مفهوم «انگلیس جهانی» نخستین بار، در آستانه خروج این کشور از اتحادیه اروپا در مارس ۲۰۱۸ مطرح شد و نشان‌دهنده عزم لندن برای انطباق با تغییرات سیاسی پس از برگزیت است. بوریس جانسون به دفعات به ایده «انگلیس‌جهانی» اشاره کرده و سیاست خارجی انگلیس را وسیله‌ای برای رسیدن به این هدف برشمرده است. در این راستا، سند بازبینی جامع «سیاست خارجی و دفاعی»، که طی ماه‌های اخیر منتشر شد؛ حاکی از آن است که انگلستان به دنبال ایجاد یک مشارکت جدید، عمیق و ویژه با اتحادیه اروپا تحت عنوان حفاظت از نظم بین‌المللی و ارزش‌های مشترک است.
همچنین اشاره دارد که اتحاد با ایالات متحده، یکی از اولویت‌ها و سنگ بنای سیاست خارجی این کشور پس از برگزیت است. این سند، مهم‌ترین اصلاحیه استراتژی سیاست خارجی بریتانیا از پایان جنگ سرد است و مبین چشم‌انداز اهداف بین‌المللی آن کشور پس از خروج از اتحادیه اروپا است. در این سند، چشم‌انداز ۱۰ ساله مسائل امنیتی، دفاعی و سیاست خارجی کشور مورد بازبینی قرار گرفته و در آن روسیه به عنوان یک دولت متخاصم و حادترین و خطرناک‌ترین تهدید خارجی برای امنیت انگلستان در نظر گرفته شده است و پس از روسیه، ایران و کره شمالی در لیست کشورهای متخاصم قرار دارند.
همچنین از حضور ۵ تا ۶ میلیون شهروند انگلیسی در خارج از این کشور به عنوان یکی از ابزارهای رسیدن به «انگلیس جهانی» سخن گفته شده است که بیشتر آنها در منطقه خلیج فارس، آسیا و جنوب شرق آسیا سکونت دارند و کشورهای منطقه هند و اقیانوس آرام یکی از اهداف انگلستان عنوان شده و بر همکاری با هند تاکید شده است. آندری کلین، سفیر روسیه در لندن، با توجه به مفاد سند فوق اظهار کرد: اکنون روابط سیاسی واقعی بین انگلیس و روسیه وجود ندارد. در عرصه سیاسی، روابط مسکو و لندن تقریبا مرده است و دولت انگلستان بخش اساسی روابط دوجانبه را از بین برده است. این سند ضربه آخر بر پیکر بی‌جان روابط دو کشور است.
در این نوشتار، محورهای سند بازبینی جامع سیاست خارجی انگلستان در مقابله و مواجهه با دول متخاصم از جمله فدراسیون روسیه تا سال ۲۰۳۰ میلادی، مورد بررسی قرار گرفته است.
نگاه انگلستان به سیاست خارجی روسیه
دکترین فوق، یک بعد ایدئولوژیک قوی دارد و آن هم تاکید بر دفاع در برابر روسیه و چین است و هدف از این اقدامات، ایجاد نظم بین‌المللی بر اساس ایده‌ها، هنجارها، قوانین و معیارهای جامعه مدرن غربی به رهبری ایالات متحده است. بنابر مفاد اصلاحیه سند سیاست خارجی انگلستان، لندن بر این باور است فعالیت‌های مخرب و نفوذی روسیه در کوتاه‌مدت در اروپا افزایش خواهد یافت. از این رو بریتانیا، با قید فوریت، تلاش خواهد کرد متحدان خود را در برابر مسکو به صف کند. در این سند، به مسمومیت سرگی اسکریپال در پرونده شهر سالزبری انگلستان و مداخله و نقش روسیه در این ماجرا مکررا اشاره شده است. هیچ کلمه‌ای درباره همکاری احتمالی با روسیه در هیچ موضوعی گفته نشده است.
سند تاکید دارد: تا زمانی که مقامات فعلی روسیه اصلاح اساسی در روند سیاست‌های خود انجام ندهند یا حاکمیتی جدید با یک برنامه کاملا متفاوت جایگزین مقامات فعلی روسیه نشود، نمی‌توان درباره هیچ گونه همکاری با آن کشور صحبت کرد. همچنین لندن بر این باور است؛ نوسازی و تولید تسلیحات نظامی روسیه، این کشور را به یک نقش‌آفرین زیرک و غیرقابل پیش‌بینی در عرصه نظام بین‌الملل تبدیل کرده است که به تهدیدات خود علیه امنیت کشورهای اروپایی، از جمله در حوزه نظامی و هسته‌ای، دامن خواهد زد. روسیه امکان نابودی هرگونه اهداف احتمالی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را دارد و این قابلیت، موجب نگرانی انگلستان و متحدانش شده است.روسیه می‌تواند برای منافع انگلیس در اروپا، شرق مدیترانه و خاورمیانه، خطر آفرین باشد. باید توجه داشت که در مواضع کشورهای اروپایی نیز اختلاف‌هایی در برخی از زمینه‌ها وجود دارد. اما در حوزه‌هایی از قبیل روسیه، اتفاق‌نظر و وحدت رویه وجود دارد. مصداق بارز این مساله، نوع رفتار هماهنگ آنها در قبال رفتار روسیه در اوکراین است.
روسیه، ایران و کره شمالی، اولویت‌های تهدید
گرچه طبق این سند، چین اصلی‌ترین رقیب سیستمی انگلستان خوانده می‌شود، اما لقب«جدی‌ترین تهدید برای امنیت ملی» به روسیه تعلق گرفته است و پس از روسیه ایران و کره شمالی، تهدیدات اصلی در نظر گرفته شده‌اند. انگلیس به طور ویژه، نگران رشد پتانسیل نظامی روسیه و همچنین افزایش سرمایه‌گذاری‌های روسیه در «عملیات‌های اطلاعاتی» است و باور دارد، رقابت قدرت‌های بزرگ و «هوشیاری بازیگرانی مانند روسیه، ایران و کره شمالی» منجر به تضعیف نظام حقوق بین‌الملل و به طور کلی وخامت اوضاع در زمینه امنیت جهانی خواهد شد. بنابراین در این سند تاکید شده است: با وجود آنکه انگلستان به مردم، فرهنگ و تاریخ روسیه احترام می‌گذارد، اما تا زمانی که روابط با مسکو بهبود نیابد، انگلستان در برابر طیف وسیعی از تهدیدات ناشی از روسیه دفاع خواهد کرد.
تاثیر برگزیت بر روابط با روسیه
طی استراتژی جدید سیاست خارجی انگلستان؛ خروج از اتحادیه اروپا، تاثیر قابل ملاحظه‌ای در جهت‌گیری سیاست خارجی آن کشور نخواهد داشت. در واقع درست است که از نظر ژئوپلیتیک، انگلیس در حال جدا شدن از اتحادیه اروپا است، اما همچنان خود را یک کشور اروپایی دانسته و خواستار افزایش ارتباطات خود با اتحاد کشورهای آنگلوساکسون، به رهبری ایالات متحده است. در این راستا لندن از سیاست‌های اتحادیه اروپا و آمریکا در قبال مسکو همچنان پیروی خواهد کرد.
لندن در حال تقویت روابطش با شریک اصلی خود، یعنی ایالات متحده - چه به صورت دوجانبه و چه در داخل ناتو – است. لندن به متحدان خود در ناتو تضمین داده است که در برابر تهدیدات روسیه، مواضع قاطع‌تری اتخاذ خواهد کرد و بر آمادگی خود در حمایت از کشورهای اروپای شرقی در برابر مسکو خواهد افزود، کمک‌های نظامی خود را به اوکراین ادامه و افزایش خواهد داد. همچنین ملزم به ساخت زرادخانه هسته‌ای با هدف مقابله با روسیه است.
افزایش قدرت نرم
در این سند به مساله علم و فناوری توجه ویژه‌ای شده و نقش قدرت بازدارنده نرم انگلیس در برابر روسیه مورد تاکید قرار گرفته است. طبق اصول این سند، وظیفه و منظور از اصطلاحات: ترویج دموکراسی، اصول یک جامعه باز و حقوق بشر؛ به معنای بازگرداندن موقعیت مسلط غرب در جهان است. راه رسیدن به این هدف، از طریق تجمیع تلاش‌های کشورهای غربی، تحت رهبری ایالات متحده به عنوان نزدیک‌ترین متحد انگلیس است.
طبق سند استراتژی جدید، انگلیس آماده است از رسانه‌های مستقل، به ویژه در کشورهای همسایه روسیه، برای انعکاس و انتشار اخبار مورد نظر بریتانیا حمایت و پشتیبانی کند. هدف اعلامی لندن از این اقدام، تلاش برای جلوگیری از انتشار اخبار جعلی و غلطی است که توسط مسکو منتشر می‌شوند.
تمرکز ژئوپلیتیک لندن
از دیدگاه تحلیلی کارشناسان روس، تمرکز ژئوپلیتیک در سند بازبینی شده فوق، بر منطقه هند و اقیانوس آرام است، جایی که لندن قصد دارد به تاثیرگذارترین قدرت اروپا با حمایت ایالات‌متحده تبدیل شود. انگلستان در تلاش است که روابط قدیمی خود با هند را احیا کند همچنین انگلیس به دنبال ایجاد همکاری‌های مشترک با چین در طیف وسیعی از موضوعات است.
طبق این سند؛ استراتژی جدید امنیت سایبری برای ایجاد نیروی جدیدی در نیروهای نظامی انگلستان، موسوم به «نیروی ملی سایبری» در دستور کار قرار دارد. تا پیش از این انگلیس در برابر حملات سایبری فقط رویکرد پدافندی و دفاعی داشت اما از این به بعد، لندن می‌خواهد سیاست دفاع آفندی در زمینه سایبری پیش‌گیرد و کشورها و گروه‌های متخاصم را مورد هدف قرار دهد. با توجه به اینکه روسیه در زمره کشورهای متخاصم قرار دارد، یکی از اولویت‌های حملات سایبری بریتانیا، روسیه قرار گرفته است. در این سند تمرکز ویژه‌ای بر فضای سایبری شده که یک «حوزه رقابتی فزاینده مورد استفاده عوامل دولتی و غیردولتی» است. واحد نیروی سایبری ملی بریتانیا در شمال غربی انگلیس مستقر خواهد شد.
زمینه‌های همکاری مسکو ـ لندن
با وجود افزایش تنش‌ها در روابط روسیه و انگلستان، اما کارشناسان معتقدند هنوز هم در برخی حوزه‌ها، فضا و امکان برای استمرار همکاری‌های راهبردی و تعامل میان دو کشور وجود دارد که از جمله می‌توان به همکاری‌های مشترک در بسترهای دوجانبه و چند جانبه درباره بسیاری از موضوعات جهانی مانند مبارزه با تغییرات آب و هوا (به ویژه در آستانه کنفرانس پاییزی سازمان ملل در گلاسکو) عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای (از جمله درباره سرنوشت توافق هسته‌ای ایران)؛ مراقبت‌های بهداشتی؛ ثبات استراتژیک (اجلاس پنج کشور - اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد به پیشنهاد روسیه) و ... با یکدیگر مذاکره و تعامل داشته باشند. امکان تعامل و همکاری مشترک پیرامون موضوعات امنیتی در خاورمیانه وجود دارد. همچنین مواردی از قبیل توسعه روابط غیر سیاسی، غیردولتی در تجارت، علوم، آموزش و پرورش و سایر زمینه‌ها وجود دارد.
**دنیای اقتصاد/ نویسنده : حامد موذني پژوهشگر مسائل روسيه
دریافت صفحه با کد QR