بعد از استقلال ارمنستان در طول مدت زمان 25 سال اخیر در میان تهران و ایروان روابطی متکی بر اعتماد کامل برقرار شد که دو کشور حتی در شرایط سخت جنگ تحمیلی و محاصره اقتصادی علیه ارمنستان یا تحریم‌های سخت بر ضد ایران منافع ملی یکدیگر را هیچ وقت زیر سؤال نبرده‌اند و در واقع برای یکدیگر نقش شکننده محاصره‌ها و تحریم‌ها ایفا کرده‌اند. در شرایط جدیدی که از یک سو شاهد حضور نخست‌وزیر اسرائیل در باکو و از طرف دیگر تظاهرات و اعتراض‌های خصمانه ضد ایرانی در شهرهای مختلف ترکیه هستیم، با سفر دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری ایران به ایروان، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان به روابط دوستانه و حسن همجواری خود نفس تازه‌ای بخشیده‌اند که نتایج این سفر بدون شک برای تحکیم و توسعه همکاری‌های دوجانبه دورنمای درخشانی ترسیم می‌کند. ارمنستان تنها همسایه مسیحی ایران است و از این لحاظ کشوری است استثنایی و ویژه زیرا مرز ایران و ارمنستان سرحدی است که در واقع جهان مسیحیت را با جهان اسلام متصل می‌کند. بنابراین الگوی روابط عمیق و بدون تنش و صلح‌آمیز بین دو کشور چه از لحاظ سیاسی و چه از دیدگاه‌های گفت‌و‌گوی فرهنگی و حتی پاسخ گویی هدفمند به سیاست‌ها و تبلیغات سیاه نما و ادعاهای افراط و تفریط علیه ایران حائز اهمیت منحصر به فردی است. در ضمن باید خاطرنشان ساخت که در مراسم تحلیف دکتر حسن روحانی از منطقه قفقاز جنوبی فقط ارمنستان بود که در سطح رئیس جمهوری شرکت کرده بود که نمونه بارز اراده و علاقه‌مندی مخصوص ارمنستان برای تعمیق و توسعه روابط سیاسی همه جانبه با ایران است حتی با ندیده گرفتن فشارهای متعددی که از طرف کشورهای سوم دائم وارد شده است.
در زمینه اقتصادی ایران و ارمنستان ظرفیت‌های متعددی دارند که مهم‌تر از همه برنامه کریدور خلیج فارس ـ دریای سیاه است. این کریدور طرح ایجاد محورهای مواصلاتی برای اتصال خلیج فارس به بنادر دریای سیاه گرجستان از طریق بزرگراه شمال ـ جنوب ارمنستان و ساخت راه‌آهن ایران ـ ارمنستان را شامل می‌شود. مؤلفه دوم آن که در حوزه انرژی و در زمینه ترانزیت و تبادل گاز و برق است که در حال حاضر به طور جزئی اجرا می‌شود. پیش بینی می‌شود با تکمیل برنامه‌های ساخت سومین خط برق ولتاژ بالای ایران - ارمنستان همچنین توافق مقدماتی برای فروش گاز ایران به گرجستان با استفاده از ظرفیت لوله ایران ـ ارمنستان در آینده نزدیک توسعه چشمگیر این بخش را شاهد خواهیم بود. ایجاد
هر چه سریع‌تر کریدور خلیج فارس ـ دریای سیاه نه فقط مزیت‌های اقتصادی بسیاری برای کل منطقه خواهد داشت بلکه از اهمیت ژئو استراتژیک ویژه‌ای نیز برخوردار است. به وسیله این محور ایران می‌تواند حضور سیاسی ـ اقتصادی خود را در منطقه قفقاز جنوبی به طور محسوس و قاطعانه به ثبت رسانده وافزایش دهد همچنین کوتاه ترین و امن ترین راه را برای دسترسی به بازارهای اروپایی چه برای خود ایران و چه برای کشورهای خاورمیانه و خاور دور ایجاد و کنترل کند. در شرایط محاصره اقتصادی از طرف ترکیه و دولت باکو وجود یک چنین کریدوری برای ارمنستان نقش حیاتی دارد و برای گرجستان بسیار مهم است که با شرکت در این طرح متنوع سازی مسیر‌های مواصلاتی و ترانزیتی خود را تأمین کرده، نفوذ شدید ترکیه و جمهوری آذربایجان را در این کشور محدود کند. بدیهی است که نظر به دورنمای وسیع سیاسی ـ اقتصادی کریدور خلیج فارس ـ دریای سیاه، رئیس جمهوری ایران در چارچوب سفر رسمی به ایروان براهمیت و امکان ایجاد آن تأکید وِیژه‌ای داشتند: «ارمنستان و ایران می‌‌توانند مسیر ترانزیتی خلیج فارس و دریای سیاه را تکمیل کنند. می‌توانیم از طریق جاده و راه‌آهن، دریای سیاه را به خلیج فارس متصل کنیم و از این طریق تسهیلات تجاری و اقتصادی برای مردم این منطقه همچنین برای سایر مناطق جهان فراهم کنیم.» بنا براین محور خلیج فارس ـ دریای سیاه کریدوری است که نه تنها دارای ابعاد فوق‌العاده مهم توسعه اقتصادی منطقه‌ای است بلکه دروازه مناسبی برای بازگشت و حضور فعالانه ابر قدرتی مثل جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز جنوبی است، منطقه‌ای که قرابت تنگاتنگ تاریخی و تمدنی آن با ایران به هیچ عنوان سؤال برانگیز و قابل انکار نیست.
*رئیس کرسی ایران شناسی ـ دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان
منبع: روزنامه ایران، يکشنبه 5 دي 1395، شماره: 6390، ص 1.
دریافت صفحه با کد QR