مصاحبه پایگاه اینترنتی دیدبان روسیه با محمود شوری، روس‌شناس و مدیر گروه روسیه و آسیای مرکزی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام
هجده سپتامبر انتخابات مجلس دوما در فدراسیون روسیه برگزار شد و بار دیگر حزب حاکم روسیه واحد با اختلافی چشمگیر کرسی های مجلس دوما را در اختیار گرفت؛ اما در مقابل اپوزیسیون روسیه که بر شرایط بد اقتصادی تاکید داشتند، آراء بسیار کمی را به خود اختصاص دادند.
دیدبان روسیه: قبل از انتخابات اصولا چند دسته نگاه در مورد انتخابات روسیه وجود داشت؟
شوری: مخالفان مانند همیشه بحث هایی را مطرح می کردند که فرایندهای دموکراتیک در جریان انتخابات رعایت نمی شود و اساسا این همه پرسی نمی‌تواند انتخابات شفافی باشد. از سوی دیگر نیز بعضی از نظرسنجی ها حکایت از این داشت که در ماه‌های اخیر میزان محبوبیت حزب روسیه واحد کاهش پیدا کرده است.
در غرب نیز واکنش‌ها به انتخابات روسیه واکنش‌های مثبتی نبود. اگر چه بعد از انتخابات مقامات رسمی در اروپا اعلام کردند که انتخابات شفاف بوده است. اما مشکل آنها این بود که با توجه به این که انتخابات در کریمه برگزار شده بود، کلیت انتخابات را منفی می دانستند و از نظر آن ها قابل قبول نبود. اما باید گفت این دیدگاه‌ها حداقل در دوران ریاست جمهوری آقای پوتین مطرح بوده و در این انتخابات هم مورد تاکید قرار گرفت.
دیدبان روسیه: اصولا نتایج انتخابات روسیه را چگونه می توان تحلیل کرد؟
شوری: آنچه مشخص است حزب روسیه واحد توانسته است اکثریت کرسی های پارلمان را در اختیار بگیرد. علی رغم این که میزان مشارکت مردم در انتخابات کمتر شده، حزب روسیه واحد حتی توانسته است بیشتر از دوره های قبل رای بیاورد. آنچه بسیار حائز اهمیت است، این است که گفتمان‌های آلترناتیو و جایگزین در روسیه بسیار محدود هستند و عملا هیچ تفکر یا هیچ گفتمان دیگری نمی‌تواند در روسیه به بحران جدی رقیب برای گفتمان دولتی تبدیل شود. به همین دلیل مردم به چیزی که قدرت مطرح می‌کند، بیشتر توجه نشان می‌دهند. به علاوه عملکرد دولت نیز در این سال‌ها به گونه‌ای بوده که حداقل برای بخش‌هایی از مردم (که به دنبال احیای قدرت روسیه هستند) جذابیت‌هایی داشته و همچنان به حزب روسیه واحد رای داده اند.
دیدبان روسیه: به چه دلایلی احزاب دیگر و مخالف نتوانسته‌اند رای خود را افزایش دهند؟
شوری: به هر حال سبد رای حزب کمونیست و حزب لیبرال دموکرات آقای ژیرنفسکی آرا کاملا مشخص و تعیین شده‌ای است و همیشه میزانی از آرا را به خود اختصاص داده‌اند. به نظر می‌رسد که در سال‌های آینده نیز این میزان آرا را به خود اختصاص دهند. اما موضوع حائز اهمیت این است که احزاب مخالف لیبرال نتوانسته‌اند حتی پنج درصد آرا حزبی را به دست بیاورند و عملا دستشان از ورود به پارلمان کوتاه مانده است. یکی از این دلایل این است که این احزاب هیچ چهره و یا تفکر متحد کننده ندارند تا بتوانند تمام جریان‌های مخالف را به دور خود جذب کنند. یعنی به طور سنتی شاهد آنیم که احزاب کمونیسم و حزب لیبرال دمکرات به طور سنتی میزانی از آرا را در اختیار دارند و میزانی از بالا و پایین شدن اکثریت آرا این احزاب در دوره‌های مختلف تکرار شده است.
دیدبان روسیه: با توجه به تغییرات لایه‌های مختلف جامعه روسیه، اگر به سبد رای حزب حاکم روسیه نگاه کنیم، آیا تفاوتی در میان بدنه هواداران حزب حاکم روسیه نسبت به دوره های قبل قابل مشاهده است؟
شوری: در شهرهای بزرگی مانند مسکو و سن پترزبورگ، میزان مشارکت مردم در انتخابات پایین‌تر بوده و در برخی مناطق دوردست تر و سنتی‌تر روسیه، همچنان شاهد درصد بالایی از آرا هستیم. اما به این دلیل که به تفکیک این موضوع مشخص نشده است، نمی توان به طور دقیق در مورد این موضوع صحبت کرد که چه میزان از آرا مربوط به کدام حزب است. اما به طور سنتی، احزابی مانند احزاب کمونیست و لیبرال دمکرات، معمولا کسانی که سن بالاتری دارند، به آن حزب رای می‌دهند. با این نوع استدلال، می‌توان گفت که شاید آرا حزب روسیه واحد بخش جوان‌تر جامعه را به خود جذب کرده است.
دیدبان روسیه: تحریم ها، فشارهای اقتصادی و موضوع کریمه و مهاجران کاری و ... تا چه حدی بر انتخابات روسیه تاثیرگذار بوده است؟
شوری: بحث بحران اوکراین و اتفاقات بعد از بحران اوکراین دو تاثیر متفاوت بر صحنه سیاسی روسیه گذاشته است. از یک طرف بحران اوکراین باعث تحریک و تهییج افکار عمومی در روسیه شد. یعنی نگاه‌ها به مسئله هویت ملی را تغییر داد و باعث شد که مسئله هویت روسی مجددا به عنوان یک موضوع بیشتر مورد توجه قرار گیرد. مخالفت‌ها با غرب جدی تر شد و از این جهت دست احزاب مخالف خالی‌تر شد. اما از طرف دیگر هم بحث تحریم های اقتصادی و مشکلات اقتصادی ناشی از قیمت نفت از نظر اقتصادی شرایط زندگی را در روسیه سخت‌تر کرده است. در حال حاضر ما شاهد رکود اقتصادی در روسیه هستیم که این مسئله قطعا بر پایین آمدن میزان مشارکت مردم در این انتخابات تاثیرگذار بوده است و یکی از دلایل اصلی کاهش مشارکت، بحث‌های اقتصادی بوده است که مردم روسیه در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده‌اند.
دیدبان روسیه: با توجه به کاهش آرا حزب روسیه واحد و همچنین میزان مشارکت نقش جوانان و مطالبات آن ها تا چه حدی می توانند در تغییر میزان رای به حزب جمهوری واحد در آینده تاثیر داشته باشند؟
شوری: طبیعی است که نسل جوان تر نیاز به تحرک بیشتر و جاه طلبی های اقتصادی بیشتری دارد. اما شرایط موجود روسیه، شرایطی نیست که نسل‌های جوان‌تر بتوانند به راحتی با آن کنار بیایند و لذا طبیعتا انتظار دارند تا فرصت‌های شغلی بهتر، امکانات و شرایط کسب درآمد بیشتر را داشته باشند. آنها انتظار دارند تا بتوانند با سایر کشورها به خصوص کشورهای غربی ارتباطات گسترده‌تری داشته باشند و این امر می‌تواند بر آرا آینده آنان تاثیرگذار باشد. چنانچه مشکلات اقتصادی یکی از عوامل کاهش میزان مشارکت مردم در انتخابات شده است.
دیدبان روسیه: تاثیر انتخابات بر سیاست داخلی و خارجی دولت روسیه چیست؟
شوری: به لحاظ داخلی، همان گونه که پیش‌بینی می شد و در نظر سنجی‌ها هم مشخص بود، حزب روسیه واحد، حزب اصلی در روسیه باقی خواهد ماند و احتمالا در آینده شاهد یک دست‌تر شدن صحنه سیاسی در روسیه باشیم. این موضوع می‌تواند به نقش قدرتمندتر جناح قدرت در روسیه منجر شود. اما در بحث خارجی، واکنش‌های متفاوتی به انتخابات روسیه بوده است. طبیعتا در نهادهای مدنی و سایر نقاط جهان به ویژه در کشورهای غربی، این انتخابات را انتخابات چندان شفاف و مطلوبی قلمداد نکردند. اما به لحاظ مقامات رسمی در اروپا، فقط به دلیل برگزاری انتخابات در کریمه آن را محکوم کرده‌اند.
روسیه کشوری است که نمی‌توان از آن انتظار تاثیر مستقیم سیاست داخلی بر سیاست خارجی را شاهد باشیم. ممکن است به طور قطعی در روندی طولانی‌تر سیاست داخلی بر سیاست خارجی تاثیرگذار باشد؛ اما به طور کلی نمی‌توان گفت که بعد از انتخابات شرایط دولت حاکم بر روسیه تغییر کند و بخواهد در سیاست خارجی خود نگاهی متفاوت داشته باشد. آنچه مشخص است احتمالا سیاست خارجی روسیه به همان شکل سابق تداوم خواهد داشت و بعید به نظر می‌رسد که فرآیند انتخابات تاثیر کوتاه مدت و مشخصی بر روی سیاست خارجی روسیه داشته باشد.
دریافت صفحه با کد QR