محمدفرهاد کلینی کار‌شناس ارشد مسائل استراتژیک در گفت‌وگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس با اشاره به گذشته و حال روابط ایران و تاجیکستان و چرایی بروز برخی ملاحظات در روابط این دو کشور گفت: در بررسی روابط دو کشور صرفا نباید به مسائل مربوط به حوزه دو جانبه تمرکز داشت بلکه حداقل در روابط تهران-دوشنبه، جریان‌ها و کشورهای ثالثی در تلاشند، رویکرد مناسبات کلان و مثبت دو کشور را خدشه دار و مسئله ساز کنند.
وی همچنین تاکید کرد: عدم درک جامع از شرایط یکدیگر و بروز برخی زمینه‌های تصمیم گیری آنی با درنظرداشت منافع لحظه‌ای، تحت تاثیر جریانات بیگانه و مخالف همگرایی، این روز‌ها سبب پاره‌ای اختلاف نظر‌ها در روابط دو جانبه شده که به نظر می‌رسد، درک مشترک در حوزه مسئولان دو کشور و اقدام به اصطلاح گام ها به سمت بهبود شرایط، راهکار سازنده می‌تواند باشد.
فارس: طی هفته‌های اخیر شاهد ظهور برخی پالس‌های منفی در روابط ۲ کشور ایران و تاجیکستان بودیم. به اعتقاد شما چه آسیب‌هایی در روابط تهران-دوشنبه بروز یافته که خود را در این چنین اختلافاتی نشان می‌دهد؟
کلینی: بحث آسیب‌شناسی در روابط ایران و تاجیکستان نباید صرفا در حوزه ۲ کشور مطرح گردد در حالی که آنچه که امروز مشاهده می‌شود، این است که جریانهای ثالثی تلاش می‌کنند تا شرایطی را بوجود آورده تا روابط ایران و تاجیکستان که از تاریخ و قدمت مشترک برخوردار است رو به نفع جریان خود متاثر کنند. این آسیب‌ها عمدتا از طریق جریان بیگانه بوده و ارتباطی به روابط و نحوه نگاه ۲ کشور به یکدیگر ندارد.
مطلب دوم، نکته‌ای که باید دقت کرد این است که اگر به تحولات گذشته برگردیم، خواهیم دید در گذشته در بخش‌هایی از تاجیکستان حتی جریاناتی از قبیل داعش نیز تا حد پلیس ویژه نفوذ کرده و در این خصوص حتی با نیروهای تروریستی در سوریه هم اعلام بیعت داشتند. این یک نمونه است که چگونه عناصر داعش و کشورهایی که مولد و مشوق این جریان تروریستی هستند، به نقاطی از سیستم پلیس و امنیت تاجیکستان نفوذ کردند.
** تأثیر دست‌ها و عوامل خارجی بر روابط
این مسئله نشان می‌دهد که برخی از دست‌ها چگونه در داخل دولت و داخل نهادهای تاجیکستان تلاش دارند تا مناسبات خارجی این کشور را تحت تاثیر قرار دهند.
این در حالی است که تاجیکستان در شرایط فعلی دچار مشکلات خاص اقتصادی است. شرایط نامطلوب اقتصادی روسیه و بازگشت موجی از مهاجرین در کنار کاهش ارزش سامانی در برابر دلار و مشکلاتی که در برابر طرح‌های کلان اقتصادی مانند کاسا ۱۰۰۰ وجود دارد، در نهایت منجر به بروز برخی سناریوهای هدایت شده از سوی دشمنانی گردیده تا تاجیکستان را تضعیف و مناسبات دوشنبه با برخی کشور‌ها از جمله ایران را دچار خدشه کنند.
** فشار کمونیست‌ها برای خدشه بر روابط تاجیکی-ایرانی
از سوی دیگر، بایستی به این نکته توجه داشت که مسائل داخل تاجیکستان و هر کشوری مربوط به خودشان است. اگر به تاریخ تاجیکستان در زمان شوروی نیز دقت شود، مشاهده خواهد شد که سیاست‌های تند کمونیستی تا چه اندازه تلاش می‌کرد تا پیوند‌های ملت تاجیک و ایران را از یکدیگر جدا کند، اما هرگز موفق نشد زیرا روابط این دو، ریشه در ضمیر تاریخی دارد موضوع خود باید درسی برای همه سیاستمداران گردد.
در موضوع نوسانات روابط تاجیکستان و ایران نیز باید به این نکته توجه داشت که پیوستگی روابط میان مردم را نه احزاب و نه دولت‌ها هیچکدام نمی‌توانند تحت تاثیر خود قرار دهند. از این منظر بایستی روابط ۲ کشور را از وجود دستهای سیاه و ثالث پاک کرد.
این مسئله به یک اراده مشترک نیاز داشته و از این منظر هم مقامات تاجیکستان و هم مقامات ایرانی بایستی هوشیار بوده تا از ورود به مسائل نامربوط خودداری کنند.
فارس: شما چه راهکارهای دیگری را برای پرهیز از عمیق‌تر شدن شکاف بین دو کشور و فراهم شدن زمینه برای برقراری یک دیالوگ موثر با هدف حل مشکلات موجود پیشنهاد می‌کنید؟
کلینی: در موضوع راهکار‌ها، در درجه اول به نظر می‌رسد که درک مشترک در حوزه مسئولان و به اصطلاح گام برداشتن به سمت بهبود شرایط، راهکاری سازنده می‌تواند باشد. تاجیکستان باید به این مسئله واقف باشد که در صورت هرگونه فاصله گیری از ایران، خودزنی تمدنی کرده و این موضوع را بایستی دقت کرد که گاهی اوقات موضعگیری های سریع و ساده اندیشانه و یا کار‌شناسی نشده‌ای از برخی از افراد، هیچ کمکی به بهبود شرایط نخواهد کرد.
** تکیه بر ادبیات و سمبل‌های اتحاد دو ملت
دوم اینکه، بایستی تلاش کرد ادبیاتی که همواره سمبل تقویت روابط ۲ کشور بوده را تقویت کنیم که این موضوع به تغییر فضای رسانه‌ای و همچنین معطوف کردن این موضوع به بهبود شرایط ارتباط مستقیم دارد.
موضوع سوم؛ گاهی اوقات، برخی از مشاوره‌های غلط منجر به این می‌گردد که به اصطلاح صحنه سیاست خارجی در تاجیکستان دچار یک نوع عمل زدگی شود. برخی مواقع مشاهده می‌شود که تاجیکستان به جهت غلبه بر شرایط و مشکلات اقتصادی، عملا وارد یکسری بازیهای منطقه‌ای می‌گردد. این مشاوره بسیار غلطی است عملا بازدهی جدی نخواهد داشت.
** نقش سازنده ایران در مذاکرات صلح و پروژه‌های اقتصادی
در موضوع طرح پیوستن تاجیکستان به ائتلاف نظامی عربستان بایستی به این نکته اشاره کرد که تاجیکستان توان نظامی قابل اتکایی ندارد و اگر بدنبال سود و امکانات اقتصادی از قبل چنین همکاریهایی است، به نظر این تصمیم، رویکردی سازنده نیست.
تاجیکستان نبایستی نقش ایران در فردای فروپاشی شوروی در مذاکرات صلح و همچنین حضور و مشارکت در برخی پروژه‌های کلان اقتصادی را فراموش کند زیرا این مسئله در کارنامه روابط دیپلماتیک ۲ کشور نتیجه درخشانی نخواهد داشت.
در نهایت به نظر می‌رسد که هر نوع راهی که ۲ طرف قصد دارند آنرا دنبال کنند، بایستی براساس یک نوع درک جامع باشد و همچنین طرف تاجیک بایستی هوشیار بوده که مشاورهای لحظه‌ای و مشاوره‌هایی که براساس منافع برخی از نیروهای فرا تاجیکی مطرح می‌گردد، تنها به حساسیت آفرینی بیشتر منجر خواهد شد.
طبیعتا تاجیکستان در مرحله‌ای از گذار است و مهم این است که مسئولین و رئیس جمهوری این کشور نسبت به پیشرفت و تعادل این کشور و تقویت درایت در تاجیکستان کمک کنند و در این خصوص تلاش نمایند تا فضای سالم تری را برای ثبات همگرا را مهیا کنند.
** رقابت‌های سیاسی نباید رنگ خشونت به خود بگیرد
کلام آخر اینکه، تبدیل شدن رقابت‌های سیاسی داخلی در این کشور به حوزه خشونت از طرف هر نیروی که می‌خواهد باشد، چه از طرف نیروهای دولتی و چه از طرف نیروهای اپوزیسیون، از نظر ایران مردود و بایستی تاجیکستان وحدت خود را حفظ کند.
همچنان که در خصوص همکاریهای ایران و تاجیکستان چه در عرصه بین المللی و چه در عرصه شانگهای و چه در خصوص همکاریهای جدیدی که می‌تواند در حوزه‌های اقتصادی منطقه‌ای شکل پیدا کند، این‌ها بایستی با درک سیستمی همراه بوده و از جو زدگی‌ها و موضوعات روزمره فاصله گیری کند.
دریافت صفحه با کد QR