست " تلاش می کرد با نگاه به آینده مشکلات و موانع موجود در همگرایی فرهنگی و تمدنی ایران و تاجیکستان را در بستری فرهنگی و غیر سیاسی راهگشایی نماید.ایشان در چند نوبت با تاکید به اینجانب اظهار می داشت:" که هیچ کشوری برای ایران و هیچ کشوری برای تاجیکستان نمی تواند دوستی باشد که آنها را در تاریخ بهم پیوند زند."
و در پایان باید گفت که وقتی علی رغم تمامی تلاشهای برنامه ریزی شده هفتاد ساله کمونیستها، تاجیکان توانستند دین و فرهنگ و هنر و ادب خود را حفظ کنند و در شکوفایی استقلال خود فرهیختگانی چون محمد جان شکوری و محمد نیازی و لایق شیرعلی و گلرخسار و عسکر حکیم و کمال عینی و روشن رحماني و دادخدا سيم الدين و ميرزاملااحمد و رحیم مسلمان قبادیانی ودهها فرهیخته دیگر را به فرهنگ و تمدن مشترکمان هدیه نمایند جای نگرانی نیست که این فرازهای مقطعی را هم ققنوس وار طی خواهند نمود و در فردایی بهتر از امروز شاهد همگرایی هرچه بیشتر ایران و تاجیکستان خواهیم بود.
منبع: خبرآنلاین