دکتر الهه کولایی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل روسیه در گفتگو با تابناک به بررسی تصمیم جدید روسیه در باره تحویل سامانه موشکی اس-۳۰۰ به ایران پرداخته است. به گزارش «تابناک»، در سال ۲۰۰۷ قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار برای فروش ۵ سیستم اس-۳۰۰ از سوی روسیه به ایران به امضا رسیده بود که بدون تحویل هیچگونه موشکی از سوی روس‌ها فسخ شد. دیمیتری مدودیف رئیس‌جمهور روسیه در سال ۲۰۱۰ در راستای اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت دستوری را صادر کرد که به موجب آن فروش هرگونه موشک و جنگ‌افزارهای دیگری چون تانک‌های جنگی، خودروهای زرهی، ادوات توپخانه‌ای کالیبر بالا، کشتی‌ها و هواپیما و هلیکوپترهای نظامی به ایران ممنوع شده ‌بود. در واکنش به این امر، ایرانی‌ها یک درخواست غرامت ۴ میلیارد دلاری را به دیوان بین‌المللی داوری فرستادند. روس‌ها در تلاش برای صرفنظر کردن ایران از درخواست غرامت، سیستم تور ام-۱ را به جای آن پیشنهاد دادند که گفته می‌شود توسط ایران رد شده‌است. آنتی ۲۵۰۰ نیز پیشنهاد دیگری است که می‌تواند برای نیازهای ایران مناسبتر باشد. محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در سفری که به مسکو داشت گفته بود که تهران تمایلی ندارد به جای سامانه اس ٣٠٠ از روسیه سامانه آنتی-٢۵٠٠ دریافت کند. اما در تازه ترین تحول، رئیس جمهور روسیه در 24 فروردین ماه 1394 اعلام کرد که ممنوعیت تحویل سامانه موشکی اس 300 به ایران لغو شده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور نیز گفت با توجه به حصول پیشرفت قابل توجه در مذاکرات هسته ای ایران و چشم انداز لغو تحریم ها، دلیلی برای ادامه محدودیت فروش این سامانه موشکی به ایران وجود ندارد. تابناک: خانم دکتر کولایی ارسال هرگونه سلاح به ایران بر طبق قطعنامه 1929 خلاف می باشد. به نظر شما دلیل اینکه روسیه در این برهه زمانی تصمیم گرفته است که دوباره سامانه اس 300 را به ایران تحویل دهد چیست؟ دکتر کولایی: تا زمانی که در مورد اقدام اخیر رئیس جمهور روسیه اطلاعات بیشتری منتشر نشود؛ نمی توان در مورد رفتار روسیه قضاوت دقیقی داشت. روس ها پیش از این وعده هایی به ایران داده اند و رفتاری کردند که در چارچوب توافق ها و همکاری های دوجانبه قابل قبول نبوده است. بنابراین در این زمینه به صرف وجود دستور لغو تحریم از سوی رئیس جمهور قضاوت هنوز زود است. با توجه به نفوذ تلاویو در مسکو و پیوندهای گوناگونی که میان روسیه و اسرائیل وجود دارد و الزاماتی که دیپلماسی روسیه در تنظیم با جامعه جهانی و به خصوص رژیم های بین المللی دارد؛ قضاوت زود خواهد بود و باید منتظر رفتارها و پیامدهای دیگر این تصمیم باشیم. من فکر می کنم باید کمی منتظر گذشت زمان برای رسیدن به تحلیل دقیق و عینی در خصوص رفتار روسیه در این زمینه باشیم. تابناک: آیا احتمال می دهید یک عضو دائم شورای امنیت قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت را نقض کند؟ دکتر کولایی: روس ها نشان داده اند که چندان به قواعد بین المللی پایبند نیستند. اگر پایبند بودند تجریه اوکراین را شاهد نبودیم. آنها در مخمصه در روابط با غرب به ویژه با امریکا هستند که بر این اساس می توان انتظار هر نوع رفتاری را از سوی روس ها داشته باشیم. تابناک: مقامات روسیه اعلام کرده اند که هر لحظه ممکن است سلاح های اس 300 را به ایران تحویل دهیم. این جمله بدان معنا نیست که روسیه بخواهد از کارت ایران برای مشکلات بین المللی از جمله موضوع اوکراین و همچنین روابط با اروپا و امریکا استفاده کند؟ دکتر کولایی: پیشینه تنظیم رابطه روسیه با ایران نشان داده است که عامل امریکا و ملاحظات روسیه در ارتباط با غرب همواره بر روابط دوجانبه سایه افکنده است. در این زمینه نیز نمی توان استثنا قائل شد. سیاست روسیه در سال های اخیر بیش از اینکه شاهد تغییر بوده باشد؛ شاهد تدوام بوده است. در این زمینه تردید نمی توان داشت که مسائل و مشکلات جدی روسیه با غرب در این چارچوب می تواند مورد توجه قرار بگیرد. اما به نظر می رسد قبل از هر نوع تحلیل دقیق باید نتایج عملی و اجرایی این دستور آقای پوتین را مشاهده کنیم. تابناک: بعضی تحلیلگران این اقدام پوتین را به سنگ اندازی در مذاکرات هسته ای تعبیر می کنند. شما چنین تحلیلی را قبول دارید؟ دکتر کولایی: برخورد روسیه در فضای مذاکرات به خوبی نشان دهنده تناقص آشکار در رفتار این کشور می باشد. روس ها از یک طرف به دنبال روشن شدن ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران هستند. از سوی دیگر در جهت همکاری با غرب و البته حل مسائل خود از هیچ ابزاری نمی گذرند. بنابراین در این خصوص هم دغدغه های مشترک در مورد ابعاد نظامی مهم است و هم از دست ندادن فرصت های ایجاد شده برای روسیه در تحریم و روابط ایران با غرب مهم می باشد. به نظر می رسد این ملاحظات باعث تغییرات کنونی شده است که از یک سو روسها مایل به حل پرونده هسته ای ایران هستند و از سوی دیگر مایل به از دست دادن فرصت های خود در شرایط تحریم نیستند. تابناک: ایران باید نسبت به تصمیم جدید روس ها چه واکنشی نشان بدهد؟ دکتر کولایی: سیاست خارجی ایران که آقای روحانی که بر پایه تعامل سازنده واستفاده از عقل و منطق و تجریه استوار کرده اند؛ در همین رفتار روسیه آشکار شده است. چنان که تعادل بخشی سیاست خارجی ایران ادامه پیدا بکند؛ بدون شک ما شاهد فرصت های دیگری برای تامین منافع ایران خواهیم بود. آنچه که در رفتار اخیر روسیه انعکاس پیدا کرده است؛ از یک سو در سطح بین المللی در رفتار روابط با امریکا ریشه دارد و از سوی دیگر بازتابی از سیاستی است که در کشور ما دنبال می شود و در تلاش های دیپلماتیک سوئیس آثار خود را به نمایش گذاشته و پیش از این گسترش خواهد داشت. تابناک: در نهایت به نظر شما آیا روسیه حاضر به دادن سامانه اس 300 به ایران خواهد بود؟ دکتر کولایی: روس ها نشان داده اند در تنظیم رابطه خود با غرب به ویژه امریکا از اهرم ایران همواره بهره گرفته اند. بنابراین در این زمینه سایه این رفتار بر تصمیم گیری های موجود افتاده است و نمی توان تصویر روشنی در این زمینه داد. چرا که ما اطلاع دقیق از آن چه در پس پرده سیاست در حال رخ دادن است، نداریم. بنابراین من فکر می کنم پیش از هر چیز باید منتظر پیامدهای رفتاری این دستور باشیم.