پیشینه یهودیان در ارمنستان
مورخان معتقدند كه آشوری‌ها در قرن اول قبل از میلاد جمعیت زیادی از یهودیان را به ارمنستان رانده‌اند. آنان قبل از آمدن به ارمنستان در سامریه (فلسطین قدیم) زندگی می‌كردند و وارتگساوان (Vartkesavan) یكی از مركز‌های تجاری مهم آنان بوده است. همچنین تیگران كبیر نیز عده‌ای از یهودیان را از یهودیه (قسمتی‌ از جنوب‌ فلسطین‌) به ارمنستان آورده است.

اظهارات ریما وارژاپتیان رییس انجمن یهودیان ارمنستان
ریما وارژاپتیان از سال ۱۹۹۶ انجمن یهودیان ارمنستان را رهبری كرده و از طرف نخست‌وزیر به خاطر كمك و همكاری برای پیشرفت و تحكیم روابط دوستی یهودی ـ ارمنی، فعالیت‌های اجتماعی، سازمان‌دهی ‌كردن زندگی یهودیان ارمنستان، همكاری همیشگی با مقامات جمهوری ارمنستان برای حل مسائل انجمن، مدال یادبود دریافت كرده است.
بنا به گفته وارژاپتیان، یهودیان ارمنستان حدود۱۰۰۰ نفر و ۳۲۰ خانواده هستند كه عمدتاً از طریق ازدواج‌‌های ارمنی‌ـ یهودی شکل می‌گیرند. تعدادی از آن‌ها در «گیومری» و «وانادزور» زندگی می‌كنند. اما در قره‌باغ دیگر هیچ یهودی وجود ندارد.
این انجمن اکنون هفت سال است كه روزنامه‌‌ سپر داوود را منتشر می‌كند.
یهودیان در ارمنستان تاكنون امکان برگزاری جشن‌های ملی و حفظ میراث فرهنگی خود را داشته‌اند و یک بنای منحصربه‌فرد به یادبود هولوکاست یهودیان در پارك آراگاتس ایروان وجود دارد كه حتی تعداد كمی از شهروندان ایروانی از آن اطلاع دارند. این بنای یادبود قبلا نزدیك مجسمه وارتان مامیكونیان در پارك Oval بود. فرد یا افرادی ناشناس در ۱۷ سپتامبر۲۰۰۴ صلیبی به رنگ سفید و شماره ۶۶۶ را بر روی آن كشیدند و سعی كرده بودند نماد یهودی یادبود را بتراشند و پاك كنند.
وارژاپتیان علت به رسمیت نشناختن نژادکشی ارمنیان از سوی اسرائیل را در ارتباط با بعضی موارد اقتصادی، سیاسی و امنیتی و همچنین وجود لابی آذربایجانی و ترکی فعال در اسرائیل می‌داند، به ویژه آن که ترکیه تنها کشور مسلمان است که با دولت یهودی روابط دوستانه دارد. اما وی می‌گوید مردم یهودی نژادكشی ارمنیان را به رسمیت می‌شناسند. و حتی در مدارس اسرائیل درباره نژادکشی ساعات درس وجود دارد، اما آن را به عنوان کشتار و فاجعه معرفی می‌كنند و احتمال دارد كه آمریكا و اسرائیل در صدمین سالگرد نژادكشی ارمنیان آن را به رسمیت بشناسند.
به نظر وارژاپتیان مردم یهودی فكر می‌كنند نژادكشی فقط منحصر به آن‌ها بوده است و در مجموع اطلاعات كمی درباره نژادكشی ارمنیان در جهان وجود دارد. ارمنیان باید از تجربه یهودیان از جمله: برگزاری نشست‌ها، حمایت از چاپ ادبیات راجع به نژادكشی، تهیه بروشورها و كتابچه‌ها استفاده كنند به خاطر این كه دیپلماسی ملت اهمیت زیادی دارد.
انجمن یهودیان ارمنستان بارها به كِنِست (معبد یهودیان) مراجعه كرده و خواستار بررسی مسأله به رسمیت شناختن نژادكشی ارمنیان شده است. وارژاپتیان در انتخابات ۲۰۰۸ به سرژ سركیسان رأی داده است زیرا معتقد است كه پس از دوره‌ ریاست جمهوری ترپتروسیان كشور رو به پیشرفت است و دیگر نمی‌خواهند به ‌آن روزهای سخت برگردند. به‌علاوه در زمان لوون نسبت به مسأله اقلیت‌های ملی بی‌تفاوت بودند اما درزمان كوچاریان به آن توجه جدی كردند و برای آن‌ها بودجه اختصاص دادند.
به گفته وی اگرچه در دو كشور سفارت‌خانه وجود ندارد اما این به این معنا نیست كه روابط دیپلماسی نیز برقرار نیست. علت عدم وجود سفارت ارمنستان در اورشلیم و سفارت اسرائیل در ایروان فقط مربوط به کمبود منابع مالی است، مطمئنا روزی در دو کشور سفارت‌خانه‌ها گشایش خواهند یافت. لازم به ذكر است كه همكاری نزدیك یهودی‌ـ ‌ارمنی در زمینه بهداشت و سلامت به دو دهه بعد از زلزله اسپیتاگ ۱۹۸۸ هنگامی كه پزشكان یهودی به مردم ارمنی كمك كردند، می‌رسد.
اما با وجود این كه‌ واژاپتیان در میان فعالین اقلیت‌ها با مبارزاتش برای به رسمیت شناختن نژادكشی شناخته می‌شود اما حملاتی علیه وی و انجمنش صورت می‌گیرد. برای مثال:
• روزنامه هایوتس آشخار در تاریخ ۷ مه، دوستی با شخص وارژاپتیان و انجمن یهودی را چاپلوسی نامید.
• روزنامه گولوس آرمینیا (صدای ارمنستان) در ۲۷ مه بحران ارمنستان را به همسر ترپتروسیان ربط داد كه گویا با توطئه‌ صهیونیست‌‌ها در ارتباط است و در مقاله‌ای دیگر نوشت كه گویا لابی‌های یهودی برای تبلیغات پتروسیان ۷۰ ـ ۶۵ میلیون دلار برای مبارزه انتخاباتی پتروسیان هزینه كرده است و آماده است دو یا سه برابر آن برای پیروزی وی بپردازد. وارژاپتیان هدف اصلی این مقالات را مبارزه علیه اپوزیسیون از طریق تحریك كردن احساسات یهودی ستیزی می‌داند.
• تیگران كاراپتیان صاحب شبكه تلویزیونی ALM » به یهودی‌ها ناسزا می‌گوید و در برنامه‌های خود اظهارات ضد یهودی ابراز كرده است.
• آرمن آودیسیان رییس حزب «وحدت ارمنی های آریایی» در۲۴ مه در رورنامه هایوتش آشخار كنگره ملی ارمنی را «كنگره یهودی » نامید و تهدید كرد كه تمام یهودی‌ها را از ارمنستان بیرون می‌كند. وی به خاطر تبلیغات ضد یهودی و ضد كرد‌های یِزیدی به دو ماه زندان محكوم شد.
• ایگور مرادیان از كارشناسان معروف و سیاسی ارمنستان در آوریل ۱۹۹۸ مقاله‌ای ضد یهودی در گولوس آرمینیا چاپ كرد. وی معتقد بود كه تاریخ روابط یهودی‌ـ ارمنی با ضد ونقیض‌های آشكار «ضد آریایی» پر شده است. وی یهودیان رامتهم كرد كه كشمكش‌های نژادی و مباحث راجع به قره‌باغ را تحریك ‌می‌كنند و با تركیه روابط خیلی خوب دارند.
• در سال ۲۰۰۲ كتابی با عنوان National Systemتوسط رومن یِپیسکوپوسیان در ارمنستان و روسیه چاپ شد. در این كتاب یهودی‌ها (به همراه ترك‌ها) به عنوان دشمنان درجه یك ارمنیان شناخته شدند و از آنان به عنوان نابود كنندگان ملت ارمنی نام برده شد.

دوهفته نامه "هويس" شماره ۹۲
۲۰ بهمن ۱۳۸۹