ولادیمیر پوتین به مناسبت 25-مین سالگرد روابط دیپلماتیک بین روسیه و جمهوری های قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان به این کشورها سفر کرد. پوتین 27-26 فوریه به آلماتی و دوشنبه سفر کرد و 28 فوریه هم به بیشکک رفت. این سفر یکی از بزرگترین سفرهای رئیس جمهوری روسیه به خارج از کشور بود.

در باب مذاکرات تاجیکستان

ولادیمیر  پوتین اظهار داشت که 800 هزار تاجیک در روسیه به کار مشغول هستند. التبه این رقم رسمی است و می توان این عدد را در دو ضرب کرد. ولادیمیر پوتین گفت که یک سوم تولید ناخالص ملی تاجیکستان از محل انتقال پول هایی که تاجیک های مشغول در روسیه می آید. این رقم هم رسمی است و برای رسیدن به میزان واقعی باید این عدد را در دو ضرب کنیم. می بینیم که روسیه ابزار مهم اعمال فشاری برای دستیابی به منافع خود در قبال تاجیکستان را در دست دارد. ولی آیا روسیه از این ابزار استفاده می کند؟
مسائل غیر قابل فهم زیادی در روابط ما و تاجیکستان و روابط شخصی پوتین و رحمان وجود دارد. برای من مثلا اعطای مدال الکساندر نفسکی به رحمان بسیار عجیب بود. پوتین با اعطای این مدال می خواست چه چیزی را نشان دهد؟ ولی این قدر می دانیم که تاجیکستان برای روسیه بسیار مهم است چرا که با افغانستان هم مرز می باشد. اوضاع در افغانستان آرام نیست میتوان انتظار نفوذ تروریست های فراری از خاورمیانه به افغانستان را داشت. بستن مرز تاجیکستان با افغانستان مساله بسیار مهمی است.
در مورد مهاجران کاری تاجیک هم ولادیمیر پوتین قول داد تا مساله آن دسته از تاجیک هایی که برای ورود به روسیه مشکل دارند بررسی شود و به احتمال زیاد این گروه هم مشکلشان حل خواهد شد. اما این همه تاجیک برای روسیه مشکل ساز نخواهند شد؟ بسیاری از این مهاجران زمینه پیوستن به داعش را دارند و به همین دلیل باید با احتیاط عمل کرد.
تاجیکستان عضو  پیمان امنیت دسته جمعی است و این نکته مثبتی می باشد ولی باید دانست که تاجیکستان بیش از روسیه برای امنیت خود به سازمان پیمان امنیت جمعی نیاز دارد. حمایت ها در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی باید حد و مرزی داشته باشد، تاجیکستان باید خودش در سازمان پیمان امنیت جمعی فعالتر عمل کند و سیاست خارجی خود را که به صورت مستقیم با امنیت روسیه در ارتباط است با سازمان پیمان امنیت جمعی هماهنگ نماید.
بار دیگر می خواهم به مساله مهاجران برگردم، قطعا این مهاجران از نقطه نظر جرم و تروریسم برای روسیه می توانند تهدیداتی ایجاد کنند ولی این حجم بالای مهاجر برای خود تاجیکستان هم تهدید است. تقریبا تمام نیروی کار تاجیکستان در روسیه به کار مشغول است پس کدام نیرو باید مسائل و نیازهای داخلی کشور را برطرف سازد.
از سوی دیگر ما با بیکاری روس ها در روسیه مواجه هستیم. ما علاوه بر نیروی کار ساده باید نیروهای متخصص را از اوکراین، بلاروس و قزاقستان جذب کنیم. اینکه رهبران تاجیکستان به فکر توسعه کشور خود نیستند و فقط از راه اعزام نیروی کار خود به روسیه درآمد دارند قابل درک نیست.
پوتین مدتی قبل اعتراف کرد که حدود 4 هزار شهروند روسیه در صفوف تروریست ها در خاورمیانه می جنگند. می توان انتظار داشت که چندین برابر این رقم هم از شهروندان آسیای میانه در میان تروریست ها حضور دارند. تاجیکستان هم در رتبه های اول از این لحاظ قرار دارد. مثلا فرمانده نیروهای ضدشورش تاجیکستان که به داعش پیوست و حالا وزیر جنگ داعش شده است. ممکن است رهبران روسیه و تاجیکستان نگفته اند که پشت درهای بسته در مورد چه مسائلی مذاکره کرده اند.
عجیب است که حتی مساله ترانزیت مواد مخدر هم مورد بحث قرار نگرفته است. البته ممکن است که در این مورد پشت درهای بسته صحبت شده باشد.
انتخاب اوراسیایی روسیه که پوتین در سال 2011 آن را رسانه ای کرد، یک تصمیم درست است. ولی اجرایی شدن آن با مشکلات زیادی روبروست. مثلا من تاکنون هیچ نوشته ای در خصوص تئوری این همگرایی ندیده ام. هیچ زمان بندی  برای اجرای این طرح مشخص نشده است. ممکن است پوتین دقیقا به منظور تسریع اجرایی شدن این طرح با برخی روسای جمهور کشورهای آسیای میانه دیدار کرد. چین به سرعت هم از لحاظ اقتصادی، سیاسی و جمعیتی در حال وارد شدن به این مناطق است.
مذاکرات با رئیس جمهور قزاقستان نتیجه بخش تر بودند. در رابطه با قزاقستان همه چیز برای ما روشن است. حداقل در قزاقستان در مورد ارائه تسهیلات بیشتر به مهاجران کاری صحبت نشد. نظربایف کارش را به درستی انجام می دهد و توانسته با اجرای طرح های بزرگ اشتغال ایجاد کند.
آیا پوتین و نظربایف نمی توانند برای وارد شدن تاجیکستان به اتحاد اقتصادی اوراسیایی بر رحمان فشار بیاورند؟ تاجیکستان تاکنون تمایلی به ورود از خود نشان نداده است.
سلامی که پوتین از نظربایف در ابتدای دیدار با رحمان به او ابلاغ کرد ممکن است یک طعنه باشد و ممکن است موافقت روسیه با افزایش تعداد مهاجرین تاجیک در روسیه هم در جهت اعمال فشار به تاجیکستان برای عضویت در اتحاد اقتصادی اوراسیایی باشد. معاوضه مهاجرین با یک اتحاد استراتژیک امکان پذیر است.

سفر به قرقیزستان

پوتین به قرقیزستان نیز سفر کرد. در آنجا هم همه چیز بر وفق مراد مسکو نیست. رقابت برای پست ریاست جمهوری شروع شده است. یکی از اصلی ترین مخالفان دستگیر شده و اعتراضات افزایش شدیدی داشته است. من معتقدم دلیل اصلی این سفر، اتحاد اقتصادی اوراسیایی بوده است. پوتین به ازبکستان سفر نکرد، ازبکستان عضو سازمان پیمان امنیت دسته جمعی نیست و باید سیاست دیگری در قبال آن در پیش گرفت. باید به رئیس جمهور جدید ازبکستان فرصت داد تا در جریان امور قرار بگیرد و بعد از آن می توان مذاکرات با ازبکستان را آغاز کرد.
 

*ژنرال بازنشسته ارتش روسیه و عضو کلوپ ایزبورسک
ترجمه: موسی عبداللهی
منبع: سایت رسمی کلوپ ایزبورسک (https://izborsk-club.ru/12613)