تحلیلگر ارشد مسائل قفقاز با بیان اینکه در ۳۰ سال گذشته هیچ طرح و برنامه مدونی برای این منطقه نداشتیم، گفت: «ما فرصت‌های طلایی را در سال‌های گذشته از دست داده‌ایم و احساس می‌کنیم از ترتیبات جدید امنیتی منطقه به دور مانده‌ایم.»
به گزارش گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، پس از گذشت نزدیک به سه ماه از پایان جنگ قره‌باغ بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، از یکشنبه‌شب سفری را به چند کشور منطقه قفقاز آغاز کرد. او در نخستین مقصد این سفر به باکو رفت و امروز نیز در روسیه حضور دارد و قرار است در ادامه این سفر به ارمنستان، گرجستان و در آخرین مقصد به ترکیه برود. این نخستین سفر ظریف بعد از درگیری اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ است. رئیس دستگاه دیپلماسی قرار بود آذر ماه سفری به باکو و مسکو داشته باشد که به خاطر شرکت در جلسات دولت درباره بودجه به تعویق افتاد. البته او پس از آن در تهران میزبان همتای آذربایجانی خود بود.
پیش از ظریف نیز «سید عباس عراقچی»، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران در سفری به باکو، مسکو، ایروان و آنکارا ابتکار ایران برای حل مناقشه قره‌باغ را در اختیار مقامات این کشورها قرار داد.
وزیر امور خارجه در سفرش به باکو با رئیس جمهور، وزیر خارجه و معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان دیدار و طرح پیشنهادی رئیس جمهور آذربایجان تحت عنوان ابتکار همکاری‌های منطقه‌ای ۶ جانبه استقبال و آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای کمک و همکاری در همه زمینه‌هایی که به برقراری صلح، ثبات و آرامش در منطقه کمک کند، اعلام کرد.
*همسایگان را در سال‌های اخیر کاملاً فراموش کردیم
در همین خصوص «سید محمدرضا دماوندی» مدیرعامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان در گفت‌وگویی با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، در خصوص سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به منطقه قفقاز و روسیه گفت: «این سفرها بیش از اینکه اثرگذار و دست برتر و بالا باشد، بیشتر سفرهای منفعلانه و به تعبیری از سر ناچاری است.»
وی توضیح داد: «متأسفانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر نگاه به همسایگان و تعامل با همسایگان یک تعامل مثبت، سازنده و رو به جلو نبوده است. ما همسایگان را در سال‌های اخیر کاملا فراموش کردیم و زمان‌هایی خواستیم با همسایگان تعامل برقرار کنیم که دچار مشکل بودیم»
این کارشناس ارشد مسائل قفقاز خاطرنشان کرد: «سفر آقای ظریف که در حال انجام است، تابع جنگ گذشته جمهوری آذربایجان و ارمنستان است و اگر آن جنگ رخ نمی‌داد، ما فاقد یک سیاست مشخص و مدون در این حوزه بودیم و در اواخر جنگ هم آقای عراقچی< معاون وزیر خارجه سفر بی‌نتیجه‌ای به منطقه انجام داد که با برخورد سرد مقامات آن کشورها روبرو شد»
*احساس می‌کنیم از ترتیبات جدید امنیتی منطقه به دور مانده‌ایم/ فرصت‌های طلایی را از دست داده‌ایم
وی افزود: «سفر آقای ظریف هم از این زاویه است که ما احساس می‌کنیم از ترتیبات جدید امنیتی منطقه به دور مانده‌ایم و ترکیه الان دست برتر را دارد و در حال به دست‌آوردن جای پای محکم در منطقه است و ما سعی می‌کنیم جای پایی برای خودمان پیدا کرده و به هر شکلی شده خود را وارد ترتیبات جدید منطقه‌ای کنیم»
دماوندی در عین حال یادآور شد: «این اقدام اشکالی ندارد، ولی اشکال از این جا به وجود می‌آید که به دلیل ضعف در اِعمال سیاست خارجی خودمان، فرصت‌های طلایی را در سال‌های گذشته از دست دادیم و الان به صورت منفعلانه می‌خواهیم وارد بازی جدید شویم.»
مدیرعامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان همچنین گفت: «جمهوری اسلامی ایران اگر معتقد است منطقه قفقاز و به‌خصوص قفقاز جنوبی، حوزه تاریخی، تمدنی و امنیتی ماست که هست، باید برنامه‌ها و طرح‌های متعددی برای این منطقه داشته باشد؛ ما در ۳۰ سال گذشته هیچ طرح و برنامه مدونی برای این منطقه نداشتیم و در نتیجه باید برای طرح‌ها و برنامه‌های دیگران اعلام آمادگی و موافقت کنیم. در حالی که جمهوری اسلامی ایران به دلیل نقش و اهمیت تاریخی‌اش باید همواره در ردیف اول باشد»
وی افزود: «اینکه سیاست خارجی ایران به خصوص در شمال غرب و منطقه قفقاز فاقد برنامه بوده، اینجا خودش را نشان می‌دهد و به نظرم این سفر با دستاوردهای بزرگی همراه نخواهد بود و سفری از سفرهای دوره‌ای و معمولی وزیر خارجه خواهد بود بدون خروجی مشخص. طبیعتاً گفت‌وگوها سازنده و مثبت اعلام خواهد شد، ولی من برداشت مثبتی ندارم که خروجی مشخص و دستاورد معلوم و ملموسی برای ما داشته باشد.»
* ایران نصیب چندانی از بازسازی نخواهد داشت
مدیرعامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان در ادامه این گفت‌وگو تصریح کرد: «اعلام شده که با توجه به بحث‌های اقتصادی که مطرح است مخصوصاً بحث بازسازی قره باغ، جمهوری اسلامی ایران به دنبال این است که در این سفر و گفت‌وگوها امتیازاتی را به دست بیاورد در حالی که همه به‌خوبی می‌دانند مناسبات جمهوری آذربایجان با ترکیه تنگاتنگ است و با هم هماهنگ عمل می‌کنند و بخش زیادی از درآمدهای ناشی از بازسازی قره‌باغ، نصیب شرکت‌های ترکیه‌ای شده و خواهد شد و بخش دیگر نیز نصیب شرکت‌های روس می‌شود و آنچه نصیب ایران در بعد اقتصادی خواهد شد، حداقلی خواهد بود و نتیجه چندانی نیز در این زمینه نخواهیم داشت.»
خبرنگار فارس گفت: «اگر جمهوری اسلامی ایران هم دست روی دست بگذارد و همان روند گذشته را دنبال کند آیا جمهوری آذربایجان، بیش از پیش به سمت ترکیه سوق داده می‌شود و با این گفته شما، پس جمهوری اسلامی عملاً نباید کاری صورت دهد» که دماوندی در پاسخ، با بیان اینکه «سفر ظریف به منطقه باید اتفاق بیفتد، ولی اگر انتظار داریم این سفر خروجی مثبت و اثرگذار داشته باشد، از نظر من این اتفاق نخواهد افتاد»، توضیح داد: «معتقدم در این سفر چیزی نصیب‌مان نمی‌شود؛ اگر به صحبت‌های مقامات آذربایجان از جمله آقای الهام علی‌اف بعد از جنگ دقت کنید؛ بر خلاف اینکه ایران از بازپس‌گیری مناطق اشغالی و پیروزی در جنگ ابراز خرسندی کرد، ولی صراحتاً علی‌اف از ترکیه نام می‌برد و می‌گوید از آنهایی که در جنگ در کنار ما بودند تشکر می‌کنیم. به تعبیری جمهوری اسلامی ایران را در این چارچوب قرار نمی‌دهد و از آن نامی نمی‌برد»
وی ادامه داد: «این بدان معناست که باکو در منافع بعد از جنگ هم هیچ موقعیتی برای کشورهای دیگر قائل نخواهد شد و این کاملاً طبیعی است و البته جمهوری اسلامی ایران باید تلاش خود را انجام دهد.»
*جا برای ما بسیار کم است/ در گذشته، تمام زمین بازی در اختیار ما بود
دماوندی گفت: «ما زمان‌های طلایی را از دست دادیم و الان می‌خواهیم بگوییم که ما نیز هستیم. طبیعتاً جا برای ما دیگر نیست و جا بسیار کم است. الان باید هزینه و انرژی بسیار زیاد مصرف کنیم تا بتوانیم جای پایی برای خودمان پیدا کنیم. در حالی که در گذشته فرصت برای ما فراهم بود که تمام زمین بازی در اختیار ما باشد و دیگران تلاش کنند وارد شوند، ولی الان جهت معکوس شده است.»
این تحلیلگر ارشد مسائل قفقاز در تبیین مصداق‌هایی از فرصت‌های مغفول مانده خاطرنشان کرد: «در طول ۳۰ پس از استقلال این کشورها از ۱۹۹۱ میلادی و فروپاشی شوروی و به خصوص بعد از استقلال آذربایجان و ارمنستان به این‌سو، ما فاقد سیاست خارجی مدون و مشخص بودیم و ایران فاقد برنامه مشخصی در قفقاز است که بداند چه رفتاری را می‌خواهد انجام دهد. اینکه شاهدیم برخی رفتارهای سفرای ما در این کشورها با هم متناقض می‌شود ناشی از این است.»
به گفته دماوندی، اگر ایران دارای یک سیاست واحد در منطقه قفقاز جنوبی باشد، نباید رفتار و گفتار سفرایش ضد هم دربیاید.
*در طول ۳۰ سال رفتارهای متناوب یا پاندولی انجام دادیم
وی گفت: «اگر ما دارای سیاست مشخص و واحدی می‌بودیم در طول ۳۰ سال نباید رفتارهای متناوب یا پاندولی انجام می‌دادیم. اگر تاریخ روابط خود را با این کشورها بررسی کنیم، این رفتار سینوسی ما دیده خواهد شد.گاهی به سمت یک کشور و گاهی به سمت یک کشور دیگر. رفتارمان را تند، کند، سرد یا گرم کرده‌ایم. البته نمی‌خواهم نامی از کشورهایی ببرم که در منطقه قفقاز رفتار می‌کنند و رفتار آنها کاملاً ثابت و مشخص است و در طول ۳۰ سال رفتار خود را تغییر ندادند و با هر دو این کشورها گرم کار کردند.»
تحلیلگر ارشد مسائل قفقاز اضافه کرد: «مثال دیگری که کمتر به آن توجه شده، ترکیه است؛ ترکیه با ارمنستان روابطی ندارد و مرزهای دو کشور بسته است ولی دارای روابط گرم اقتصادی است. این چگونه امکان‌پذیر بوده است؟ بر خلاف اینکه همه احساس می‌کنند چون روابط سیاسی با ارمنستان ندارد، پس روابط اقتصادی نخواهد داشت، ولی ترکیه نشان داده به خاطر منافع اقتصادی، کاری به روابط سیاسی ندارد و این دو را با هم ترکیب نمی‌کند ولی ما این کار را نکردیم. اگر اعداد و ارقام و تبادل تجاری ما با کشورهای همسایه را بررسی کنید این اعداد و ارقام کامل گویاست.»
*حضور ایران در یک منطقه قطعاً بر خلاف مصالح یکسری کشورهای دیگر است
وی درباره تأثیر و دخالت‌های عوامل ثالث بر این روند و اینکه مثلاً ترکیه خواستار نزدیکی ایران با جمهوری آذربایجان نیست نیز خاطرنشان کرد: «قطعاً چنین است، ولی بحث این است دشمن همیشه وجود دارد و همواره می‌خواهد که شما موفق نشوید؛ در آن شکی نیست، ولی هوشمندی و توانمندی در این است که شما با وجود مخالفت‌ها و دشمنی‌ها، بتوانید نقشه‌های خود را اجرا کنید.»
دماوندی اضافه کرد: «حضور ایران در یک منطقه قطعاً بر خلاف مصالح یکسری کشورهای دیگر است و حرکت‌هایی که انجام می‌دهد و منافعی که برای ایران تحصیل می‌کند می‌تواند اثرگذار باشد و نقطه مقابل منافع کشور دیگری باشد. آیا آن کشور می‌گوید ایران نقشه‌های من را تخریب کرده؟ آن کشور می‌داند، ولی سعی می‌کند در نقطه مقابل ایران بایستد.»
وی افزود: «روسیه و ترکیه به صورت کاملاً مشخص و بازیگران بیرون آمریکا، انگلیس و کشورهای دیگر طبیعتاً نمی‌خواهند که جمهوری اسلامی ایران در منطقه حضور داشته باشد و به برنامه خود عمل کند، ولی باید به‌گونه‌ای قدرتمند، منسجم و هدفمند رفتار کنیم که نقشه‌های دشمن را خنثی کنیم»
دریافت صفحه با کد QR