افزایش حضور مهاجران منطقه در میان عاملان حملات تروریستی در خارج از کشور به ویژگی حرفه ای آنها در چارچوب سازمانهای تروریستی داعش و دیگر سازمانها بر می‌گردد. این گروه از شبه نظامیان اغلب سطح فرهنگی بالاتری از بومیان کشورهای شرق عرب دارند. ستیزه جویان آسیای مرکزی حداقل آموزش متوسطه را دارند و اغلب در سطح پایه به روسی یا انگلیسی مسلطند. برخی از آنها دارای تجربه خدمت سربازی هستند. این منطقی است که از این تروریست ها برای اقدامات تروریستی در خارج از کشور و به ویژه روسیه استفاده می کنند.
وقایع اخیر در آستاراخان، گروزنی نشان می دهد که مشکل تروریسم در جنوب روسیه هنوز به طور کامل حل نشده است؛ اما در حال حاضر در دیگر مناطق روسیه با توجه به اظهارات سرویس امنیت روسیه، ستون فقرات گروه های تروریستی را، افراط گرایان از میان مهاجران نیروی کار از کشورهای مستقل مشترک المنافع، از جمله آسیای مرکزی تشکیل می دهند.
در میان نامهای اتباع آسیای مرکزی اغلب نامهای ازبکی دیده می‌شود. آیا ازبکها در شرایط اجتماعی و سیاسی دشوارتری قرار دارند و یا چه وضعیت متمایزی در ازبکستان نسبت به دیگر کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد؟ در میان شبه نظامیان، ازبک‌های بسیاری حضور دارند و عمدتا بومیان دره فرغانه هستند که در نیمه اول سال 1990 بدلایلی از جمله افزایش تراکم جمعیت، اشتباهات مدیران حزبی منطقه در دهه 1980 و افزایش نفوذ حزب اسلامی ممنوعه حزب التحریر، به سرعت جذب گروه های رادیکال شدند.
در میان شبه نظامیان همیشه ازبکها نبوده اند. به عنوان مثال، سازمان دهندگان حمله سن پترزبورگ، اهالی مناطق جنوبی قرقیزستان که به طور سنتی عمدتا ازبک هستند؛ بودند. پس از جنگ سال 2010 انزوای اجتماعی خاص اقلیت ازبک به وجود آمد که به طور متراکم زندگی می کردند. در برابر مشکلات اقتصادی، به عنوان مثال در منطقه اوش، مسائل تبهکارانه برخی انجمنهای ازبک وجود دارد که از طریق قاچاق با گروه های تروریستی ـ جنایی در افغانستان ارتباط برقرار می نمودند. همه اینها زمینه استخدام رادیکالها را فراهم می‌نماید.
بر اساس گزارشها، پشت حمله تروریستی سن‌پترزبورگ، گروهی فعال از منطقه اوش و باتکن قرقیزستان با نام «توحید و جهاد» حضور داشتند. رهبر و مشتری حمله، ظاهرا سراج‌الدین مختاروف (معروف به ابوصالح)، اهل قره‌سو در نزدیکی اوش بود. بر اساس برخی گزارشها، وی قبلا با «شبکه حقانی» در پاکستان ارتباط داشته و در حال حاضر نمایندگی گروه «جیش الفتح سوریه» در منطقه را بر عهده دارد. شبه نظامیان «توحید» قبلا تحت نامهای مختلف عمل می‌نمودند و دست به اقدامات تروریستی در سراسر کشورهای CIS میزدند. ممکن است آنها در حمله تروریستی به سفارت چین در قرقیزستان در سال گذشته نیز سهم داشته باشند.
متاسفانه مشکل مهاجرت تروریستی از آسیای مرکزی بسیار جدی است. در سالهای اخیر حتی روند افزایشی نشان می‌دهد و معلوم نیست چه زمانی متوقف شود. بر اساس گزارشهای موجود، امروز حدود 1100 نفر یا 3/13 در هر 100 هزار نفر از تاجیکستان به سوریه و عراق اعزام می‌شوند. از قرقیزستان600 نفر (5/10) و از قزاقستان بیش از 300 نفر (حدود 8/1). اطلاعات دقیقی از ازبکستان و ترکمنستان وجود ندارد؛ اما با توجه به برآورد تقریبی از این کشورها 2000 نفر به سوریه و عراق رفته اند. در سال 2016 جریان بیشتری از شبه نظامیان از تاجیکستان به عراق و سوریه رفتند که پس از کودتا و منع حزب نهضت اسلامی، رشد فعالیت های تروریستی شروع شد.
عمدتا افراد مردان جوان بین 16 و 35 سال به عراق و سوریه می‌روند؛ اما در سالهای اخیر همسران و خواهران خود را نیز به همراه می‌برند. مطالعات نشان داده است که شبه نظامیان قبل از خروج اغلب شغل ثابت و خانواده دارند اما چشم اندازی در برنامه اجتماعی و یا شخصی نمی بینند. اغلب تمایل به تحرک اجتماعی، کار و یا ادامه آموزش دارند که نمی تواند در شرایط اجتماعی خاص اجرا شود. برای مثال در منطقه اوش، ازبکها در واقع از امکانات رفتن به کالج و یا ... به دلیل مشکلات بین المللی و انزوای جوامع خود محرومند.
در سالهای اخیر تعداد استخدام افراد جوان مرتبط با محافل جنایی در حال رشد است. گاهی اوقات جذب اولیه در زندان رخ می‌دهد. در افغانستان رادیکال های مذهبی، قاچاق مواد مخدر را کنترل می‌کنند و خطر تشکیل کارتلهای تروریستی ـ جنایی در منطقه به مانند کارتلهای مواد مخدر آمریکای لاتین، با جاه طلبی های سیاسی مشابه و همچنین با امکانات مالی و قدرتی بیشتر وجود دارد.
مهاجرت نیروی کار از آسیای مرکزی به روسیه اغلب نوسان دارد. یعنی بخش قابل توجهی از مهاجران رفت و برگشت دارند؛ یعنی بطور دائم در منطقه ای مستقر نمی شوند. با توجه به گزارش ها، اغلب استخدام اعضاء برای اعزام به سوریه یا اجرای حملات انتحاری انجام می گیرد. به عنوان مثال در حمله تروریستی سن‌پترزبورگ، ساکن دائم در شهرهای روسیه و از بومیان آسیای مرکزی که شهروندی روسیه را دریافت کرده اند مورد استفاده قرار گرفته است. در برخی از موارد، شاید مراکز تروریستی به طور خاص بودجه برای رشوه یا جعل اسناد برای این کار تخصیص دهند.
برای مقابله با جذب مهاجران کار در فعالیتهای جنایی و تروریستی، لازم است مجموعه اقداماتی اتخاذ شود. اولا نیازمند برنامه های اشتغال در سطح مناطق بومی است. گفتگو بین اتاق بازرگانی و انجمنهای دیگر، تعریف نیازهای یک منطقه خاص در نیروی کار و استخدام با توجه به برنامه انجام گیرد.
*رئیس گروه تحلیل اوراسیا در باشگاه ژئوپولیتیک قفقاز روسیه
ترجمه: مرتضی آلکامی
منبع: سایت استان رادار ازبکستان به نقل از کلوپ تحلیل اوراسیا
https://ccsi.ir//vdcjvmev.uqemmzsffu.html
ccsi.ir/vdcjvmev.uqemmzsffu.html