کارشناس مسائل اوراسیا با بیان اینکه هدف اصلی ترکیه در تغییر مسیر اصلی راه جدید ابریشم است، گفت: ترکیه به عنوان رقیب منطقه‌ای ایران و روسیه، تلاش می‌کند منافع ژئوپلیتیک منطقه را برای این کشور به حداقل برساند.
مهدی خورسند در گفت‌وگو با میزان، درباره ماهیت تلاش ترکیه برای ایجاد یک مسیر مستقیم تجاری با چین بدون حضور ایران، اظهار داشت: رسیدن ترکیه به چنین نگاهی و چنین تلاشی، نیازمند بررسی پیشینه تاریخی این کشور است. با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه در سال ۲۰۰۲، اصلاحات اساسی اقتصادی در این کشور شروع شد.
وی افزود: ترکیه در آن دوران از فساد اقتصادی سیستماتیک، ارتشاء و درآمد سرانه پایین رنج می‌برد. با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه که از سیستم اقتصاد آزاد و سرمایه‌داری حمایت می‌کرد، تلاش‌ها برای پیوستن به اتحادیه اروپا شدت گرفت. حزب عدالت و توسعه با سروسامان دادن به اقتصاد بیمار ترکیه، بعد از گذشت یک دهه، این کشور را به یک قطب اقتصادی قابل اتکا در منطقه تبدیل کرد.
پیگیری هدف تاثیرگذاری کلان‌تر در منطقه
کارشناس مسائل اوراسیا عنوان کرد: تقریبا از سال ۲۰۱۲ بود که آنکارا برای داشتن منابع بیشتر و تاثیرگذاری کلان‌تر در منطقه غرب‌آسیا و حتی فراتر در اروپا و اوراسیا، به بهانه حمایت از ترک‌ها و آذری‌زبانان عالم، سیاست پان‌ترکیسم را به صورت سازماندهی شده دنبال کرد. حزب عدالت و توسعه که در یک انتخابات زودهنگام در ۲۰۰۲ بر روی کار آمده بود، در ۲۰۱۱ با پیروزی در انتخابات پارلمانی این کشور و کسب اکثریت کرسی‌ها، هیچ رقیب داخلی برای خود نمی‌دیدید.
خورسند اضافه کرد: فعالیت‌های این حزب، کمالیست‌ها و لائیک‌ها را کاملا به حاشیه برده بود و رمق را از گروه‌های دیگر ترکیه گرفت. تنها اپوزیسیونی که اردوغان و حزبش برای خودشون می‌دیدند، تشکیلات فتح‌الله گولن بود که هواداران نخبه‌ای در داخل ترکیه داشت که آن‌ها را هم در پساکودتای نافرجام ۲۰۱۶، تصفیه کرد.
کارشناس مسائل اوراسیا اضافه کرد: ترکیه پساانتخابات ۲۰۱۱، ترکیه دیگری شد. برای حمایت از مسلمانان اویغور که ریشه ترک داشتند، بیانیه می‌داد. به بهانه حمایت از ترکمن‌های حاضر در سوریه، به این کشور لشکرکشی کرد و ادلب را به اشغال خود درآورد. حمایت از پان‌ترکیسم باعث سربازکردن کینه‌های قدیمی در قفقاز جنوبی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان شد.
وی در همین باره ادامه داد: گفتمانی که با نام نوعثمانی‌گرایی در ترکیه شکل گرفته، با همین فرض است که ترکیه در پی احیای امپراطوری جغرافیایی و افزایش حوزه نفوذ ژئوپلیتیکی خود است. شاید نوع عملکرد ترکیه این خطای محاسباتی را ایجاد کرده که باید اصلاح شود. ترکیه در پی نفوذ اقتصادی است و حمایت از ترک‌ها و آذری‌زبانان در مناطق مختلف دنیا، شاید بهانه‌ای برای پوشش نیت اقتصادی تیم اردوغان است.
ترکیه در آستانه یک رکود تورمی است
خورسند گفت: ترکیه پس از ناتوانی در عضویت در اتحادیه اروپا و بحران مالی ۲۰۰۸ جهان و همچنین تحریم‌های اقتصادی و حقوق‌بشری آمریکا و اروپا، روند رشد اقتصادی‌اش بسیار کند شده و حتی ارزش پول ملی ترکیه بشدت کاهش یافته و ترکیه در آستانه یک رکودتورمی است. سیاستمداران این کشور برای یافتن بازار جدید و رسیدن به منابع بیشتر مسیر سیاست حمایت از ترک‌ها را در پیش بگیرند و در مقابل ادعای انتصاب نوعثمانی‌گرایی به حزب عدالت و توسعه، سکوت می‌کنند که اذهان به سمت این نگاه ایدئولوژیک رفته و آن‌ها به اهداف اقتصادی خود برسند.
ایجاد کریدوری برای رسیدن به چین و حذف مسیر ایران و روسیه از راه جدید ابریشم
این کارشناس مسائل اوراسیا در ادامه بیان داشت: زمانی که ترکیه، حمایت آشکار و تمام‌قد از باکو در جنگ ۴۴ روزه را در پیش گرفت، کسی تصور نمی‌کرد که آنکارا به دنبال منابع خزر و ایجاد کریدوری برای رسیدن به چین و حذف مسیر ایران و روسیه از راه جدید ابریشم باشد. ترکیه با هوشمندی تلاش کرد، راه اصلی زمینی پروژه «یک کمربند-یک راه راه» چین را که طبق دستورالعمل معرفی شده ابتدایی پکن که قرار بود مسیری زمینی از آسیای مرکزی به ایران و سپس قفقاز باشد، به مسیری زمینی-دریایی منحرف کند.
ترکیه از ابتدا به آزادسازی مناطق جنوبی قره‌باغ اشغالی فکر می‌کرد
وی اضافه کرد: ترکیه با ایجاد این مسیر و ایجاد مشوق‌های خوب گمرکی برای تجار چینی، عملا روسیه و ایران را از این مسیر اصلی خارج کرد. برای این ادعا، به جنگ قره‌باغ و مناطق آزاد شده در پی این جنگ اشاره کنم که هدف ترکیه اتفاقا حمایت از آذری‌زبانان نبود بلکه از ابتدا به آزادسازی مناطق جنوبی قره‌باغ اشغالی فکر می‌کرد تا با ایجاد کریدوری از باکو و این مناطق آزاد شده، به نخجوان و سپس به ترکیه، راهی مستقل داشته باشد و مسیر جمهوری آذربایجان-ایران-نخجوان-ترکیه را به مسیر جمهوری آذربایجان-نخجوان-ترکیه تغییر دهد. آنکارا از ابتدا می‌دانست که چه می‌کند و تلاشش و حلاوتش برای این جنگ، تنها و تنها باز شدن این مسیر بود.
آزادسازی مناطق جنوبی قره‌باغ برای تغییر مسیر انرژی آذربایجان به اروپا
وی عنوان کرد: آزادسازی مناطق جنوبی قره‌باغ برای ایجاد مسیری مطمئن جهت ایجاد زیربنای زمینی و ریلی و همچنین تغییر مسیر انرژی آذربایجان به اروپا از مسیر گرجستان به مسیر جدید ایجاد شده، از سوی ترکیه دنبال شد. وقتی مناطق جنوبی قره‌باغ آزاد شد، ترکیه و جمهوری اذربایجان، بلافاصله طرح صلح روسیه را پذیرفتند و با اعطای کریدور لاچین به ارمنستان برای دسترسی به مناطق باقیمانده قره‌باغ، شرط ایجاد مسیر از جنوب ارمنستان برای تردد جمهوری آذربایجان به نخجوان در طرح صلح روسیه گنجانده شد.
هدف آنکارا، به حاشیه بردن برخی بازیگران منطقه‌ای مانند ایران و روسیه
خورسند گفت: خوش‌خیالی و ساده‌اندیشی است که جنگ قره‌باغ میان ارمنستان و آذربایجان را یک نزاع دو بازیگر معمولی و کوچک منطقه‌ای برای تصرف یا آزادسازی بخشی از سرزمین یکدیگر قلمداد کنیم. این روز‌ها نسبت به تغییرات ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی هشدار داده می‌شود و اشاعه پان‌ترکیسم، اما هدف آنکارا، به حاشیه بردن برخی بازیگران منطقه‌ای مانند ایران و روسیه است که ممکن است برای این دو کشور بسیار ویرانگر و دردناک باشد.
هدف اصلی ترکیه در تغییر مسیر اصلی راه جدید ابریشم است
کارشناس مسائل اوراسیا تصریح کرد: حالا ترکیه، جغرافیا را در اختیار دارد و اتفاقا رسیدن رسیدن به این جغرافیا، در راستای هدف اصلی ترکیه در تغییر مسیر اصلی راه جدید ابریشم است. ترکیه به عنوان رقیب منطقه‌ای ایران و روسیه، تلاش می‌کند منافع ژئوپلیتیک منطقه را برای این کشور به حداقل برساند.
وی افزود: در این راستا، ترانزیت منطقه‌ای که محل اتصال شرق و غرب عالم است را نشانه رفته، قطعا این مهم در یکسال اخیر اتفاق نیفتاده بلکه نقشه راهبردی حداقل ۵ ساله پشت این بازیگری وجود دارد. ترکیه برای رسیدن به انرژی کشور‌های ساحلی آسیای مرکزی تلاش کرد اما، عدم تعیین تکلیف رژیم حقوقی دریای خزر و حساسیت تهران و مسکو در این زمینه، آنکارا را با محدودیت روبرو کرده است.
ترکیه از عدم حضورش در اتحادیه اروپا بسیار عصبانی است
خورسند خاطرنشان کرد: مطمئن باشید ترکیه با این ژئوپلیتیک جدید که خودش برای خودش ایجاد کرده، خط لوله نفت و گاز «باکو-تفلیس-جیحان» و «باکو-تفلیس-ارزروم» راهم تغییر خواهد داد. گرجستان بازیگر منطقه‌ای است که تحت نفوذ شدید اروپاست و استاندارد‌های اروپا را رعایت می‌کند و عبور این خط لوله‌ها از گرجستان، ابزار آنکارا برای فشار به اروپا را کاهش می‌دهد. ترکیه از عدم حضورش در اتحادیه اروپا بسیار عصبانی است و در پی وقوع برگزیت، ارتباط خود با انگلیس را بسیار افزایش داده است.
زمینه‌سازی برای کاهش فشار‌ها و تحریم‌های اقتصادی آمریکا
وی اضافه کرد: این ارتباط سبب می‌شود از یک سو، فشار مشترکی از سوی لندن و انکار به اتحادیه اروپا در مسائل امنیتی ایجاد شود و از سوی دیگر، لندن می‌تواند زمینه‌ساز کاهش فشار‌ها و تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر ترکیه باشد. حتی بالاتر از این، اردوغان که مدعی حمایت از فلسطین را می‌کرد و عملا بر ایدئولوژی ام‌القرای اسلام بودن تأکید داشت، این روز‌ها از تمایل خود برای برقراری ارتباط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی می‌گوید.
این کارشناس مسائل اوراسیا با تأکید بر اینکه، ترکیه با ابزار قرار دادن گفتمان‌ها و ایدئولوژی‌های قومی (پان‌ترکیسم) و مذهبی (حمایت از آرمان فلسطین) تنها به دنبال منافع بوده، اظهار داشت: نیت ترکیه تنها اقتصادی است و برای رسیدن به اهداف خود حاضر است هر ایدئولوژی و هم‌پیمانی را قربانی کند.
چه جوانانی که در این جنگ برای مطامع ترکیه، به شهادت نرسیدند
خورسند یادآور شد: ترکیه برای رسیدن به هدف ایجاد مسیر شرق به غرب جدید، به جای مسیر ایران، حاضر شد سربازان آذری را به مسلخ و قربانگاه ببرد و چه جوانانی که در این جنگ برای مطامع ترکیه، به شهادت نرسیدند. ترکیه برای این مسیر، فکر همه جا را کرده است. تعرفه‌های گمرکی را با هماهنگی باکو در جمهوری آذربایجان و ترکیه، بشدت کاهش داده تا جذابیت مسیر تردد تجار شرقی و غربی از این مسیر علی‌رغم بارانداز و بارگیری خشکی-دریایی در مسیر ترکیه به چین، افزایش یابد.
راه حل برون‌رفت از تله جغرافیایی ترکیه
دبیر سیاسی روزنامه حمایت در بخش دیگری از این گفتگو به راه حل برون‌رفت از تله جغرافیایی ترکیه اشاره کرد و گفت: بنده به ترکیه حق می‌دهم. دولت ترکیه برای رسیدن به منافع اقتصادی خود تلاش می‌کند و برای رسیدن به این هدف، از هر ابزاری حتی قربانی کردن ایدئولوژی‌های خود بهره می‌گیرد. اما اینکه ما چه راهی را در پیش داریم و چه فرصت‌هایی را از دست دادیم، مسئله مهمی است که باید دقیق به آن فکر کنیم. ایران باید سیاست‌های ترانزیتی خود را مورد بازبینی جدی قرار دهد. کریدور شمال-جنوب معطل خط آهن رشت-آستارا است.
کریدور شرق به غرب معطل تکمیل شدن راه‌آهن خواف-هرات است
وی عنوان کرد: کریدور شرق به غرب معطل تکمیل شدن راه‌آهن خواف-هرات است. قطعه سوم این راه‌آهن در روز‌های اخیر ایجاد شد و قطعه چهارم به طول ۸۰ کیلومتر برعهده افغانستان گذاشته شده است. با تکمیل این قطعه، ایران به پشت مرز چین می‌رسد. آیا منطقی است که معطل افغان‌ها بمانیم؟ تمام فرصت‌های ترانزیتی ما تقریبا معطل این دو خط ریلی است که مجموعا شاید حدود ۲۰۰ کیلومتر هم نمی‌شود. بندر چابهار را در اوج ارتباط خود ما با چین، به هند که رقیب منطقه‌ای پکن است، می‌دهیم و آن‌ها هم تحریم‌های آمریکا را بهانه عدم توسعه این بندر قرار داده‌اند.
خورسند تاکید کرد: چین در گوادر پاکستان زمینه را برای تغییر مسیر انتقال و تجارت خود با شبه‌قاره قرار داده و عن‌قریب همین فرصت بندر استراتژیک چابهار هم از دست می‌رود. رهبر انقلاب برا حیاتی بودن توسعه بندر چابهار تأکید دارند، مجلس شورای اسلامی باید دولت را در این زمینه بازخواست کند و تحت فشار بگذارد. رهبر انقلاب در دیدار با «الهام علی‌اف» توصیه به افزایش ۱۰ برابری حجم تجارت می‌کند یعنی فعال شدن و ارجحیت دادن دیپلماسی اقتصادی بر هر نوع دیپلماسی دیگر در ارتباط با باکو، اما هیچ تحرکی در این زمینه و هیچ برنامه مشخصی در این‌باره اتخاذ نمی‌شود بلکه در طرح صلح قره‌باغ که همسایه با ماست، ما حضور نداریم.
ایجاد زیرساخت ترانزیتی حلقه اول رسیدن به همگرایی اقتصادی با منطقه است
وی ادامه داد: ایجاد زیرساخت ترانزیتی حلقه اول رسیدن به همگرایی اقتصادی با منطقه است. گره زدن اقتصاد‌های شرق و غرب عالم به مسیر ترازنیتی ایران، هزینه حضور در صحنه بین‌الملل را برای ایران سرشکن کرده و کاهش می‌دهد. نکته بعدی دیگری که باید به آن توجه کنیم، داشتن متولی واحد برای موضوع ترانزیت است. در کشور متولی واحد برای این موضوع وجود ندارد. در وزارت راه در هر بخش ریلی-جاده‌ای-هوایی-دریایی، متولی ترانزیت متفاوت است.
کارشناس مسائل اوراسیا افزود: این باعث دپو شدن بار‌ها در بنادر می‌شود و جذابیت کوتاهی و امنیت مسیر ایران را از تجار می‌گیرد. تعرفه‌های گمرکی ایران بسیار بالاست، باید فکری برای این موضوع شود. باید معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه، فکری برای این معضلات بکند. تنها نوشتن و امضای برجام و رسیدن سیاسی به شرق و غرب مهم نیست.
خورسند در پایان تاکید کرد: کمااینکه بعد از برجام در پاسخ به اعتراض ایران به عدم همکاری اقتصادی اروپایی‌ها، «امانوئل ماکرون» مدعی شد که سیستم ما سرمایه‌داری است و ما شرکت‌های خصوصی خود را مجبور به فعالیت و همکاری با شما نمی‌توانیم بکنیم و این شرکت‌ها از ترس تحریم آمریکا، حاضر به فعالیت نیستند.اما در همان زمان، پیشنهادات اقتصادی روسیه و چین را وارد عرصه بروکراسی اداری عریض وطویل کشور می‌کنیم.ترکیه دشمن ما نیست ولی دوست ما هم نیست. باید بپذیریم که ترکیه در یک رقابت اقتصادی با کشور‌های مهم منطقه از جمله روسیه و ایران، در پی متنوع‌سازی اقتصاد خود است و بنظر می‌رسد با سرفصل قرار دادن این موضوع که «وسیله هدف را توجیه می‌کند»، برای توسعه اقتصادی پیش می‌رود.
دریافت صفحه با کد QR